به گزارش خبرگزاری فارس از اهواز، گرانی، تورم، قیمت دلار و طلا و این مسئله که «در آینده چه می‌شود» واژگان و سؤالاتی هستند که این روزها ذهن جمع کثیری از مردم جامعه ما را به خود مشغول کرده است.
تحلیلگران و اقتصاددانان پیرامون چرایی مشکلات اقتصادی ماه‌های اخیر مباحث مختلفی را مطرح می‌کنند از این رو ما نیز به گفت‌وگو با سید مرتضی افقه استاد دانشگاه و اقتصاددان خوزستانی پرداختیم تا از چرایی گرانی‌ها در سطح کشور و استان و نیز پاسخ به این پرسش که «در آینده چه می‌شود» اطلاعاتی در اختیار مخاطبان قرار دهیم.
فارس: مدتی است که مردم با یک شُک اقتصادی عجیب و گرانی‌های سرسام‌آور روبه‌رو شده‌اند که قریب به 90 درصد مردم را با بهت و حیرت مواجه کرده است؛ برای شروع توضیح دهید ریشه این گرانی‌ها از کجا آب می‌خورد؟
افقه: گرانی‌های فعلی و عمدتاً شک‌آمیزی که از 6 الی 7 ماه پیش ایجاد شد عمدتاً ریشه در افزایش ناگهانی و مستمر نرخ ارز دارد همچنین به دلیل پایداری شرایط مطرح شده مشکلات مربوط به گرانی‌ها نیز تا به امروز ادامه پیدا کرده است.
فارس: این شرایط در آینده هم ادامه خواهد داشت؟
افقه: باتوجه به مباحثی که وجود دارد و نیز عدم تغییر در شرایط بنابراین نگرانی‌ها برای افزایش دوباره قیمت ارز و کالا هنوز وجود دارد.
فارس: درباره چرایی این احتمال بیشتر توضیح بدهید، چرا فکر می‌کنید که احتمال افزایش نرخ ارز وجود دارد؟
افقه: کارگزاران بنگاه‌های اقتصادی معتقدند که با ادامه تحریم‌ها همچنان نمی‌توانیم نفت را بفروشیم بنابراین حالتی از بدبینی نسبت به آینده در بین آنها وجود دارد از سویی دیگر گرچه ادعا می‌شود که قیمت دلار کاهش پیدا کرده اما باید گفت که قیمت دلار از 19 هزار تومان به 10 هزار تومان رسیده و هنوز هم قیمت دلار به نسبت نرخ سال گذشته 3 برابر است و ما تورم 3 برابری قیمت ارز و کالاهای دیگر را داریم بنابراین به دلیل همان بدبینی مطرح شده احتمال افزایش نرخ ارز و کالاهای دیگر هنوز وجود دارد.
فارس: به تحریم‌ها اشاره کردید، مگر تحریم‌ها چقدر در ایجاد تورم فعلی مؤثر بوده است؟
افقه: اگرچه بنده معتقدم که ریشه این تورم فعلی انتظاری است یعنی مردم و کارگزاران نسبت به آینده بدبین شده‌اند بنابراین سطح تقاضای ارز و کالا را دچار مشکل کرده‌اند اما ریشه تورم ما که یک تورم مزمن باید نامیده شود و در طول 3 دهه گذشته همیشه بالای 10 درصد و یا به عبارتی دو رقمی بوده، در بی‌تدبیری‌هایی است که در 3 دهه گذشته در ارتباط با شاخص‌ها و متغیرهای اقتصادی داشتیم.
موضوعاتی مثل تحریم، بی‌تدبیری‌های گذشته را عریان می‌کند وگرنه ذات این تورم به بی‌تدبیری‌های گذشته برمی‌گردد. تورم می‌تواند دو ریشه داشته باشد نخست در سمت افزایش تقاضا که با نقدینگی زیاد و یا افزایش مصرف به وجود می‌آید و دوم در سمت عرضه است که در این روش کسب‌وکار در کشور رونق نمی‌گیرد و عرضه به نسبت تقاضا کاهش پیدا کند که در این صورت تورم ایجاد می‌شود.
فارس: اگر ریشه تورم در بحث تقاضا و عرضه است پس نقش سیاست‌های مالی و پولی که یکی از راه‌های پیشنهادی دولت در کنترل تورم بوده، چیست؟
افقه: سیاست‌های مالی و پولی که برخی‌ها مرتباً به آن اشاره می‌کنند تنها کاری که می‌تواند بکند این است که سطح تقاضا را موقتاً کنترل کند این راه نقش مسکن دارد که عمدتاً هم کوتاه مدت و هم محدود است بنابراین اگر قرار است تورم در کشور از بین برود باید به سمت تولید حرکت کنیم که این امر متأسفانه هنوز که هنوز است مورد توجه جدی قرار نگرفته است به‌طوری‌که امروزه بخش قابل توجهی از بنگاه‌های تولیدی ما بر اساس آمارهای اعلام شده با 50 درصد و برخی هم با 20 درصد ظرفیتشان کار می‌کنند که اگرچه تحریم‌ها عریان کننده و تشدید کننده بی‌تدبیری‌ها است ولی کار کردن بنگاه‌های تولیدی با نیمی از ظرفیتشان ریشه تورم مزمن در کشور است.
به هر حال باید گفت که حتی اگر قیمت ارز هم پایین بیاید ولی سطح قیمت‌ها در کشور بالا است و طبیعی است که این وضعیت فشار زیادی را به قشر با درآمد متوسط و پایین جامعه می‌آورد چراکه بعد از بحران ارزی تعداد زیادی از مردم به زیر خط فقر ریزش کردند.
فارس: وقتی خوزستان را با دیگر نقاط کشور مقایسه می‌کنیم چنین احساس می‌شود که تورم و گرانی در این استان به نسبت دیگر استانها بیشتر است.
افقه: تورم در خوزستان جدای از کل کشور نیست و آن هم متأثر از سیاست‌های کلی و کلان است. بگذارید نخست به تورم در کشور و سپس در خوزستان بپردازیم.
ما به دلیل وابستگی شدیدی که به نفت داشتیم و با وجود شعارهای زیادی که می‌دادیم ولی باز هم نتوانستیم در 3 دهه گذشته تا حد زیادی خودمان را از وابستگی به نفت برهانیم بنابراین هرگونه اتفاقی که برای قیمت، فروش و صدور نفت بیفتد بلافاصله تأثیرش را در شاخص های اقتصادی داخلی مشاهده می‌کنیم که بارزترین این مسئله نیز تورم خواهد بود همچنین به دنبال آن بیکاری و نابرابری را نیز با یک فاصله زمانی خواهیم داشت.
و اما بحث گرانی در استان ما؛ در خوزستان معمولاً به دلایلی نرخ تورم به نسبت میانگین کشوری بیشتر بوده و دلیل این مسئله هم این است که بنگاه‌های بسیار بزرگ و پولداری در استان داریم که کارکنان زیادی هم در این بنگاه‌های اقتصادی( از شرکت نفت و پتروشیمی گرفته تا شرکت توسعه نیشکر) شاغل هستند.
شاغلان در این بنگاه‌ها معمولاً سطح درآمدشان از متوسط مردم عادی خوزستان بیشتر است، معمولاً تغییرات درآمدی این‌ها به تغییرات قیمتی در استان خوزستان منجر می‌شود پس از آنجا که ورود پول یا نقدینگی در خوزستان زیاد است بنابراین از طرف تقاضا فشار زیادی به قیمت‌ها به‌ویژه قیمت مسکن و قیمت کالاهای ریز و درشت قابل‌انتقال است.
اما مشکلی که برای مردم خوزستان وجود دارد این است که بخش قابل‌توجهی از مردم استان در این بنگاه‌ها شاغل نیستند و از درآمدهای پایین و متوسطی برخوردارند بنابراین میزان تورم در خوزستان به نسبت دیگر استانها فشار زیادی به مردم عادی متحمل می‌کند.
فارس: همان‌طور که می‌دانید با وجود همه بنگاه‌های بزرگ اقتصادی در خوزستان اما نرخ بیکاری در این استان بالا است بفرمایید مسئله بیکاری چه تأثیری می‌تواند داشته باشد؟
افقه: خوزستان چون بیکاری بالایی دارد بنابراین گرانی‌ها و تورم فشار بیشتری به توده مردم می‌رساند.
فارس: برای کنترل گرانی‌ها در خوزستان راهکاری هم هست؟
افقه: راهکارهای بلندمدت و کوتاه‌مدتی وجود دارد که سیاست‌های پولی و مالی در زمینه راهکارهای کوتاه مدت قرار می‌گیرد و البته در اختیار مسؤولان محلی و استانی نیست و در حد کشور اعمال می‌شود اما در زمینه اقدامات و راهکارها در حد استان، من بارها گفته‌ام که مسؤولان استان ضعیف و ناتوان هستند بنابراین بخش‌های تولیدی را نمی‌توانند به‌خوبی حمایت کنند.
متأسفانه مدیریت شرکت‌های بزرگ و ملی در اختیار مرکز و تهران است و سیاست‌های آنها چه مثبت و چه منفی می‌تواند خوزستان را متأثر کند اما این سیاست‌ها معمولاً به‌صورت منفی به استان وارد شده‌اند چون مسؤولان محلی ناتوان از این هستند که سیاست‌های این شرکت‌های بزرگ را با سیاست‌های استان همسو کنند بنابراین این شرکت‌های بزرگ و ملی خیلی نتوانستند تأثیر مثبتی برای استان داشته باشد اما تأثیر منفی مثل تورم و آلودگی داشته‌اند.
فارس: به نظرتان راه‌اندازی کسب‌وکارها و صنایع مختلف در خوزستان در کاهش گرانی‌ها چقدر تأثیرگذار است؟
افقه: متأسفانه دولت محلی شامل استانداری و مسؤولان محلی کلاً در بحث حمایت و کمک به کسب‌وکار بنگاه‌های متوسط و کوچک ناکام هستند.
فارس: به نظر شما اگر نظارت در بازار تشدید شود می‌تواند درصدی از تورم و گرانی را کمتر کند؟
افقه: با این گستردگی که تورم پیدا کرده نظارت بیشتر، خیلی موفق آمیز نیست چون هم پرهزینه است و هم می‌تواند در حالتی فسادآلود بیفتد بنابراین اگرچه می‌تواند به‌صورت کوتاه‌مدت در بعضی موارد موفق باشد ولی در بلندمدت بعید می‌دانم.
متأسفانه دولت و مسؤولان محلی به‌قدری درگیر مسائل خودساخته‌ای که ناشی از بی‌تدبیری‌هایشان هم هست، شده‌اند که شاید توان انجام یک نظارت مؤثر را هم نداشته باشند. اگر دولت کارا بود و سازمان‌های نظارتی و دولتی کارایی لازم را می‌داشتند و از نیروهای خوبی نیز برخوردار می‌بودند می‌توانست مؤثر باشد ولی در شرایط فعلی که دولت درگیر هزار مسئله خودساخته است بعید می‌دانم نظارت کمک بیشتری بکند.
فارس: بار دیگر باز گردیم به مسئله تورم در سطح کشور و اعتقاداتی که در این زمینه وجود دارد، برخی‌ها معتقدند که این تورم واقعی نیست، نظر شما چیست آیا تورم واقعی است؟
افقه: بله تورم واقعی است و درآمدهای مردم هم با این گرانی‌ها کفاف نمی‌دهد، دولت هم که در این 9 ماه بنا بود کمک‌هایی کند (اگرچه آن کمک‌ها هم اندک هستند) ولی تا الان هم نتوانسته آن کمک‌ها تأثیری داشته باشند بنابراین تعداد قابل ملاحظه‌ای از مردم که تا به الان نسبتاً بالای خط فقر بودند به زیر خط فقر ریزش می‌کنند که این امر می‌تواند پیامدهای سیاسی و اجتماعی به دنبال داشته باشد.
فارس: راهکاری مبنی بر پرداخت یارانه به افراد کم درآمد با هدف کاهش فشار اقتصادی مطرح می‌شود به نظر شما این راهکار مؤثر هست؟
افقه: بله این تنها راهی هست که دولت باید انجام دهد؛ دولت باید در کوتاه مدت برای کاهش فشارهای ناشی از تورمی که براثر بی‌تدبیری‌های مسؤولان ایجاد شده یارانه نقدی و غیر نقدی به دهک‌های پایین جامعه دهد تا این دسته از مردم بتوانند از فشارهای خانمان‌برانداز جلوگیری کنند.
فارس: به‌عنوان سؤال پایانی بگویید که مردم چطور می‌توانند درآمدهای پایینی که دارند را کنترل کنند؟
افقه: در حال حاضر مردم منفعل هستند و اتفاقاً رفتار عاقلانه‌ای هم دارند و خودشان می‌دانند که چگونه باید درآمدشان را کنترل کنند. در جواب بعضی‌ها که می‌گویند چرا مردم زیاد خرید می‌کنند باید گفت که این هم یک رفتار طبیعی است.
متأسفانه سرمایه‌های اجتماعی موجود در اوایل انقلاب و دهه اول را از دست دادیم و مردم اعتمادشان را نسبت به دولت کارگزاران از دست دادند بنابراین رفتار فعلی رفتاری طبیعی است و اگر مردم از حد مصرف بیشتر می‌خرند چون اعتمادشان را از اینکه دولت بتواند در آینده تورم را کنترل کند، از دست داده‌اند بنابراین در شرایط فعلی خیلی نمی‌شود که به مردم توصیه خاصی کرد و بیشتر باید به کارگزاران و مدیران توصیه کرد که باندبازی، رفیق‌بازی و بی‌تدبیری در انتخاب مدیران را کنار بگذارند.
متأسفانه اغلب نماینده‌های خوزستان به‌جای حل مشکلات مردم در تلاش هستند که با فشار به استانداری و مسئولان بالا رده، افراد موردنظرشان را در مناسک مختلف مدیریتی منصوب کنند؛ این دسته از مسئولان نهایت ضعف و بی‌تدبیری را دارند و این‌ها(مسئولان کشوری و استانی) ریشه‌های تورم و گرانی هستند.
گفت‌وگو از سید علیرضا شریفی و فاطمه طاهری
انتهای پیام/ق
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
