به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، ۹۴ درصد از یک‌میلیارد و ۲۵۰ میلیون متر مکعب پتانسیل تجدیدپذیر سالانه آب زیرزمینی استحصال می شود که ۸۱ درصد توسط چاههای مجاز و قنوات و ۱۳ درصد توسط چاههای غیرمجاز برداشت می‌شود.
از سویی در سال‌های اخیر کاهش بارندگی، کاهش رواناب رودخانه‌ها و اضافه برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی موجب شده است که کاهش حدود ۲۰ درصدی ذخایر آب‌های زیرزمینی در مقایسه با دوره میانگین درازمدت رخ دهد .
در استان گلستان امکان توسعه بهره‌برداری از آب زیرزمینی وجود ندارد، لذا از سال ۱۳۸۷ تاکنون توسط شرکت آب منطقه‌ای مجوز جدیدی برای استحصال آب زیرزمینی جدید برای بخش کشاورزی که مصرف کننده عمده آب است، صادر نشده است.
چاه، سازه‌ای فنی است که برای دسترسی بشر به سفره‌های آب زیرزمینی اختراع شده و انواع گوناگون دارد و به طور کلی در استان گلستان می‌توان از نظر عمق، آنها را به سه دسته کم‌عمق (تا عمق ۲۰ متر)، نیمه عمیق (تا عمق ۵۰ متر) و عمیق (با عمق بیش از ۵۰ متر) تقسیم‌بندی کرد.
چاههای کم عمق معمولا به صورت دستی و توسط مقنی یا دستگاه‌های ساده حفاری حفر شده و سایر چاههای توسط دستگاه‌های حفاری سنگین ضربه‌ای یا دورانی (روتاری) یا تراکتوری حفر می‌شوند که این دستگاه‌ها باید دارای مجوزهای مربوطه باشند.
در استان گلستان ۳۴ شرکت و موسسه حفاری مجاز وجود دارد که دستگاه‌های مجاز حفاری آنها به تعداد ۵۷ دستگاه است و تمام حفاری، کف‌شکنی و لایروبی چاههای مجاز باید منحصرا توسط این دستگاه‌ها انجام شود.
شرکت‌های حفاری مجاز دارای یک مجوز کلی فعالیت از وزارت نیرو هستند و مجوز فعالیت حفاری در استان توسط شرکت آب منطقه‌ای صادر می‌شود.
جدای از مجوز فعالیت حفاری، هرگونه تردد آنها طبق کارت تردد صادره از سوی شرکت آب منطقه‌ای صورت می‌گیرد و دستگاه‌های حفاری مجاز بدون کارت تردد و نیز دستگاه‌های حفاری غیرمجاز هر جا مشاهده شود شرکت آب منطقه‌ای با همکاری نیروی انتظامی و مقامات قضایی نسبت به توقیف آن اقدام می‌کند.
از طرفی تمام دستگاه‌های حفاری مجاز، به دستگاه جی‌پی‌اس خودرویی مجهز هستند که هرگونه حرکت آنها به شکل آنلاین ثبت می‌شود تا دقیقا براساس مجوزهای صادره تردد کرده باشند.
زمانی که مجوز حفر، کف‌شکنی یا لایروبی توسط شرکت آب منطقه‌ای برای یک چاه مجاز صادر می‌شود، مالک چاه مجاز بعد از تعیین ناظر از سوی سازمان نظام مهندسی معدن، با یک شرکت حفاری مجاز قرارداد می‌بندد و زمان حرکت دستگاه حفاری به شرکت اطلاع داده شده و مسیر حرکت مشخص می‌شود و در نقطه‌ای که باید به چاه در آن جا خدمات داده شود مستقر می‌شود. پس از اینکه از لحاظ فنی استقرار مورد تایید قرار گرفت، چرخ‌های این دستگاه پلمب می‌شود که نتواند تا زمان پایان حفاری چاه حرکت کند.
در زمان حفاری، ناظری از سازمان نظام مهندسی معدن بر نحوه حفاری و بر عمق حفاری نظارت می‌کند و بعد از این که به میزان مجاز حفاری شد، حفاری متوقف شده و پس از آن بررسی‌های ژئوفیزیکی انجام می‌شود که میزان آبدهی احتمالی چاه بررسی شود.
بعد از آن عملیات لوله‌گذاری چاه و گراول پکینگ توسط همین دستگاه حفاری انجام می‌شود که ناظر مربوطه نظارت کرده و عوامل شرکت آب منطقه‌ای هم به شکل موردی بر کار حفار و ناظر سرکشی می‌کنند .
بعد از لوله‌گذاری، شستشوی چاه و عملیات پمپاژ چاه انجام می‌شود و زمانی که نیازی به حضور دستگاه نباشد با حضور عوامل شرکت آب منطقه‌ای، شرکت حفار، مالک چاه و ناظر، مراتب صورت جلسه شده و مجوز ترخیص دستگاه صادر می‌شود.
سپس دستگاه یا به نقطه بعدی حفاری یا به پارکینگ منتقل می‌شود و با جی پی اس رصد شده و چرخ‌های آن مجددا در محل جدید پلمب می‌شود.
در کنار چاههای عمیق و نیمه‌عمیق که به وسیله دستگاه‌ها حفاری می‌شود چاههای دستی نیز وجود دارد که در آنها نیز شروع حفاری، مشخصات و پایان حفاری کنترل و صورت جلسه می‌شود.
چنانچه شرکت‌های حفاری تخلفی از جمله اضافه حفاری، یا حفاری چاه غیرمجاز یا تردد غیرمجاز انجام دهند، تخلف توسط شرکت آب منطقه‌ای صورت جلسه شده و مستندات به شرکت مدیریت منابع آب ایران ارسال و در کمیسیون مربوطه بررسی و در صورت احراز تخلف لغو پروانه صلاحیت اتفاق می‌افتد.
هرگونه حفاری غیرمجاز در بخش آب زیرزمینی مشمول جرایم سنگین، از جمله توقیف تمام ادوات آنها و سایر جرایم می‌شود و حفاران غیرمجاز باید به دنبال معیشت و شغل جایگزین باشند.
هر ساله تعدادی دستگاه و ادوات غیرمجاز حفاری از جمله تراکتور، دکل و دیگر تجهیزات حفاری با مشارکت و اطلاع‌رسانی کشاورزان و گروه‌های گشت و بازرسی و با همکاری دستگاه‌های ذیربط توقیف می‌شود که این اقدام نقش موثری در جلوگیری از حفاری چاههای غیرمجاز داشته که با توجه به محدودیت منابع آب زیرزمینی و خطرات متعدد ناشی از برداشت بی‌رویه، لازم است در این زمینه اقدامات بیشتری به عمل آید.
=======================================
سید محسن حسینی (برساووش) ، کارشناس مسائل آب
=======================================
انتهای پیام/2307/
