فارس من| سایه روشن حفظ جنگل‌های ارسباران / غبار بی مهری بر میراث طبیعی

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، شماری از مردم در سامانه «فارس من» که مطالبات و مشکلات مردمی را در سراسر کشور پیگیری می‌کند، موضوعی با عنوان « علت قلع و قمع درختان منطقه ارسباران قره داغ چیست؟ چرا آقای استاندار سکوت کرده است؟» مطرح کرده‌اند.

مردم با انتشار مطالبه‌ای در سامانه «فارس من» تصریح کردند که «مدتی است درختان منطقه ارسباران توسط افراد سودجو قطع می شود با آن که این جنایت در روزهای گذشته در فضای مجازی مردم را آزرده خاطر ساخته پیگیری نمی شود؟

در اقدامی مشابه که در منطقه ارسباران رخ می‌دهد در استان قزوین نیز در هفته‌های گذشته اتفاق افتاده بود، ولی آنجا استاندار قزوین طی دستور قطع درختان الموت را منع کردند اما درختان بهشت گمشده آذربایجان در سکوت خبری قطع و به استان اردبیل حمل می‌شوند...».

از سویی به خاطر رسالت حرفه‌ای که رسانه‌ها در قبال چنین مسایلی دارند، در گزارش و تحلیلی به علت تعرض و قطع درختان منطقه ارسباران و در ادامه به زوایای مختلف از جمله برآوردهای ارزش های طبیعی، اقتصادی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی برای حفظ و احیای این اکوسیستم بکر جهان خواهیم پرداخت.

سایه روشن حفظ جنگل های ارسباران

بعد از رسانه‌ای شدن تعرض به جنگل‌های ارسباران، محمدرضا پورمحمدی، استاندار آذربایجان‌شرقی در جلسه‌ای با با حضور نمایندگان «کلیبر، خداآفرین و هوراند» و «اهر و هریس» در مجلس شورای اسلامی و مسؤولان دستگاه‌های ذی‌ربط با ابراز قدردانی از حساسیت مردم نسبت به اهمیت محیط زیست و حفاظت از جنگل‌های ارسباران به‌عنوان بزرگترین مزیت طبیعی و گردشگری استان، اعلام کرده که تاکنون گزارشی مبنی بر قطع غیرقانونی درختان در این منطقه دریافت نشده است، با این حال مدیریت اجرایی استان و دستگاه قضایی به شدت با هرگونه تخلف احتمالی در این خصوص برخورد خواهد کرد.

این مقام عالی استان تاکید کرد: بخشی از درختانی که در هفته‌های اخیر در منطقه ارسباران قطع شده‌اند مربوط به اراضی واقع در مخزن سد خداآفرین هستند که شرکت آب منطقه‌ای استان به دلیل اینکه این اراضی بعد از آبگیری سد به زیر آب خواهند رفت، مجوز قطع این درختان را صادر کرده است.

پورمحمدی افزود: هیچ دستگاهی حق صدور مجوز برای قطع درختان جنگلی را ندارد و در استان ما نیز چنین مجوزی تاکنون صادر نشده و اجازه هیچ تعرضی به محدوده جنگل‌های ارسباران داده نخواهد شد.

با این وجود نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان‌شرقی و امام جمعه تبریز نیز از مدیرکل صدا ‌سیمای استان خواسته با تولید برنامه تلویزیونی صحت این موضوع را برای همگان روشن سازند.

با این حال در این ارتباط هر چند مدیران و مسؤولان سایر دستگاه‌ها و نهادی مختلف استان نیز ضمن تشکر از حساسیت آگاهانه مردم و محکوم کردن این حرکت تعرض به جنگل‌های ارسباران، از مردم خواسته‌اند در صورت هرگونه مشاهده قطع گونه‌های جنگلی این منطقه سریعا این موضوع را به مراجع قضایی اطلاع دهند.

غبار بی‌مهری بر میراث طبیعی سر ایران

ناگفته نماند در این راستا همچنین رئیس کل دادگستری آذربایجان‌شرقی در جلسه شورای حفاظت از اراضی ملی و منابع طبیعی دادگستری استان از قطع درختان جنگل‎های ارسباران ابراز تأسف کرده و با اشاره به اینکه؛« پاسخ مسؤولان دستگاه‌ها در ارتباط با قطع درختان ارسباران قانع کننده نیست، بر نظارت سازمان‌های مربوطه در بهره‌برداری از جنگل‌ها تأکید کرد و گفته که دستگاه‎های استانی در مسئله قطع درختان جنگل‎های ارسباران کوتاهی کرده‎اند».

بنابراین از آنجایی که جنگل‌ها یکی از منابع طبیعی مهم توسعه اقتصادی بسیاری از کشورهای درحال توسعه از جمله ایران مطرح است که با تولید کالاها و خدمات به توسعه اقتصادی و اجتماعی کمک می‌کنند.

تخریب و جنگل‌زدایی در سال‌های اخیر منجر به از دست رفتن بخش عظیمی از این منافع و در نتیجه ایجاد انگیزه برای حفاظت از جنگل‌ها شده است. با این اوصاف؛ جنگل‌های ارسباران نیز با 164 هزار هکتار وسعت در شمالی ترین نقطه استان‌های آذربایجان‌شرقی و اردبیل یکی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان بشمار می‌آید.

بر این اساس، جنگل‌های ارسباران، صرف نظر از جاذبه‌های شکارگاهی، اقتصادی، اجتماعی‌ و فرهنگی به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیع، گنجینه منحصر به فردی از منابع محیط زیستی را در جغرافیای شمال‌غربی کشور ایجاد کرده است.

نکته قابل تأمل دیگر در این خصوص اینکه، اهمیت منطقه ارسباران تنها به دلیل ویژگی‌های خاص اکوتوریسم، اکولوژیکی و توان‌های زیست محیطی آن نبوده، بلکه میراث تاریخی و فرهنگی این منطقه نیز از زمان‌های گذشته مورد توجه دوستداران این منطقه و جهان بوده، به طوری که هر ساله هزاران گردشگر و محقق را به این منطقه جذب می‌کند.

بنابراین، آنچه اختصاصا در این زمینه مورد تاکید است اینکه، جنگل‌های ارسباران از سوی یونسکو به عنوان منطقه‌ای حفاظتی و ذخیره گاه بیوسفر (ژنتیکی) در کره زمین انتخاب شده، ولی با این وجود هر ساله به دلایل مختلف از جمله بی‌توجهی مردم و مسؤولان، نبود امکانات و تجهیزات لازم روز به روز از وسعت این جنگل‌ها کم می شود.

افزون بر آنچه گفته شد، جنگل‌های ارسباران، از جمله یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری این منطقه است.

منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 80 هزار و 427 هکتار در کناره‌های جنوبی رود ارس در حوزه شهرستان‌های کلیبر و ورزقان واقع شده و در سال 1354 از طرف یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره معرفی شده و از شهرت جهانی برخوردار و به عنوان فسیل زنده نیز معروف است.

در کنار موارد بیان شده، منطقه حفاظت شده ارسباران، از نظر تنوع گونه‌ای جانوری و گیاهی نیز در سطح جهان کم نظیر بوده است. طی آخرین آمار اعلام شده، وسعت جنگل ارسباران 164 هزار هکتار بوده که از این وسعت 148 هزار هکتار از آن به عنوان جنگل حمایتی و حفاظتی است.

در این جنگل بیش از یک‌هزار و 80 گونه گیاهی و 320 گونه جانوری شناسایی شده که سیاه خروس، قرقاول ارسبارانی، پلنگ، شوکا، کل و بز وحشی، گربه وحشی و گربه جنگلی، عقاب طلایی، عقاب شاهی، سارگپه جنگلی، طرلان، بحری، بلوط، سرخدار، گلابی، گیلاس وحشی، انار، زرشک، سماق، ارس، پیرو، زغال اخته، افرا، گردو، ممرز، گونه های متنوع گراس و نباتات علوفه‌ای مناطق نیمه خشک استپی و ... از جمله مهمترین گونه‌های جانوری و گیاهی مهم منطقه است.

روزگار رنگ پریده قره‌داغ

از دیگر جاذبه‌های گردشگری منطقه ارسباران می توان به وجود گورستان‌ها و کلیساهای تاریخی متعددی است که از جمله آنها می‌توان به  کلیسای آینالو، کلیسای وینق و کلیسای ناپشته، و از گورستان‌ها به گورستان وینق ، گورستان داش باشی، گورستان تازه کند و گورستان آینالو اشاره کرد.

قلعه تومانیانس وینق، قلعه قره قوچ، قلعه قله دره سی وینق، قلعه آغی، قلعه تاتار، قلعه تومانیانس آینالو، قلعه ابریق و قلعه مکیدی، درخت کهنسال بلوط در روستای چریق و درختان چنار کهنسال در روستاهای شاه حیدر، مکیدی و طوعلی سفلی، یخچال طبیعی ما بین روستاهای گندم نان و شیخ حسینلو و... از جمله دیگر جاذبه‌های بیشمار منطقه حفاظت شده ارسباران است.

این منطقه با وجود داشتن کمتر از پنج صدم مساحت کشور بیش از ۱۳ درصد پوشش گیاهی ایران را در خود جای داده است و ۲۹ درصد از پستانداران، ۴۴ درصد پرندگان ایران، ۳۲ درصد از دوزیستان، ۹ درصد آبزیان و ۲۰ درصد خزندگان کشور در آن زندگی می‌کنند.

افزون بر اینها، همچنین تاکنون ۲۱۵ گونه پرنده، ۲۹ گونه خزنده، ۵ گونه دوزیست، ۴۸ گونه پستاندار و ۱۷ گونه ماهی در مناطق مختلف ارسباران شناخته شده، و برخی دیگر از گونه‌های جانوری در این جنگل‌ها به دلایل مختلف ناشناخته مانده است.

همچنین کارشناسان این حوزه، جنگل‌های ارسباران را به دلیل داشتن گونه‌های متنوع گیاهی و جنگلی، در زمره یکی از مناطق با ارزش ژنتیکی جهان شناخته و به جهت برخی ویژگی‌های خاص یک منطقه رویشی مستقل، با نام منطقه جنگلی ارسباران معرفی کرده‌اند، که یکی از مناطق پنج‌گانه رویشی ایران محسوب می‌شود.

ارسباران همچنان چشم به راه توجه مسؤولان

کوتاه سخن آنکه، هر چند مسؤولان و مدیران اجرای استان بر لزوم حفظ و احیا و جلوگیری از تخریب و قطع درختان این جنگل تاکید می‌کنند، ولی با توجه به اقداماتی که در این راستا صورت گرفته به نظر می‌آید با این اوضاع و احوالی که هر ساله بر تخریب منطقه حفاظت شده و قطع درختان این جنگل صورت می‌گیرد، نباید منتظر ثبت جهانی این آثار طبیعی شد.  

در هر صورت مسؤولان و دست‌اندرکاران این حوزه باید بیش از اینها به فکر حفظ و احیا و به ویژه شناساندن ظرفیت‌های بالقوه، توریستی و گردشگری، اقتصادی و اجتماعی این منطقه به جهانیان باشند و در مورد قطع بی‌رویه درختان این جنگل نیز دستگاه‌ها و نهادهای متولی و به ویژه مسؤولان استان باید راه‌حل اساسی و مورد قبولی را برای مردم این خطه و دوستداران و حامیان طبیعت و محیط زیست ارایه بدهند و برای همیشه دست افرادی که در پشت پرده حضور دارند را قطع کنند.

چرا که حیف است این جنگل‌ها و مناطق حفاظت شده کشورمان، با این همه ظرفیت‌های از آن نام برده می‌شود؛ ذره ذره به خاک و خاکستر تبدیل شوند و در آینده فقط حسرت کارهای نکرده خویش را داشته باشیم و این آثار بکر، زیبا و طبیعی کشورمان، فقط در قاب فیلم ها و عکس‌ها در خاطره‌هایمان باقی بماند.

* گزارش از: موسی کاظم زاده

انتهای پیام/ر