گروه تاریخ؛ رحمت رمضانی: 17 شهریور سال 1357 یکی از روزهای تلخ پیش از انقلاب اسلامی است که برخورد خشن و جنایت‌آمیز نیروهای نظامی و امنیتی رژیم پهلوی باعث شهادت تعداد زیادی از مردم بی‌دفاع شد. آنچه در ادامه می‌آید روایتی است که توسط آقای سیدمحمدصادق قاضی طباطبایی مطرح شده است.
اتفاقات مربوط به 17 شهریور از چه روزی و چگونه شروع شد؟
17 شهریور آن سال مقارن با ایام عید سعید فطر بود. 10 شب به یاد ماندنی در مسجد قبا سخنرانی بود، مهندس بازرگان، دکتر سحابی، مهندس سحابی، دکتر مفتح، دکتر سامی در این مسجد تا پایان ماه رمضان سخنرانی کردند و در زمین قیطریه نماز عید فطر خوانده شد.
اولین راهپیمایی از همانجا آغاز شد. به نظرم سیزده یا چهارده شهریور ماه بود که برای اولین بار تظاهرات منظم از تپه‌های قیطریه تا دانشگاه تهران شروع شد و سپس مسیر ادامه پیدا کرد. این تظاهرات منجر به روز بعد و روزهای بعدتر شد تا 17 شهریور ماه.
صبح 17 شهریور اعلام حکومت نظامی شد، اما هیچ‌کس اطلاع نداشت و همه در میدان ژاله (میدان شهدا و خیابان ۱۷شهریور فعلی) قرار گذاشته بودند.
زمانی که مردم در میدان جمع شدند نیروهای نظامی دستور شلیک و بهم زدن تظاهرات را گرفتند. آنجا عده زیادی کشته شدند که البته از رقم دقیق آن اطلاعی ندارم. من جلوی کارخانه برق بودم. مردم روی زمین دراز کشیده بودند.
*بعد از حادثه چکار کردید؟
بعد از آن، از اطراف کارخانه برق به طرف های بهشت زهرا رفتیم. آنجا هم مدتی در شست‌وشوی شهدا بودم و بعد هم تظاهرات‌های بعدی آرام پیش آمد. آن زمان مرحوم علامه یحیی نوری منزلشان در همان نزدیکی کارخانه برق بود او هم از فعالان آن دوره بود.
*بازتاب واقعه هفده شهریور در بین مطبوعات خارجی چطور بود؟
مثل توپ در بین مطبوعات خارجی صدا کرد. در آن روز گفته شد که هزاران نفر کشته شدند البته تعداد دقیق آن هیچ‌وقت مشخص نشد.
*بعد از هفده شهریور چطور روند مبارزات شدت گرفت؟
همه مراجع در آن دوره دیگر با انقلاب همراه شده‌بودند و مردم را تشویق به انقلاب می‌کردند و منحصر به امام خمینی(ره) نبود. البته قیام هفده شهریور بعد از تظاهرات عید فطر رخ داد و تظاهرات عید فطر در آن نقش مهمی داشت.
راهپیمایی از غرب تهران توسط مرحوم شیخ علی‌اصغر مروارید که از مبارزین بنام بود، ادامه می‌یافت. اولین بار بود که تظاهرات عید سعید فطر مقارن شد با گل دادن مردم به سربازانی که برای سرکوب آمده بودند و آنها هم اغلب دیگر از شلیک امتناع می‌کردند.
تا 17 شهریور سربازان دستور شلیک مستقیم نداشتند. ارتشبد اویسی که اهل قم بود وقتی که به فرمانداری نظامی مأمور شد بدون اطلاع قبلی اعلام حکومت نظامی کرد و مردم از حکومت نظامی 17 شهریور آگاه نبودند.
انتهای پیام/
