عدم وجود شورای حاکمیتی خلاء جدی نظام آموزش مهارتی/ بنگاه‌ها نمی‌‌دانند برای یافتن نیروی ماهر چه کنند؟

به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، سلیمان پاک‌سرشت، دارای دکترای تخصصی جامعه‌ شناسی سیاسی، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا- دانشکده علوم اقتصادی و اجتماعی و گروه علوم اجتماعی است که بیش از 10 مقاله چاپ شده در مؤسسات اطلاعات علمی را در کارنامه خود دارد.

وی که هم‌اکنون به عنوان معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور فعالیت می‌کند، پیش از این نیز مسئولیت معاونت فرهنگی و اجتماعی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری را عهده‌دار بوده است.

این استاد دانشگاه، همچنین از بنیانگذاران مرکز افکارسنجی دانشجویان است و مطالعات دقیق و جامعی پیرامون حل معضلات آموزش‌های مهارتی و چالش‌های پیرامون آن انجام داده است.

وی در بخش اول این گفت‌وگوی تفصیلی به عوامل ایجاد( skill gap ) _ شکاف مهارتی و راهکارهای حل مسائل پیرامونی آن در کشور، الزامات ایجاد شورای عالی مهارت‌آموزی و نقش بخش خصوصی در نظام آموزش مهارتی اشاره کرده است.

فارس: دلیل اصلی ارائه آموزش‌های مهارتی به صورت جزیره‌ای در کشور چیست و چرا تاکنون برای حل این معضل راهکار و اقدام جدی صورت نپذیرفته است؟

پاک‌سرشت: موضوع ارائه آموزش‌های مهارتی و فنی از سوی دستگاه‌های مختلف، یک مشکل قدیمی به شمار می‌رود و برخی وزارتخانه‌ها قاعدتاً باید در یک ارتباط ارگانیک با همدیگر کار می‌کردند در حالیکه این اتفاق نیفتاده است؛ البته در حوزه آموزش بیشتر این عدم هماهنگی را می‌بینیم.

البته لازم به ذکر است که اگر در بخشی از نظام آموزشی به معنای عام، ارتباط کمی با نهادهای دیگر وجود داشته باشد، همان ارائه آموزش‌های مهارتی است.

ایراد کار و بیان مشکلات حوزه مهارت آموزی بسیار مفصل است و عوامل متعددی دست به دست هم داده‌اند تا چنین مشکلاتی به وجود آید؛ هدف همه ما این است که معادله‌ای را برقرار کنیم تا بین تقاضا و عرضه تعادلی ایجاد شود.

فارس: آیا شکاف مهارتی در کشور ما اندازه‌گیری شده است، و اینکه آیا اساسا مرکزی که مستقیما چنین وظیفه‌ای را عهده‌دار باشد، در کشور داریم؟

پاک‌سرشت: خیر، در کشور ما skillcap اندازه‌گیری نمی‌شود در حالی که اندازه‌گیری و آنالیز آن در دنیا مرسوم است؛ بنابر این اگر این آنالیز وجود داشته باشد، می‌توان فهمید که در بازه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت  چگونه فعالیت‌ها را به یکدیگر مرتبط کنیم.

اندازه‌گیری این مقیاس یک کار تکنیکی به شمار می‌رود،‌ به عنوان مثال ILO در یک مجموعه 5 جلدی، راهنمای نظام مهارت ‌آموزی و معیارهای استخراج شکاف مهارتی را منتشر کرده است و علت اینکه تا کنون به هدف‌مان نرسیده‌ایم، اینست که در حوزه آموزش مسئله نداشتیم و یا اینکه سراغ تکنولوژی و راهنمای آن نرفته‌ایم.

شما بروید و کتابی در ایران پیدا کنید که آموزش دهد، شکاف مهارتی به لحاظ متودولوژی چطور باید اندازه گرفته شود.

تصور ما از آموزش تاکنون این بود که تنها به تعلیم و تربیت بپردازند در حالی که آموزش‌های مهارتی باید در رأس اقدامات و برنامه‌ریزی‌ها قرار می‌گرفت؛ اگر هماهنگی میان دستگا‌ه‌های ارائه آموزش مهارتی وجود نداشته است به این علت بود که مسئله‌محور با این موضوع برخورد نشد؛ بنابراین در کنار سایر مشکلاتی که در کشور داریم یکی عدم وجود معیاری برای تطابق آموزش‌های مهارتی با سایر آموزش‌ها در کشور است و قطعاً‌ اگر این مسئله وجود داشت باید در سطح کلان مطرح و پیگیری می‌شد.

اگر بر اساس یک نیازسنجی و اطلاعاتی که از شکاف مهارتی در کشور به دست می‌آمد، می‌توانستیم برنامه‌ریزی آموزشی داشته باشیم؛‌در آن زمان ما به عنوان ارائه‌دهنده آموزش‌های مهارتی، می‌دانستیم که  چه نوع آموزش‌های مهارتی نیاز امروز جامعه است و اینکه چه کسانی با چه شیوه‌ای و با چه ابزاری باید آموزش ببینند.

فارس: چرا بنگاه‌های اقتصادی و کسب‌وکارها یا نگرفتند که اگر نیاز آموزش مهارتی دارند باید به دستگاه‌های مرتبط و متولی آن مراجعه کنند؟ اشکال کار کجاست؟

پاک‌سرشت:  بنگاه‌های اقتصادی باید متوجه می‌شدند که پس از کمبودهای خود در نیروی کار با مهارت به چه مرجعی مراجعه می‌کردند و اگر نیروهای انسانی‌شان فاقد مهارت‌های لازم بود با چه مرجعی وارد رایزنی شوند.

سؤال یافتن شکاف مهارتی یک سؤال سختی است که باید عوامل و متغیرهای بسیاری دست به دست یکدیگر دهند تا فرآیند غلط گذشته اصلاح شود.

جالب است بدانید که در کشورهای پیشرفته دنیا هم با وجود در اختیار داشتن تمام ابزارها و پژوهش‌های مورد نیاز، 40 درصد از کارفرمایان نیروی کار مورد نیاز خود را نمی‌توانند، پیدا کنند و این امر حتی در کشورهای پیشرفته اتفاق افتاده است.

این آمار در دومین کنگره جهانی آموزش فنی و حرفه‌ای اعلام شده است؛ بنابراین حتی در پیشرفته‌ترین کشورها هم فاصله میان آموزش‌های مهارتی با نیازهای کارفرمایان به طور کامل پُر نمی‌شود.

فارس: در کشور ما ابتدا چالش و مشکلات ارائه آموزش‌های مهارتی جزیره‌ای حل شود و بعد به سراغ یافتن شکاف مهارتی برویم. در این باره نظر شما چیست؟

پاک‌سرشت: چون موضوع آموزش‌های مهارتی به عنوان یک مسئله مشترک بیان نشده هر دستگاهی به کار خود مشغول بوده است.

در این باره تمام دولت‌ها نقش داشته‌اند که این شکاف مهارتی در کشور به وجود بیاید؛ در گذشته تلاش‌هایی برای رفع این مشکل صورت گرفت که یکی از آنان تشکیل شوراهایی در سطح عالی بود که این موضوع به عنوان یک مدل رایج در دنیا پیگیری می‌شوند.

بنابراین هر جایی که شورا تشکیل می‌شود، بدانید در یک مسئله کلان نیازمند یک اتفاق نظر میان دست‌اندرکاران وجود دارد؛ بنابر این برای ایجاد اتحاد در تفکر، برنامه‌ریزی و عمل نیاز به ایجاد این شورا بوده است.

در دنیا یک چارچوبی برای حل معضلات مربوط به شکاف مهارتی تعریف کرده‌اند و بر اساس آن مجموعه‌ای خارج از کشورها به ارزیابی و ارائه راهکارهایی برای دستیابی به یک راه‌حل مشترک تلاش می‌کنند. این راه‌حل‌ها نشان می‌دهند که به لحاظ تجهیز منابع، راهکارها و استفاده از ابزارهای مختلف باید  چه مسیری را در پیش بگیرید؛ بنابر این راه‌حل‌ها در قالب آن چارچوب استخراج می‌شوند و یک دستگاه خارجی به عنوان  تنظیم‌کننده (رگولاتور)این روابط بر امور ارائه آموزش‌های مهارتی، نظارت کنند.

فارس: در این نظام، نقش بخش خصوصی کجا باید دیده شود؟

پاک‌سرشت: راه‌حل دیگر این است که سند ملی آموزش مهارت در کشور تدوین شود، بنابراین مجموعه‌ای از این سیاست‌ها باید در کنار یکدیگر قرار گیرند تا ارائه آموزش‌های مهارتی به صورت هدفمند و جدی دنبال شوند؛ به طوریکه نقش بخش خصوصی و دولت در این زمینه به طور کامل مشخص شود.

در نظام شورایی باید از تجربه‌های قدیم نیز استفاده شده و آسیب‌شناسی شود؛  چراکه نباید خطاهای گذشته در تجربه جدید تکرار شود.

فارس: اکنون طرح ایجاد شورای عالی مهارتی در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

پاک‌سرشت: این آئین‌نامه تدوین شده و برای کمیسیون‌ها و دبیرخانه در راه هیأت وزیران است.

فارس: وجه تمایز شورای جدید با شوراهای قبلی باید در چه چیزی باشد؟

پاک‌سرشت: اگر شأن کمیسیون‌ها این باشد که بر روی بررسی‌های دقیق و کارشناسانه و لایه‌های اجرایی صحه بگذارد و عملاً به سیاست‌گذاری در این زمینه بپردازد، موفق خواهد بود؛ به عبارت دیگر در ادامه کار تحلیلی مطالعاتی و علمی به بررسی دقیق‌تر پیشنهادات کارشناسی بپردازد.

اما اگر کماکان فکر کنیم که معاونان وزیر هر 2 ما یکبار بنشینند و درباره مسائل پیچیده مهارتی ساعتی را صحبت کنند و بروند قطعاً امیدی نخواهد بود؛ هم اکنون به نظر می‌رسد که برای اصلاح امور در حال طی مسیر درستی هستیم و در صورت ایجاد نظام یکپارچه می‌توان به آینده نظام مهارتی امیدوار بود.

فارس: چه تضمینی وجود دارد که تشکیل نظام شورایی به سرنوشت نظام‌های قبلی دچار نخواهد شد؟

پاک‌سرشت: اولین چیزی که پس از تشکیل یک شورا به ذهن می‌رسد این است که تمام ذی‌نفعان پای میز مذاکره بنشینند،‌ اما در پیشنهاد ارائه شده بخش خصوصی حضور دارد، اما به آن حق رأی نداده‌ایم، این چیزی است که در مجلس تصویب شد. به عبارت دیگر این شورا بیشتر به دولتی بودن معنا شده تا حاکمیتی بودن.

فارس: جدی‌ترین خلاء نظام مهارتی ما کجاست؟

پاک‌سرست: در کشورهای پیشرفته موسسات ملی مطالعات آموزش‌های مهارتی فعالیت می‌کنند که از موضع بالا، گزارش‌های سالانه ارائه می‌دهند و در این باره ما هم یک خلاء جدی داریم که سالنامه آموزش مهارتی ارائه دهند و البته باید گفت که نیازمند یک بازار حرفه‌آموزی نیز هستیم تا در این مقطع حساس کنونی ایفای کند.

گفت‌وگو از محمد صادق‌پور

پایان بخش اول/