چکیده
شالوده‌های نظری نظام سرمایه‌داری همواره بر مقوله ربا و معاملات ربوی و گسترش آن در اجتماعات انسانی تأکید داشته است. ازاینرو، فضاهای شهری و روستایی کشورهایی که با الگوی سرمایه‌داری اداره می شوند؛ به شدت تحت تأثیر پیامدهای اجتماعی ـ اقتصادی منفی این مقوله قرار گرفته‌اند. ادامه حیات نظام سرمایه‌داری به وجود معاملات ربوی بستگی دارد. فضای سرمایه‌داری به‌این واسطه، به شکل فضایی مکانیکی و دوگانه نمود پیدا می‌کند. نظام سرمایه داری به واسطه ساز و کارهای ویژه خود در بانک‌ها، موسسات مالی و بازارهای پول و غیره، بهره نهایی را به صورت نامحدود و مداوم تضمین می‌کند. اما، فعل ربا دردین اسلام و براساس آیه های متعدد قرآنی حرام بوده و به مثابه جنگ باخدا و رسولش قلمداد شده است. دین اسلام با محدود دانستن رشد، این مسئله را خلاف قائده «لاضرر» و ظلم به جامعه می‌داند و برای هر شخص حقیقی یا حقوقی «اندازه‌ای» قائل است. دین اسلام با حرام دانستن ربا در مسیر فضایی یکپارچه و همگرا حرکت می‌کند. براین شالوده، نگرش نظام سرمایه‌داری و اقتصاد اسلامی به مقوله ربا ازمنظر فضایی پیامدهای متفاوت و خاص خود را دارد. بنابراین، تفاوت های این دو اقتصاد از جهت محدودیت ها و عدم محدویت‌های رشداست؛ که در اقتصاد سرمایه‌داری منجر به دوگانگی فضایی و شکل پذیری روابط اجتماعی ـ اقتصادی مکانیکی در سطح فضا می‌شود که در این مقاله وارسی شده است.
کلیدوازه ها: اقتصاد اسلامی؛ نظام سرمایه‌داری؛ ربا؛ دوگانگی فضایی؛ روابط مکانیکی
نشریه مطالعات تحول در علوم انسانی - دوره 4، شماره 7، پاییز و زمستان 1395.
برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید. 
