به گزارش خبرگزاری فارس، موسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی در تحلیل عملکرد مدیریت زیربخش باغبانی به بررسی وضعیت صادرات و واردات زیربخش باغبانی در سال 1394 پرداخت.
در این گزارش در مورد صادرات براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران آمده است: صادرات زیر بخش باغبانی در سال 1394 از لحاظ وزنی با کاهش 17.5 درصد نسبت به سال 1393 به 1062.6 هزار تن و از لحاظ ارزشی با کاهش 19.6 درصد به حدود 2503.1 میلیون دلار رسیده که معادل سهم 3.22 درصد از کل وزن و 46 درصد از کل ارزش صادرات بخش کشاورزی را شامل میشود.
در بین محصولات باغی کشور به لحاظ وزنی، سیب با 321 هزار تن، خرما با 171 هزار تن، پسته با 130 هزار تن، کشمش با 112 هزار تن بیشترین میزان صادرات باغی را به خود اختصاص دادهاند و زغالاخته با 180 تن، وانیل با 380 تن و قهوه و انگور فرنگی هر کدام با حدود 3600 تن کمترین میزان صادرات را در بین محصولات باغی در سال 1394 داشتهاند. همچنین از نظر ارزشی پسته با 1.2 میلیارد دلار، کشمش با 253 میلیون دلار، خرما با 233 میلیون دلار، زعفران با 165 میلیون دلار و سیب با 132 میلیون دلار بیشترین صادرات و درآمد ارزی را داشتهاند.
واردات همچنین واردات زیربخش باغبانی در سال 1394 از لحاظ وزنی با افزایش 3.9 درصدی نسبت به سال 1393 به 1288.3 هزار تن ولی از لحاظ ارزشی با کاهش حدود 5 درصدی به حدود 1393 میلیون دلار رسیده که معادل سهم 6.9 درصدی از کل وزن و 15.7 درصدی از کل ارزش واردات بخش کشاورزی را شامل میشود.
بنابراین از اطلاعات فوق ملاحظه میگردد، علیرغم اینکه تراز تجارت خارجی بخش کشاورزی به میزان 9. 3438 میلیون دلار منفی بوده است، لیکن تراز تجارت خارجی زیربخش باغبانی 12. 1110 میلیون دلار مثبت میباشد.
همچنین در بین محصولات باغی کشور به لحاظ وزنی، موز با 669 هزار تن، روغن نباتی پالم با 389 هزار تن، چای با 51 هزار تن و نارگیل با 23 هزار تن بیشترین میزان واردات باغی را به خود اختصاص دادهاند و خرما با 40 تن، پاپایا با 100 تن و وانیل با حدود 1200 تن کمترین میزان واردات را در بین محصولات باغی در سال 1394 داشتهاند. ضمن آنکه از نظر ارزشی نیز موز با 515 میلیون دلار، روغن نباتی پالم با 310 میلیون دلار و چای با 238 میلیون دلار بیشترین واردات را در بین محصولات باغی داشتهاند.
4- تحلیل عملکرد مدیریت اجرایی زیر بخش باغبانی ( 94-1393)
در این بخش عملکرد اجرایی زیربخش باغبانی از حیث تولید، تغییرات سطح زیر کشت باغات بارور و عملکرد در واحد سطح محصولات عمده باغی طی سال 1394 موردبررسی و تجزیه و تحلیلی قرار خواهند گرفت:
با نگاهی اجمالی به روند تغییرات میزان تولید کلی محصولات باغی از سال 1393 تا 1394 مشاهده میگردد که تولید کلی محصولات باغی با متوسط نرخ رشد 17.3 درصد از 16520 هزار تن در سال 1393 به 19378 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. در میان کل محصولات عمده باغی، تولید گیاهان دارویی با 36.9 درصد بالاترین نرخ رشد را داشته و از 100 هزار تن به 137 هزار تن رسیده و خرما با 2.06 درصد کمترین میزان نرخ رشد را داشته و از 1042 هزار تن به 1063 هزار تن افزایش یافته است.
همچنین سطح زیرکشت باغات بارور کشور نیز با متوسط نرخ رشد 3.16 درصد از 2226 هزار هکتار در سال 1393 به 2296.4 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. در میان کل محصولات عمده باغی، سطح بارور باغات مرکبات با 19.3 درصد بالاترین نرخ رشد را داشته و از 207 هزار هکتار به 247 هزار هکتار رسیده و خرما با حدود 1.7 درصد کمترین میزان نرخ رشد را داشته و از 197 هزار هکتار به 200 هزار هکتار افزایش یافته است. ضمن آنکه سطح زیتون تغییری نداشته و سطح باغات بارور بادام با 3- درصد، برگ سبز چای با 43. 1- درصد و انگور با 0.7 - با نرخ رشد منفی روبرو بوده و سطح آنها کاهش یافتهاند.
بررسی عملکرد در واحد سطح محصولات عمده باغی نیز حاکی از رشد بالای 127 درصدی فندق در سال 1394 نسبت به سال 1393 و رشد پایین 0.09 درصدی در خرما بوده است، ضمن آنکه محصولاتی چون زیتون با 7.9- درصد، مرکبات با 4- درصد و سیب و دانهدارها با 0.55- درصد با نرخ رشد منفی روبرو بوده و عملکرد در واحد سطح آنها نسبت به سال 1393 کاهش یافتهاند.
عوامل متعددی ازجمله وجود باغات سنتی و پراکنده، خشکسالی و سرمازدگی شدید، کشت ارقام غیر مقاوم و حساس به سرما، افت سطح آبهای زیرزمینی و شور شدن منابع آب و خاک را میتوان از مهمترین دلایل عدم تحقق اهداف در حوزه تولید، کاهش سطح زیر کشت باغات بارور و عملکرد در واحد سطح برخی از محصولات باغی برشمرد. در ادامه عملکرد اجرایی زیربخش باغبانی از حیث تولید، تغییرات سطح زیرکشت باغات بارور و عملکرد در واحد سطح محصولات عمده باغی طی سال 1394 به تفکیک محصول موردبررسی و تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت:
1-4- سیب و دانهدارها
سیب به عنوان مهمترین میوه دانهدار شناخته میشود که تولید آن از 3683 هزار تن در سال 1393 به 3768 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 85 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است. استفاده از ارقام جدید صادراتی و پر محصول و ایجاد ظرفیتهای جدید به منظور فرآوری و نگهداری محصول میتواند گام مهمی در افزایش تولید و کاهش ضایعات این گروه از محصولات باشد.
طی سال زراعی 94-1393، استان آذربایجان غربی با 26.4 درصد از تولید سیب و دانهدارهای کشور در جایگاه نخست تولید این گروه از محصولات قرار گرفته است و استانهای آذربایجان شرقی با 12.1، تهران با 10.2، فارس با 9.8، خراسان رضوی با 7.2، اصفهان با 5.6 و اردبیل با 4 درصد از تولید سیب و دانهدارهای کشور در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند. شایانذکر است که در سال زراعی 94-1393، 76.2درصد از کل
میزان تولید سیب و دانهدارهای کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 23.8 درصد بیشتر نبوده است. در بین استانهای کشور استان بوشهر با تولید 34 تن (0.0009 درصد) در رتبه آخر تولید سیب و دانهدارها قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور سیب و دانهدارها نیز نشان میدهد که سطح هکتار در سال 1393 به 233 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است.
در سال زراعی 94-1393، سطح باغات بارور سیب و دانهدارها در کل کشور حدود 233 هزار هکتار بوده که معادل 10.1 درصد کل سطح باغات بارور کشور به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیر کشت باغات بارور در رتبه چهارم میباشد. طی این سال زراعی استان آذربایجان غربی با دارا بودن 21.3 درصد از کل باغات بارور سیب و دانهدارها، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای آذربایجان شرقی با 12.7، فارس با 11.2، اصفهان با 9.8، خراسان رضوی با 8.9، تهران با 5.2 و اردبیل با 4.6 درصد از کل باغات بارور سیب و دانهدارها در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 73.7 درصد از کل باغات بارور سیب و دانهدار کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور سیب و دانهدار کشور نیز با 6 هکتار (0.003 درصد) متعلق به استان بوشهر میباشد.
همچنین عملکرد سیب و دانهدارها از 16233 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 16144 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 کاهش یافته است. عواملی چون به سرآمدن عمر اقتصادی باغات و عدم استفاده از ارقام جدید صادراتی و پر محصول از مهمترین عوامل کاهش در عملکرد این گروه از محصولات طی سالهای موردبررسی میباشد.
طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد سیب و دانهدارها با 31710 کیلوگرم در هکتار به استان تهران تعلق داشته است. پسازآن استانهای سمنان با 23091، گیلان با 20679، آذربایجان غربی با 20033، البرز با 19600، کهکیلویه و بویراحمد با 16779 و کردستان با 16754 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. کمترین عملکرد در واحد سطح سیب و دانهدار کشور نیز با 2018 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان ایلام میباشد.
4- 2- میوههای هستهدار
مهمترین میوههای هستهدار ایران، هلو و شلیل، زردآلو، گیلاس، آلبالو، آلو و گوجه میباشند که تولید آن از 2078 هزار تن در سال 1393 به 2203 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 88 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است.
طی سال زراعی 94-1393، استان البرز با 13.1 درصد از تولید میوههای هستهدار کشور در جایگاه نخست تولید این گروه از محصولات قرار گرفته است و استانهای تهران با 9، فارس با 8/5، مازندران با 8/3، خراسان رضوی با 6/6، آذربایجان شرقی با 5/7 و آذربایجان غربی با 5/1 درصد از تولید میوههای هستهدار در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند. شایانذکر است که در سال زراعی 94-1393، 56/3 درصد از کل میزان تولید میوههای هستهدار کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 43/7 درصد بیشتر نبوده است. در بین استانهای کشور استان بوشهر با تولید 24 تن (0/001 درصد) در رتبه آخر تولید میوههای هستهدار قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور میوههای هستهدار نیز نشان میدهد که سطح آن از 207 هزار هکتار در سال 1393 به 217 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است.
در سال زراعی 94-1393، سطح باغات بارور میوههای هستهدار در کل کشور حدود 217 هزار هکتار بوده که معادل 9/4 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیرکشت باغات بارور در رتبه پنجم میباشد. طی این سال زراعی استان خراسان رضوی با دارا بودن 10/5 درصد از کل باغات بارور میوههای هستهدار، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاصی داده است. پسازآن استانهای آذربایجان شرقی با 9، آذربایجان غربی با 6/5، تهران با 6/2، البرز با 6/1، فارسی با 6 و مازندران با 5/7 درصد از کل باغات بارور میوههای هستهدار در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 50 درصد از کل باغات بارور میوههای هستهدار کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور میوههای هستهدار کشور نیز با 4 هکتار (0/002 درصد) متعلق به استان بوشهر میباشد.
همچنین عملکرد میوههای هستهدار از 9814 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 10161 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد میوههای هستهدار با 21995 کیلوگرم در هکتار به استان البرز تعلق داشته است. پسازآن استانهای مازندران با 15860، گلستان با 15043، تهران با 14912، فارس با 14880، مرکزی با 11979 و کهکیلویه و بویراحمد با 11746 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. کمترین عملکرد در واحد سطح میوههای هستهدار کشور نیز با 4594 و 4900 کیلوگرم در هکتار به ترتیب متعلق به جنوب استان کرمان و استان ایلام میباشد.
4- 3- انگور
انگور به عنوان یکی از مهمترین میوههای جهان میباشند که ایران هفتمین تولیدکننده آن در جهان و سومین کشور صادرکننده کشمش میباشد. که تولید آن از 3050 هزار تن در سال 1393 به 3167 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 77 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است. عدم درصد تحقق کامل هدف ناشی از سرمازدگی و پدیده خشکسالی بوده است. مدیریت اصولی و اجرای صحیح عملیات اصلاح و احیاء باغها میتواند گام مهمی در افزایش تولید و کاهش ضایعات این محصول و نهایتاً تحقق اهداف برنامه باشد.
طی سال زراعی 94-1393، استان فارسی با 16 درصد از تولید انگور کشور در جایگاه نخست تولید این گروه از محصولات قرار گرفته است و استانهای خراسان رضوی با 11، قزوین با 10/7، آذربایجان شرقی با 10/3، همدان با 10/1، زنجان با 5/7 و خراسان شمالی با 5/4 درصد از تولید انگور در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند. شایانذکر است که در سال زراعی 94-1393، 69/3 درصد از کل میزان تولید انگور کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 40/7 درصد بیشتر نبوده است. در بین استانهای کشور استان گلستان با تولید 12 تن (0/0004 درصد) در رتبه آخر تولید انگور قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور نیز نشان میدهد که سطح آن از 279 هزار هکتار در سال 1393 به 277 هزار هکتار در سال 1394 کاهش یافته است. در سال زراعی 94-1393، سطح باغات بارور انگور در کل کشور حدود 277 هزار هکتار بوده که معادل 12/1 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به
خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیر کشت باغات بارور پس از پسته در رتبه دوم میباشد. طی این سال زراعی استان فارسی با دارا بودن 23/2 درصد از کل باغات بارور انگور، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای قزوین با 10/9، خراسان رضوی با 9/2، همدان با 7، آذربایجان شرقی با 6/5، خراسان شمالی با 5/7 و مازندران با 5/7 درصد از کل باغات بارور میوه انگور در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 50 درصد از کل باغات بارور انگور کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور انگور کشور نیز با 1 هکتار
(0/0003 درصد) متعلق به استان گلستان میباشد.
همچنین عملکرد انگور از 10914 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 11434 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد انگور با 23811 کیلوگرم در هکتار به استان سمنان تعلق داشته است. پسازآن استانهای کهکیلویه و بویراحمد با 22500، یزد با 19400، آذربایجان شرقی با 18142، خراسان رضوی با 17995، البرز با 17900 و همدان با 16574 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. کمترین عملکرد در واحد سطح
انگور کشور نیز با 3742 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان خوزستان میباشد.
4- 4- مرکبات
مرکبات درختان و درختچههایی هستند همیشه سبز که مهمترین آنها پرتقال، نارنگی، لیموترش مازندرانی، لیمو شیرین، لیموترش، نارنج و گریپفروت میباشند. ایران با داشتن حدود 4 درصد از تولید جهان مقام ششم را در این محصول به خود اختصاص داده است که تولید آن از 3800 هزار تن در سال 1393 به 4345 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 81 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است. طی سال زراعی 94-1393، استان مازندران با 40/8 درصد از تولید مرکبات کشور در جایگاه نخست تولید این گروه از محصولات قرار گرفته است و استانهای فارس با 29/5، جنوب کرمان با 11/4، هرمزگان با 8/3، گیلان با 2/5، کرمان با 1/9 و خوزستان با 1/5 درصد از تولید مرکبات در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند. شایانذکر است که در سال زراعی 94-1393، 95/8 درصد از کل میزان تولید مرکبات کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 4/2 درصد بیشتر نبوده است. در بین 17 استان تولیدکننده مرکبات استان زنجان، با تولید 60 تن (0/001 درصد) در رتبه آخر تولید مرکبات قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور نیز نشان میدهد که سطح کشت این گروه از محصولات از 207 هزار هکتار در سال 1393 به 247 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. در سال زراعی 94-1393، سطح باغات بارور مرکبات در کل کشور حدود 247 هزار هکتار بوده که معادل 10/8 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیر کشت باغات بارور پس از پسته و انگور در رتبه سوم میباشد.
طی این سال زراعی استان فارسی با دارا بودن 42/4 درصد از کل باغات بارور مرکبات، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای فارس با 19/7، جنوب کرمان با 11/6، هرمزگان با 10/1، گیلان با 3/7، کرمان با 3/3 و خوزستان با 2/3 درصد از کل باغات بارور میوه مرکبات در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 93 درصد از کل باغات بارور مرکبات کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور مرکبات در بین 17 استان تولیدکننده مرکبات در کشور نیز با 18 هکتار (0/007 درصد) متعلق به استان زنجان میباشد.
همچنین عملکرد مرکبات از 18336 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 17597 کیلوگرم در هکتار سال 1394 کاهش یافته است. عواملی چون تداوم خشکسالی و افت سطح آبهای زیرزمینی، سرمازدگی و شیوع و گسترش آفات و بیماریهای قرنطینهای در مناطق جنوبی کشور طی دوره موردبررسی موجب این کاهش عملکرد بوده است.
طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد مرکبات با 26261 کیلوگرم در هکتار به استان فارس تعلق داشته است. پسازآن استانهای مازندران با 18099، جنوب کرمان با 17267، بوشهر با 15783، گیلان با 15086، هرمزگان با 14545 و سیستان و بلوچستان با 13196 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. در بین 17 استان تولید کننده مرکبات کشور نیز، کمترین عملکرد در واحد سطح با 1592 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان لرستان میباشد.
5-4- پسته
پسته به عنوان مهمترین گونه میوههای خشک و یا خشکبار میباشد که ایران از نظر سطح زیر کشت، تولید و صادرات پسته مقام اول دنیا را در اختیار دارد، ضمن آنکه این محصول دومین محصول صادراتی غیرنفتی کشورمان میباشد که تولید آن از 240 هزار تن در سال 1393 به 261 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 71 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است. عدم تحقق کامل هدف پیشبینی شده ناشی از روند نزولی عملکرد در سالهای اخیر به جهت توسعه بیرویه باغات پسته در فلات مرکزی ایران، کاهش سطح منابع آبهای زیرزمینی، تشدید بحران شوری و قلیایی شدن آب و خاک باغات، سنتی بودن روشهای کاشت، داشت و برداشت، نظام بهرهبرداری خرده مالکی و عدم تمکن مالی باغداران در تأمین هزینههای مالی بسیار بالای نگهداری اصولی باغات، پایین بودن راندمان آبیاری و استرسهای ناشی از خشکی و تغذیه غیراصولی و ناکافی میباشد.
طی سال زراعی 94-1393، استان کرمان با 36/9 درصد از تولید پسته کشور در جایگاه نخست تولید این محصول قرار گرفته است و استانهای خراسان رضوی با 19/2، یزد با 16/3، فارس با 6/6، خراسان جنوبی با 4/5، سمنان با 4/5 و مرکزی با 3/8 درصد از تولید مرکبات در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند. شایانذکر است که در سال زراعی 94-1393، 91/7 درصد از کل میزان تولید پسته کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 8/3 درصد بیشتر نبوده است. در بین 25 استان تولید کننده پسته استان همدان، با تولید 1 تن (0/004 درصد) در رتبه آخر تولید پسته قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور نیز نشان میدهد که سطح آن 314 هزار هکتار در سال 1393 به 335 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. در سال زراعی 94-1393، سطح باغات بارور پسته در کل کشور حدود 335 هزار هکتار بوده که معادل 14/6 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیرکشت باغات بارور در رتبه اول میباشد. طی این سال زراعی استان کرمان با دارا بودن 60/3 درصد از کل باغات بارور پسته، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای خراسان رضوی با 13/4، یزد با 8/6، فارس با 5، سمنان با 5/2، خراسان جنوبی با 2/5، مرکزی 3/2 درصد از کل باغات بارور میوه پسته در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 94/5 درصد از کل باغات بارور پسته کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور پسته در بین 25 استان تولید کننده پسته در کشور نیز با 3 هکتار (0/0008 درصد) متعلق به استان همدان میباشد.
همچنین عملکرد در واحد سطح پسته، نوسانات زیادی را طی نموده و از 764 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 779 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد پسته با 1477 کیلوگرم در هکتار به استان یزد تعلق داشته است. پسازآن استانهای خراسان جنوبی با 1421، اصفهان با 1399، سمنان با 1380، مرکزی با 1297، سیستان و بلوچستان با 1215 و تهران با 1200 کیلوگرم در هکتار در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. در بین 25 استان تولید کننده پسته کشور نیز، کمترین عملکرد در واحد سطح با 345 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان همدان میباشد.
4- 6- خرما
کشت و پرورش درختان خرما در کشور ایران قدمت طولانی داشته و زندگی بسیاری از مردم جنوب کشور از نظر اقتصادی به کشت و کار این محصول وابسته است و علاوه بر تأمین مصارف داخلی به میزان قابلتوجهی به خارج از کشور صادر میشود که علاوه بر صادرات و ارزآوری، اهمیت اقتصادی آن شامل محدودیت در مناطق تولید در جهان نیز میباشد. در حال حاضر کشور ایران مقام اول سطح زیر کشت و صادرات خرما را در دنیا در اختیار دارد که تولید آن از 1042 هزار تن در سال 1393 به 1063 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف نیز حدود 81 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است. عدم تحقق کامل هدف پیشبینی شده ناشی از پدیده خشکسالی و خصوصاً عارضه زیانآور خشکیدگی خوشه خرما بوده است.
طی سال زراعی 94-1393، جنوب کرمان با 17/8 درصد از تولید خرما کشور در جایگاه نخست تولید این محصول قرار گرفته است و استانهای سیستان و بلوچستان با 15/3، بوشهر با 13/9، کرمان با 13/5، فارس با 13/2، خوزستان با 13 و هرمزگان با 11/9 درصد از تولید خرما در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند.
در سال زراعی 94-1393، 98/6 درصد از کل میزان تولید خرما کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 1/4 درصد بیشتر نبوده است. در بین 14 استان تولید کننده خرما، استان کرمانشاه با تولید 166 تن (0/016 درصد) در رتبه آخر تولید خرما قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور نیز نشان میدهد که سطح آن از 197 هزار هکتار در سال 1393 به 200 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است.
در سال زراعی 94-1393، سطح باغات بارور خرما در کل کشور حدود 200 هزار هکتار بوده که معادل 8/7 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیر کشت باغات بارور در رتبه ششم میباشد. طی این سال زراعی استان سیستان و بلوچستان با دارا بودن 16/3 درصد از کل باغات بارور خرما، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای بوشهر با 14/9، هرمزگان با 14/7، جنوب کرمان با 14/3، فارس با 14/3، خوزستان با 12/7 و کرمان با 1/12 درصد از کل باغات بارور میوه خرما در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 97/9 درصد از کلی باغات بارور خرما کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور خرما در بین 14 استان تولید کننده خرما در کشور نیز با 57 هکتار (0/03 درصد) متعلق به استان کهکیلویه و بویراحمد میباشد.
همچنین عملکرد در واحد سطح خرما نیز از 5304 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 5309 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد خرما با 1477 کیلوگرم در هکتار به جنوب کرمان تعلق داشته است. پسازآن استانهای سیستان و بلوچستان با 6495، کرمان با 5930، فارس با 5582، خوزستان با 5433، سمنان با 5254 و بوشهر با 5176 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. در بین 14 استان تولید کننده خرما کشور نیز، کمترین عملکرد در واحد سطح با 659 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان کرمانشاه میباشد.
7-4- بادام
بادام مقاومت کمی در مقابل سرما داشته و گلهای آن در بهار نسبت به سایر میوهها به غیر از فندق زودتر باز میشوند، ازاینرو نسبت به سرمای دیررس بهاره بسیار حساس بوده و به همین دلیل در بسیاری از مناطق کشور، باغداران به خاطر سرمای دیررس بهاره بخش زیادی از محصول خود را از دست میدهند. تولید آن از 146 هزار تن در سال 1393 به 159 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 63 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است. عدم تحقق کامل هدف پیشبینی شده ناشی از شرایط نامناسب جوی نظیر بروز سرمای دیررس بهاره میباشد. استفاده از ارقام مقاوم به سرما و همچنین ارقام دیر گل میتواند گام مهمی در افزایش تولید این محصول باشد.
طی سال زراعی 94-1393، استان فارس با 26/2 درصد از تولید بادام کشور در جایگاه نخست تولید این محصول قرار گرفته است و استانهای چهارمحال و بختیاری با 14/6، خراسان رضوی با 8/6، آذربایجان شرقی با 7، کرمان با 5/5، مرکزی با 5/2 و همدان با 4/7 درصد از تولید بادام در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند. شایانذکر است که در سال زراعی 94-1393، 71/8 درصد از کلی میزان تولید بادام کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 28/2 درصد بیشتر نبوده است. در بین استانهای تولید کننده بادام، استان بوشهر با تولید 8 تن (0/005 درصد) در رتبه آخر تولید بادام قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور بادام نیز نشان میدهد که سطح آن از 177 هزار هکتار در سال 1393 به 172 هزار هکتار در سال 1394 کاهش یافته است. در سالی زراعی 94-1393، سطح باغات بارور بادام در کلی کشور حدود 172 هزار هکتار بوده که معادل 7/5 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیر کشت باغات بارور در رتبه هفتم میباشد.
طی این سال زراعی استان فارسی با دارا بودن 24/5 درصد از کل باغات بارور بادام، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای خراسان رضوی با 18/8، کرمان با 8/1، چهارمحال و بختیاری با 7، خراسان جنوبی با 6 آذربایجان شرقی با 5/3 و اصفهان با 4/6 درصد از کل باغات بارور میوه بادام در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 74/3 درصد از کل باغات بارور بادام کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور بادام در بین استانهای تولید کننده بادام در کشور نیز با 7 هکتار (0/004 درصد) متعلق به استان بوشهر میباشد.
همچنین عملکرد در واحد سطح بادام نیز از 822 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 927 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد بادام با 2627 کیلوگرم در هکتار به استان کرمانشاه تعلق داشته است. پسازآن استانهای سیستان و بلوچستان با 2364، تهران با 2326، البرز با 2060، چهارمحال و بختیاری با 1956، خوزستان با 1950 و فارسی با 1949 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. در بین استانهای تولید کننده بادام کشور، کمترین عملکرد در واحد سطح با 270 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان قم میباشد.
8-4- گردو
ارقام مختلف گردو از نظر حساسیت به سرما متفاوت بوده و از حساس تا مقاوم میباشند. تولید آن از 211 هزار تن در سال 1393 به 231 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 53 درصد هدف پیشبینیشده مطابق برنامه محقق گردیده است. عدم تحقق اهداف پیشبینی شده طی دوره موردبررسی ناشی از شرایط نامناسب جوی نظیر بروز سرمای دیررس بهاره و خشکسالی های متوالی سالهای اخیر میباشد. از دیگر عوامل مؤثر در کاهش عملکرد و پایین بودن درصد تحقق اهداف این محصول کمبود پایه و ارقام تجاری مناسب و پرمحصول میباشد.
طی سال زراعی 94-1393، استان همدان با 13/5 درصد از تولید گردو کشور در جایگاه نخست تولید این محصول قرار گرفته است و استانهای آذربایجان شرقی با 6/10، فارس با 7/3، کرمانشاه با 5/9، لرستان با 5/7، کرمان با 5/7 و کهکیلویه و بویراحمد با 5/1 درصد از تولید گردو در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند.
در سال زراعی 94-1393، 53/8 درصد از کل میزان تولید گردو کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 46/2 درصد بیشتر نبوده است. در بین استانهای تولید کننده گردو، استان سیستان و بلوچستان با تولید 103 تن (0/05 درصد) در رتبه آخر تولید گردو قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور گردو نیز نشان میدهد که سطح آن از 112 هزار هکتار در سال 1393 به 121 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است.
در سال زراعی 94-1394، سطح باغات بارور گردو در کل کشور حدود 121 هزار هکتار بوده که معادل 5/3 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیرکشت باغات بارور در رتبه هشتم میباشد. طی این سال زراعی استان همدان با دارا بودن11/8 درصد از کل باغات بارور گردو، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای کرمان با 11/2، آذربایجان شرقی با 66، فارس با 6/2، کرمانشاه با 5/7، کهکیلویه و بویراحمد با 5/2 و لرستان با 4/7 درصد از کل باغات بارور میوه گردو در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به
عبارت دیگر حدود 51/5 درصد از کل باغات بارور گردو کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور گردو در بین استانهای تولید کننده گردو در کشور نیز با 44 هکتار (0/04 درصد) متعلق به استان سیستان و بلوچستان میباشد.
همچنین عملکرد در واحد سطح گردو نیز از 1887 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 1914 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد گردو با 3082 کیلوگرم در هکتار به استان آذربایجان شرقی تعلق داشته است. پسازآن استانهای البرز با 2929، اصفهان با 2870، سمنان با 2802، خراسان شمالی با 2796، گلستان با 2580 و کردستان با 2519 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. در بین مناطق تولید کننده گردو کشور، کمترین عملکرد در واحد سطح با 850 کیلوگرم در هکتار متعلق به جنوب کرمان میباشد.
9-4- انار
در حال حاضر ایران از نظر میزان تولید انار مقام اول را در دنیا دارا میباشد و در مقابل کم آبی بسیار مقاوم بوده و میتوان به صورت دیم نیز آن را کشت نمود. تولید آن از 990 هزار تن در سال 1393 به 1087 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 91 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است. طی سال زراعی 94-1393، استان فارس با 26/1 درصد از تولید انار کشور در جایگاه نخست تولید این محصولی قرار گرفته است و استانهای مرکزی با 13/3، خراسان رضوی با 11/3، اصفهان با 10/1، یزد با 8/6، سمنان با 7/4 و قم با 3/6 درصد از تولید انار در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند. شایانذکر است که در سال زراعی 94-1393، 80/4 درصد از کلی میزان تولید انار کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 19/6 درصد بیشتر نبوده است. در بین استانهای تولید کننده انار، استان بوشهر با تولید 232 تن (0/02 درصد) در رتبه آخر تولید انار قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور انار نیز نشان میدهد که سطح آن از 69 هزار هکتار در سال 1393 به 71 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است.
در سال زراعی 94-1393، سطح باغات بارور انار در کلی کشور حدود 71 هزار هکتار بوده که معادل 3/1 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیر کشت باغات بارور در رتبه نهم میباشد. طی این سال زراعی استان فارسی با دارا بودن 22/6 درصد از کل باغات بارور انار، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای مرکزی با 12، خراسان رضوی با 11/8، اصفهان با 10/7، یزد با 8/3، خراسان جنوبی با 4/8 و سمنان با 4/7 درصد از کلی باغات بارور میوه انار در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 74/9 درصد از کل باغات بارور انار کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور انار در بین استانهای تولید کننده انار در کشور نیز با 18 هکتار (0/03 درصد) متعلق به استان بوشهر میباشد.
همچنین عملکرد در واحد سطح انار نیز از 14419 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 15385 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد انار با 24167 کیلوگرم در هکتار به استان سمنان تعلق داشته است. پسازآن استانهای لرستان با 18982، فارس با 17832، کردستان با 17674، مرکزی با 17091، یزد با 15967 و اردبیل با 15329 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. در بین مناطق تولید کننده انار کشور، کمترین عملکرد در واحد سطح با 3948 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان کرمانشاه میباشد.
4- 10- زیتون
با توجه به اهمیت زیتون، طرح اصلاح و توسعه باغات زیتون براساس سیاستهای دولت در زمینه خوداتکایی محصولات کشاورزی با هدف تأمین بخشی از نیاز روغن خوراکی کشور از سال 1371 به بعد در وزارت کشاورزی به اجرا درآمده که تولید آن از 95 هزار تن در سال 1393 به 102 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است. از نظر درصد تحقق هدف تولید نیز حدود 76 درصد هدف پیشبینی شده مطابق برنامه محقق گردیده است. استفاده از ارقام سازگار و متناسب با هر منطقه میتواند گام مهمی در افزایش تولید و تحقق کامل اهداف پیشبینی شده این محصول باشد. طی سال زراعی 94-1393، استان زنجان با 27/4 درصد از تولید زیتون کشور در جایگاه نخست تولید این محصول قرار گرفته است و استانهای قزوین با 17/6، فارس با 16/5، گیلان با 13/5، سمنان با 7/6، گلستان با 4 و جنوب کرمان با 2/3 درصد از تولید زیتون در مقامهای دوم تا هفتم قرار دارند.
در سال زراعی 94-1393، 89/1 درصد از کل میزان تولید زیتون کشور مربوط به هفت استان مذکور میباشد و سایر استانها 10/9 درصد بیشتر نبوده است. در بین استانهای تولید کننده زیتون، استان خراسان رضوی با تولید 11 تن (0/01 درصد) در رتبه آخر تولید زیتون قرار گرفته است.
بررسی وضعیت سطح زیر کشت باغات بارور زیتون نشان میدهد که سطح آن از 45 هزار هکتار در سال 1393 به 52 هزار هکتار در سال 1394 افزایش یافته است. در سال زراعی 94-1393، سطح باغات بارور زیتون در کل کشور حدود 52 هزار هکتار بوده که معادل 2/3 درصد از کل سطح باغات بارور کشور را به خود اختصاص داده است و در بین محصولات عمده باغی از نظر سطح زیر کشت باغات بارور در رتبه دهم میباشد.
طی این سال زراعی استان زنجان با دارا بودن 22/7 درصد از کلی باغات بارور زیتون، بیشترین سطح را در کشور به خود اختصاص داده است. پسازآن استانهای فارسی با 14/1، گیلان با 12/6، گلستان با 10/7، قزوین با 10/5، سمنان با 5/9 و جنوب کرمان با 3/1 درصد از کلی باغات بارور میوه زیتون در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. به عبارت دیگر حدود 79/5 درصد از کلی باغات بارور زیتون کشور در این هفت استان وجود دارد. کمترین سطح باغات بارور زیتون در بین استانهای تولیدکننده انار در کشور نیز با 19 هکتار (0/04 درصد) متعلق به استان خراسان رضوی میباشد.
همچنین عملکرد در واحد سطح زیتون نیز از 2120 کیلوگرم در هکتار در سال 1393 به 1952 کیلوگرم در هکتار در سال 1394 کاهش یافته است. عواملی چون، ارقام ناسازگار با مناطق کاشت، محدودیت منابع آب، بروز عوامل قهری مانند خشکسالی و سرمازدگی موجب این کاهش در عملکرد بوده است. طی سال 94-1393 بیشترین عملکرد زیتون با 3273 کیلوگرم در هکتار به استان قزوین تعلق داشته است. پسازآن استانهای سمنان با 2529، کرمانشاه با 2435، زنجان با 2359، فارسی با 2291، گیلان با 2100 و جنوب کرمان با 1500 کیلوگرم در هکتار عملکرد در واحد سطح در کشور مقامهای دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادهاند. در بین مناطق تولید کننده زیتون کشور، کمترین عملکرد در واحد سطح با 262 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان مازندران میباشد.
11-4- گل و گیاهان زینتی
در حال حاضر مطابق آخرین آمار رسمی وزارت جهاد کشاورزی در سال 1394 حدود 2328 میلیون شاخه انواع گلهای بریده، 112 میلیون انواع گلهای آپارتمانی و 257 میلیون اصله انواع گونههای درخت و درختچههای زینتی در این سال تولید گردیده است.
4- 12- گل محمدی
گل محمدی از نظر اقتصادی دارای اهمیت بسیار زیادی میباشد به طوری که با استخراج گلاب و اسانس از گل محمدی، علاوه بر مصارف داخلی به خارج از کشور نیز صادر شده است. سطح زیر کشت گل محمدی در سال 1394، حدود 17 هزار هکتار ثبت گردیده است. میزان تولید این محصول به 33 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است.
4-13- گیاهان دارویی
در حال حاضر فلور غنی ایران بیش از 8000 گونه گیاهی را در برمیگیرد که یک مزیت منحصربهفرد در سطح جهانی است. هماکنون بیش از 50 گونه گیاه دارویی در ایران مورد کشت قرار میگیرد که عمدهترین آنها عبارتاند از: زیره سبز، حنا، گشنیز، رازیانه، گل گاوزبان، وسمه، آویشن، بابونه، همیشهبهار، سنبلالطیب، کدو تخم کاغذی، و...
ایران رویشگاه اصلی بسیاری از گونههای دارویی با ارزش میباشد. این گونهها در شرایط طبیعی و با بارندگی مختصر، مواد مؤثره نسبتاً بالایی تولید میکنند که میتواند با کشت اصولی آنها این میزان افزایش یابد و از این رهگذر تولیدات گیاهان دارویی، مصرف داخلی و صادرات آن افزایش یابد. در مقایسه با گیاهان دیم دیگر مثل گندم، جو و حبوبات، گیاهان دارویی سازگار با محیط میتواند عملکرد قابلملاحظهای تولید نماید که از نظر درآمد و اشتغال مقرون بهصرفه باشد. ضمن اینکه گیاهان دارویی دیم به علت عدم استفاده یا استفاده محدود از کودهای شیمیایی و سموم مختلف، یک محصول سالم خواهد بود.
سطح زیر کشت گیاهان دارویی به استثناء زعفران در سال 1394، حدود 45 هزار هکتار ثبت گردیده است. میزان تولید این گروه از محصولات به 137 هزار تن در سال 1394 افزایش یافته است.
4- 14- زعفران
زعفران یا طلای سرخ ارزشمندترین گیاه بومی و از محصولات مهم کشور میباشد که به لحاظ اهمیت صادرات آن به عنوان محصول ویژه (طبق قانون افزایش بهرهوری محصولات کشاورزی و منابع طبیعی) تعریف شده است. میزان تولید جهانی زعفران، حدود 331 تن که سهم ایران 295 تن (تقریباً 90 درصد) و سایر کشورها 36 تن (تقریباً 10 درصد) از تولید جهانی میباشد. کشور ایران در حال حاضر مقام اول تولید و صادرات این محصول را در جهان دارا میباشد. سایر کشورهای تولید کننده زعفران در دنیا اسپانیا، یونان، هند، افغانستان و چین میباشند. سطح زیر کشت زعفران در سال 1394، حدود 95 هزار هکتار ثبت گردیده است. میزان تولید این محصول نیز به 352 تن در سال 1394 افزایش یافته است.
5- اهم مجموعه اقدامات اجرایی و فعالیتهای کیفی صورت گرفته در حوزه زیر بخش باغبانی در معاونت
1. بهروزرسانی استانداردهای موجود محصولات باغبانی و ارتقا سطح کیفی استانداردها
2. همکاری با سازمان ملی استاندارد به منظور ارتقا سطح کیفی استانداردها
3. تدوین استاندارد اجباری برخی از محصولات باغی به منظور توسعه کیفی بازارهای صادراتی
4. ایجاد تعامل و ارتباط با شرکتهای دانش بنیان و بخش خصوصی مرتبط با آنها که مصرفکننده محصولات دانش بنیان میباشند با هدف حمایت از شرکتهای مذکور به منظور هدفمند کردن کمکها و تسهیلات دولتی و ایجاد زمینه مناسب جهت عرضه محصولات
5. ایجاد بستر مناسب برای معرفی توانمندیهای صادراتی ایران در زمینه خشکبار و... و ایجاد فرصتی برای تعامل بیشتر صادرکنندگان داخلی و خارجی با برگزاری نمایشگاه بینالمللی خشکبار، آجیل، میوههای خشک و صنایع وابسته
6. پیگیری مشوقهای صادراتی برای کشمش به منظور تنظیم بازار داخلی و توسعه صادرات 7. پیگیری خرید میوه شب عید
8. تهیه دستورالعمل خرید توافقی مرکبات و کیوی و دستورالعمل شناسایی و تشخیص پیاز زعفران
9. پیگیری و ساماندهی مسائلی چای
10. ساماندهی نهالی شناسهدار در کشور و حمایت از تولید نهالی گواهی شده
11. تهیه طرحهای مرتبط با تغذیه و تولید محصولات ارگانیک باغی به منظور کاهش هزینههای تولید، افزایش کارایی کود و آب، کاهش هزینههای درمان جامعه و افزایش درآمد بهرهبرداران و نهایتاً افزایش میزان صادرات محصولات
12. تشکیل کمیتههای فنی و تخصصی مرتبط با موضوعات و محصولات مختلف باغی
متن کامل این گزارش را می توانید از اینجا+ گزارش تولید محصولات باغی + دریافت کنید.
انتهای پیام/ب