جامعه بسته و قرون وسطایی عربستان که از زمان تاسیس آل سعود در سال 1932 محدودیت های سیاسی و اجتماعی گسترده ای را به خود دیده است این روزها روی به اصلاحاتی آورده که به زعم سعودی ها برای ورود عربستان به دوره جدید است. محمد بن سلمان، ولیعهد جوان و جاه طلب عربستان که سال گذشته سند چشم انداز 2030 این کشور را ارائه کرد در ظاهر تلاش می کند با اصلاحات جزئی در ساختار اجتماعی، جنایت های عربستان را به فراموشی بسپرد و چهره ای مطلوب غرب از خود به نمایش گذارد. از زمان انتخاب بن سلمان به عنوان ولیعهد، علائمی از رویکردهای تازه عربستان به مسائل فرهنگی و اجتماعی دیده می شود و حتی سرمایه گذاری های نسبی در بخش های فرهنگی این کشور انجام شده است.
عربستان که در طول 9 دهه اخیر از ورود به مظاهر دنیای مدرن امتناع می کرد با روی کار آمدن نسل جدیدی از شاهزادگان جوان سعودی برنامه های تجدد و مدرن سازی را در دستور کار قرار داده است تا با اصلاحات نمایشی، چهره جدیدی از رژیم سعودی به جهانیان نشان دهد. از آنجا که هر گونه تحول بنیادین در جامعه بسته و سنتی عربستان امری عجیب است، به همین منظور خبر اعطای آزادی های مدنی به زنان عربستان در شبکه های اجتماعی و برخی رسانه های جهان بازتاب گسترده ای داشته است. هرچند که بازتاب این اخبار باتوجه به نفوذ دلارهای سعودی در بسیاری از شبکه های اجتماعی و رسانه ها، بسیار محتمل است کار خود سعودی ها باشد اما با این حال انتشار خبر اصلاحات این چنینی از یک کشور غیر دموکراتیک و متحجر، توجهات افکار عمومی را به خود جلب می کند.
تغییر قوانین رانندگی این کشور و اعلام آزادی رانندگی زنان، ورود زنان به ورزشگاه، فتوای خروج زنان از کشور بدون اجازه همسر، اجازه شرکت دختران دانش آموز در کلاس های ورزشی و ...، از جمله آزادی های مدنی است که عربستان سعودی به نام زنان به ثبت رسانده و مورد توجه جوامع بین المللی قرار گرفته است. این تغییرات ناگهانی در عربستان که بسیاری را در داخل و خارج از این کشور شگفت زده کرده درحالی است که رژیم آل سعود از ابتدای شکل گیری نگاهی بسیار متحجرانه به زنان داشته و این نگاه هیچ قرابتی با حقوق زن در اسلام نداشته است، بنابراین معنای این آزادی های ناگهانی چیست؟
تغیر چهره عربستان
اعلام آزادی های مدنی جدید برای زنان در عربستان، غیر از تلاش آل سعود برای تغییر وجهه این کشور و پاک کردن جنایات سعودی ها در منطقه و به ویژه یمن، معنای دیگری به همراه ندارد. عربستان که در سال های اخیر با کشتار مردم بی گناه یمن، در کنار رژیم صهیونیستی عنوان بزرگترین رژیم کودک کش و ناقض حقوق کودکان در جهان را یدک می کشد، با اصلاحات نیم بند می خواهد با ایجاد گشایش در داخل کشور، افکار عمومی را از مسائل یمن منحرف کند، تا چهره انسانی تری از رژیم عربستان به نمایش بگذارد. همچنانکه روزنامه «واشنگتن پست» درباره اصلاحات اجتماعی در عربستان گفته است که اقدام مسئولان سعودی برای اعطای حق رانندگی به زنان در راستای سرپوش گذاشتن بر نقض حقوق بشر در عربستان و جنگ این کشور علیه یمن صورت می‌گیرد. روزنامه اتریشی «دی پرسه» در این مورد اعلام کرده که پادشاهی عربستان می خواهد از طریق اصلاحات داخلی توجهات بین المللی را جلب کرده و حمایت بین المللی برای استراتژی سختگیرانه و افراطی منطقه ای خود علیه ایران، قطر و یمن را به دست آورد.
این موضوعی فراموش نشدنی است که دست های آل سعود به خون مردم عراق، سوریه و یمن آلوده شده است و سازمان های حقوق بشری بارها نسبت به جنایات این رژیم در یمن هشدار داده اند و اخیرا سازمان ملل برخلاف سال های گذشته که در مقابل این جنایات سکوت کرده بود، نام عربستان و ائتلاف تحت امرش را در لیست سیاه ناقضان حقوق کودکان قرار داد.
به سوی مدنیّت همزمان با سرکوب مخالفان
طی هفته های اخیر گفته می شود پادشاه عربستان در ماه های آینده به نفع پسرش از قدرت کناره گیری خواهد کرد و او نیز سعی دارد با تغییرات اجتماعی در کشور راه را برای بلند پروازی های شاه جدید هموار کند. بن سلمان که شیفته قدرت است می خواهد با این اصلاحات نمایشی مشروعیتی در داخل و خارج برای خود کسب کند تا بتواند با قدرت هر چه تمام قدرت را در انحصار خود درآورد.
این تغییرات به اصطلاح مدرن، در شرایطی اعمال شده است که در ماه های اخیر رژیم سعودی بسیاری از مخالفان سیاسی خود را بازداشت کرده است که گفته می شود این دستگیری ها در راستای جنگ قدرت در این کشور است تا هیچ مانعی بر سر راه پادشاهی وی نباشد. اعطای حقوق به زنان درحالی است که فعالان اجتماعی در این کشور از حق اظهار نظرهای سیاسی و انتقاد از ساختار بسته این کشور محروم هستند و هر صدای مخالفی در نطفه خفه می شود.
همچنین شیعیان عربستان در شرق این کشور که از کوچکترین حقوق شهروندی محروم هستند تحت بدترین شرایط زندگی می کنند و در ماه های اخیر نیروهای امنیتی آل سعود با لشگرکشی به استان شیعه نشین القطیف، این منطقه را به پادگان نظامی تبدیل کرده¬اند. آل سعود حتی در ژانویه 2016 شیخ باقر نمر النمر، رهبر شیعیان عربستان را به خاطر سخنرانی علیه سیاست های آل سعود اعدام کرد و نشان داد که تاب مقاومت در برابر مخالفن را ندارد و هیچ صدای مخالفی را تحمل نمی کند. همه این جنایات در کارنامه سیاه رژیم سعودی ثبت شده است و تغییرات نمایشی فعلی نیز نمی تواند پرونده ننگین آل سعود را پاک کند.
چتر اصلاحات بر معادله دلار-اسلحه
کشورهای غربی و در رأس آن آمریکا که در سال های گذشته قراردادهای زیادی با عربستان بسته اند و از این طریق دلارهای هنگفتی را به جیب زده اند، برای اینکه این تجارت پرسود را ادامه دهند باید دست به یک سری تغییرات در عربستان بزنند تا از زیر بار انتقادهای حقوق بشری مجامع بین المللی که آمریکا و متحدان اروپایی اش را به حمایت از رژیم سعودی متهم می کنند، خارج شوند. به همین منظور، به نظر می رسد بحث آزادی های زنان، عمدتا برای سبک کردن انتقادات حقوق بشری از رژیم آل سعود است تا در سایه این ظاهرسازی و فریبکاری، سران آمریکا، انگلیس و فرانسه با خیال راحت تری دلارهای سعودی را با معاملات تسلیحاتی غارت کنند.
طی ماه های اخیر انتقادات در جوامع غربی و از جمله انگلیس از روابط تسلیحاتی این کشور با عربستان نسبتا افزایش یافته است و در سطح جهانی نیز جنایات عربستان در یمن این انتقادات را جدّی تر کرده است. در این وضعیت دولت های غربی نیاز به پوششی جهت تداوم معاملات تسلیحاتی خود با عربستان دارند و این پوشش را اکنون آزادی های اخیر به زنان عربستان فراهم می سازد.
نکته دیگر این که اصلاحات جدید در برهه زمانی انجام شده است که ایران و محور مقاومت در منطقه دست برتر را دارند و تحولات عراق و سوریه نشان می دهد نفوذ ایران برخلاف خواسته عربستان، روز به روز در حال افزایش است و رژیم آل سعود که در تحولات منطقه شکست خورده است و به رغم صرف میلیاردها دلار نتوانسته موفقیتی کسب کند، لاجرم خود را به غرب نزدیک می کند تا با استفاده از فرصت روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا که سیاست ضد ایرانی دارد، ائتلاف منطقه ای علیه ایران را تقویت کند. در این میان دادن قائل شدن آزادی های اخیر برای زنان در عربستان، اقدامی جهت جلب سیاستمداران غربی است تا چنان که گفته شد سایه فشارهای حقوق بشری از روابط آمریکا و انگلیس با عربستان برداشته شود.
با این همه سخن نهایی این که نفوذ چندین دهه یی تفکر وهابیت در ساختار اجتماعی عربستان، اصلاحات یک شبه پادشاه سعودی که بدون زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی به تصویب رسیده است را می تواند چالش زا کرده و تقابل سنت و قانون ممکن است زمینه ساز یک بحران بزرگ اجتماعی در عربستان شود و جامعه این کشور را سال‌ها درگیر خود کند./
انتهای متن/
