قزاقستان؛ از استقلال و موازنه مثبت روابط تا حساسیت‌های جهان اسلام

«محمد حسین عابدینی» کارشناس مسائل سیاسی آسیای مرکزی در یادداشت اختصاصی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس قرار داد به موقعیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قزاقستان، پیشرفت های این کشور در جامعه بین الملل و همچنین روابط «آستانه» با تهران اشاره کرده است.

در این یادداشت آمده است: قزاقستان یکی از کشورهای مسلمان در آسیای مرکزی است که اکثر مردمانش حنفی مذهب‌اند .

این کشور از نظر مساحت پهناورترین جمهوری و به لحاظ موقعیت جغرافیایی دربخش میانی قاره آسیا و اروپا و نیز محل تلاقی سه دین جهانی اسلام، مسیحیت و بودیسم است که این خود براهمیت آن افزوده است.

قزاقستان‌ به‌ دلیل‌ برخوردار بودن‌ از منابع‌ معدنی‌ و عناصری‌ که‌ در جدول‌ مندلیف‌یافت‌ می‌شود، شهرتی‌ خاص‌ دارد.

این کشور درگذشته انبار غله‌ شوروی‌ بوده و سالیانه 25 میلیون تن‌ گندم تولید می‌کرد و درحال حاضر بخش وسیعی از زمین های آن به کشت گندم اختصاص دارد.

همچنین براساس‌ گزارش‌ بانک‌ جهانی‌، قزاقستان‌ در گروه‌ 20 کشور اول‌ جهان‌ از نظر جذب‌ سرمایه‌های‌ خارجی‌ قرار دارد، تولید برق‌ در این‌ کشور از طریق‌ نیروگاه‌ها با سوخت‌ ذغال‌سنگ‌، گاز و هسته‌ای‌ صورت‌ می‌گیرد و انتقال‌ آن‌ توسط دو شبکه‌ در روسیه‌ (روسیه‌ در شمال‌) و (آسیای‌مرکزی‌ در جنوب‌) جریان‌ دارد. قزاقستان در ردیف‌ 55 کشور صادر کننده‌ نفت‌ است و 25 درصد اورانیوم جهان را نیز دراختیار دارد.

 آنطور که در دو دهه اخیر از سیاستهای دولت «نورسلطان نظربایف» رئیس جمهور قزاقستان بر می‌آید، عملکرد وی نه تنها در داخل کشور به منظور ایجاد فضای مسالمت آمیز همراه با صمیمیت و پذیرش دیگر مذاهب، ادیان و اقوام محدود نشده بلکه قزاقستان اقداماتی از این قبیل را در سطح جهان نیز به خود اختصاص داده است.

برگزاری 5 دوره کنگره «رهبران ادیان سنتی وجهانی» در شهر آستانه پایتخت آن با هدف فراهم ساختن زمینه شناخت دین حقیقی در میان سایر ادیان ، استقرار صلح و تفاهم در جهان از طریق دین اسلام ، مشارکت و حضور موثر در سازمان‌ و پیمان‌های بین‌المللی از جمله ریاست قزاقستان بر سازمان امنیت و همکاری اروپا در سال 2010 و ریاست بر سازمان کنفرانس اسلامی در سال 2011 ، عضویت در شورای امنیت سازمان ملل برای سال های 2017 و 2018 نمونه‌هایی ازحضور این کشور درعرصه‌های بین‌المللی است.

دولت قزاقستان پس از استقلال تمام تلاش‏ خود را به کار بست تا با استفاده‏ سنجیده و کاملاً برنامه‏ ریزی شده از منابع طبیعی، تولیدات داخلی را افزایش داده و از این طریق پلی را میان توسعه همگانی و «اقتصاد صنعتی » معماری کند.

این برنامه تا امروز موفقیت آمیز بوده چرا که از همین طریق، دولت توانست میلیون‏ها شغل را برای شهروندان ایجاد کند. نمایشگاه «اکسپو 2017»، استراتژی 2030، استراتژی 2050 و سرانجام سیاست جدید اقتصادی «راه روشن» مهم‏ترین برنامه‏ های توسعه ملی و بخصوص توسعه اقتصادی دولت قزاقستان است که طرح‏های بکر و کارآمدی را برای توسعه و پیشرفت این کشور، در دستور کارقرار می‌دهد.

در افق برنامه «استراتژی2050»مسیر جدید سیاسی برای قزاقستان نوین در شرایط متغیر جهانی برای رسیدن به توسعه و ثبات دیده شده است و رئیس جمهور این کشور با توجه چالش های داخلی ،منطقه‌ای و جهانی آنرا ترسیم کرده است.

استفاده از فرصت ها در گذرسریع زمان، عدم تعادل جمعیت، خطر امنیت جهانی، کمبود مواد غذایی، بحران شدید آب، امنیت انرژی، محدود بودن منابع طبیعی، فرارسیدن انقلاب صنعتی سوم(فناوری‌های دیجیتال، نانو، رباتیک و پزشکی) افزایش بی ثباتی  اجتماعی، بحران ارزش های تمدنی، تهدید جدید بی ثباتی اقتصاد جهانی ازجمله آسیب ها و چالش‌هایی است که برآن تاکید شده و راهکارهای آن نیز پیش بینی گردیده است.

این مهم درسایه ثبات و همدلی ملت و دولت قزاقستان و بلند پروازی شخص رئیس جمهور دست یافتنی است.

عملکرد دولت نظربایف نشان می‌دهد برغم ترسیم برنامه های میان مدت و بلند مدت و تلاش تیم نخبه، دولت قزاقستان و اجرای پروژه های بزرگی چون انتقال پایتخت از شهر آلماتی به آق ملا(آستانه) در شمال کشور، توفیق در جذب سرمایه گذاری خارجی و... نباید این گونه تصورکرد که توسعه در این جمهوری فراگیر بوده است.

در حالت خوش بینانه و با توجه به متغیرهای کمی و کیفی که اخیرا ازسوی سازمانهای بین المللی درباره توسعه مشخص شده است، می‌توان توسعه این کشور را در بعد اقتصادی و تا حدودی اجتماعی جامعه قزاق باور داشت.

گرچه موفق‌ بودن قزاقستان در جذب بهتر شاخص‌های جهانی شدن نسبت به کشورهای دیگر آسیای مرکزی و تأثیر بیشتر این شاخص‌ها بر توسعه اجتماعی- اقتصادی آن تأیید شده است، لیکن این کشور تا رسیدن به توسعه سیاسی که شامل ارزشهایی مانند حقوق بشر ، آزادی سیاسی، حق رأی و شکلی از دموکراسی هستند، راه طولانی درپیش دارد.

موضوعی که سایر جمهوری های آسیای مرکزی به غیر ازکشور قرقیزستان به آن مبتلا هستند و روسای جمهور آنها برای خود حکومت موروثی داشته و دارند.

روابط روبه گسترش قزاقستان با جمهوری اسلامی ایران

روابط دو کشور دربیش از دو دهه گذشته بدون فراز و نشیب با آهنگ معتدل همواره رو به رشد بوده است.

مناسبات دو کشور پس از آغاز به کار دولت یازدهم وارد مرحله تازه‌ای شده است. نظربایف اولین رئیس دولتی بود که دعوت ایران را پذیرفت و در راس هیات بلندپایه ای در مراسم تحلیف حسن روحانی رئیس دولت یازدهم شرکت کرد.

قزاقستان میزبان مذاکرات هسته ای ایران با قدرتهای 5+1 در دولت قبلی بود. برای حل اختلافات هسته‌ای با دیگر کشورها نقش میانجیگری داشته و در سطح مجامع بین المللی از مواضع ایران حمایت کرده است.

هم اکنون نیز آستانه آمادگی خودرا برای میزبانی از مذاکرات سه جانبه ایران، روسیه و ترکیه برسر موضوع صلح در سوریه اعلام کرده است.

روابط دو کشور در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل و همچنین همکاری در موضوع رژیم حقوقی دریای خزر هم قابلیت افزایش دارد. در بعد فرهنگی نیز مشترکات تاریخی، دینی، فرهنگی، مراودات مردمی و دیدگاه مثبت مردم قزاقستان نسبت به فرهنگ، تمدن و مردم ایران، فرصت‌ها و زمینه‌های مناسبی را برای توسعه فرهنگی میان 2 کشور فراهم کرده است.

درعین حال باید اذعان کرد ارتباطات و همکاری‌های رسانه‌ای با گذشت 25 سال از روابط 2 کشور، هنوز جایگاه مناسبی ندارد. حدود 2500 رسانه در این جمهوری وجود دارد که بیش از 90 درصد آن خصوصی است.

برد رسانه‌ای ایران در این کشور و دیگر کشورهای روس زبان در حد صفر است گرچه بخش برون مرزی ایران شبکه اسپانیولی را راه اندازی کرده اما از زبان روسی که در منطقه آسیای مرکزی به ویژه در قزاقستان هنوز هم زبان علمی است، غافل مانده است.

با توجه به سفر روحانی به قزاقستان در پایان سال 2016 و اهتمام مسئولان عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران و قزاقستان برای توسعه مناسبات و روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و همچنین پیشینه فرهنگی و تاریخی دو کشور باید شاهد گشایش فصل جدیدی در روابط تهران و آستانه باشیم.

راه اندازی پرواز مستقیم تهران و آستانه برای توسعه مناسبات گردشگری مورد حمایت رئیس جمهور قزاقستان قرار گرفت.

استفاده از ظرفیت بهره برداری از معادن این کشور که هم اکنون بیش از 10 مجوز ازجمله سیمان و شیشه در اختیار طرف ایرانی قرارگرفته است.

گفتنی است طی سالهای اخیر، شرکتهای ایرانی با قراردادهای اجاره بلند مدت و در سطح 700 هزار هکتار در حوزه کشت فراسرزمینی در استانهای مختلف قزاقستان فعالیت دارند. مذاکراتی نیز بین روسای جمهور 2 کشور در سفر اخیر برای 1.5 میلیون هکتار اراضی برای سرمایه گذاری صورت گرفت.

تاکنون بیش از 85 سند همکاری میان دو کشور به امضا رسیده است. حجم مبادلات تجاری ایران و قزاقستان در سال 2014 بر اساس آمار منتشره از سوی منابع قزاق حدود 987 میلیون دلار اعلام شد که از این میان سهم صادرات قزاقستان 893 میلیون دلار و صادرات ایران 94 میلیون دلار بوده است.

در هفتمین اجلاس مشترک کنسولی وزارتخانه های خارجه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان 11 آبان 1395 در آستانه که منتج به امضای تفاهمنامه همکاری به منظور تسهیل فعالیت نمایندگی های سیاسی و کنسولی، حمایت و حفاظت از حقوق و اموال اتباع دو کشور در قلمرو یکدیگر گردید.

ایران هم اکنون علاوه بر سفارت در آستانه،در آلماتی و بندر«آکتائو» هم دارای کنسولگری است و قزاقستان نیز در گرگان کنسولگری دارد.

همچنین در پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری های تجاری، اقتصادی، علمی، فنی و فرهنگی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان که در تاریخ 20 و 21 آذر سال 1395 (11 -10) دسامبر 2016 درتهران برگزار شد ، علاوه برطرح و بررسی اولویت های دو کشور،مسائل و مشکلات برسر راه اجرای توافقات پیشین و نیز نهایی سازی اسناد در دستور کار دستگاه‌های اجرایی قرار گرفت.

همچنین سند برنامه مبادلات فرهنگی، علمی و آموزشی 2 کشور برای تمدید دوره 3 ساله (2017-2019) آماده امضا شده است که طرفها در اولین فرصت آن را امضا خواهند کرد. نشست بعدی کمیسیون مشترک درشهر آستانه قزاقستان خواهد بود.

جمهوری اسلامی ایران و قزاقستان دارای چالش های مشترک به ویژه در حوزه های فرهنگی هستند. گسترش جریان افراطی‌گری، نفوذ فرهنگی آمریکا، تفرقه انگیزی قومی مذهبی و ... از جمله این مسائل هستند.

با وجود اینکه این مسائل اغلب ماهیت فرهنگی دارند و بر اساس یک نقشه از پیش طراحی شده، از بیرون وارد منطقه شده اند، کشورهای منطقه برای مقابله با آنها به صورت انفرادی و با تمرکز بر ابزارهای غیر فرهنگی و بدون یک نقشه راه مشترک و به شکل خاص خود با این مسائل مقابله می‌کنند.

این در حالی است که با استفاده از مجموع ظرفیت های فرهنگی کشورهای منطقه به خوبی می توان بر این مسائل غلبه کرد. برای استفاده بهینه از ظرفیت های فرهنگی کشورهای منطقه، به سطح بالاتری از روابط و همکاری فرهنگی نیاز است که می‌توان آنرا «هم‌افزایی فرهنگی منطقه‌ای» نام گذاشت.

جمهوری اسلامی ایران همواره خود بیشترین سهم و تاثیر را در مبارزه با افراط گرایی و تروریسم در منطقه و جهان داشته و آمادگی خود را درهم‌افزایی فرهنگی با کشورهای منطقه برای حل مشکل اعلام داشته است.

نکته پایانی اینکه دولت قزاقستان اگر چه در سیاست خارجی خود موازنه مثبت را برگزیده است و با همه کشورها از جمله رژیم صهیونیستی درتعامل است لیکن باید نسبت به حساسیت های جهان اسلام و کشورهای اسلامی درمورد آن رژیم اشغالگر و مداخله گر که اخیرا میزبان نخست وزیرش بوده توجه و دقت نظر داشته باشد تا در ادامه روابط با کشورهای مسلمان و جمهوری اسلامی ایران دچار مشکل نگردد.

قزاقستان با حدود 17 میلیون نفر جمعیت بزرگترین کشور محصور در خشکی در دنیا است. این کشور با وسعت 2 میلیون و 717 هزار و 300 کیلومتر مربع از شمال با روسیه، از شرق با چین، در جنوب شرقی با قرقیزستان، در جنوب با ازبکستان و در جنوب غربی با ترکمنستان همسایه است.

سواحل شمال شرقی دریای خزر در خاک این کشور قراردارد.
«نورسلطان نظربایف» 74 ساله، بیش از 25 سال است که ریاست جمهوری قزاقستان را برعهده دارد.

انتهای پیام/ح