به گزارش خبرگزاری فارس، مجله نشنال اینترست در مقالهای به بررسی تاثیرات احتمالی توافق هستهای با ایران بر معادلات منطقهای و جایگاه آتی ایران در ترتیبات منطقهای پرداخته است.
ایران و گروه 5+1 با هدف افزایش فرصت رسیدن به توافق جامع، مذاکرات هستهای را برای 4 ماه دیگر تمدید کردند. شواهد حکایت از وجود اختلافنظرهای گوناگون میان طرفین مذاکره دارد و بهنظر نمیرسد توافق بهراحتی صورت پذیرد. اگر چه حصول توافق بههیچروی تضمین شده بهنظر نمیرسد اما با فرض موفقیت طرفین مذاکره در دست یافتن به توافق جامع، جایگاه ایران در جامعه بینالمللی و در منطقه تغییر میکند. با این پیشفرض لزوم توجه به تغییرات استراتژیک پیشروی ضروری مینماید. توافق با ایران پیچیدگیهای امنیتی و دیپلماتیک آمریکا در خاورمیانه را افزایش داده و بر منافع ملی آن تاثیر مستقیم خواهد داشت.
گزینههای محتمل در آسیای مرکزی در درازمدت
جای هیچگونه انکاری نیست که تحریمها بر اقتصاد ایران تاثیر گذاشته است. یکی از خواستهای ایران در مذاکرات نیز لغو تحریمها است. تاثیر کاهش تحریمها در آسیای مرکزی چشمگیر خواهد بود. سال گذشته چین با ارائه مفهوم «کمربند اقتصادی راه ابریشم جدید» توسعه تجارت و زیرساختهای آن در محدوده آسیای مرکزی تا دریای مدیترانه را در دستور کار خود قرار داد و در این راستا به احداث شبکهای از خطوط ریلی و نصب لولههای انتقال انرژی میان کشورهای مهم این منطقه پرداخت. این کمربند اقتصادی بینقارهای از اولویت استراتژیک ویژهای برای چین برخوردار است و چین برای اینکه بتواند زنجیره سرمایهگذاری خود را برای اتصال به مدیترانه کامل کند باید ایران را به این زنجیره متصل کند. در واقع با توجه به پارامترهای سرزمینی و فرهنگی، ایران مهمترین حلقه برنامه چین محسوب میشود. چین هماکنون سرمایهگذاریهای گسترده خود در آسیایمرکزی را آغاز کرده است اما توسعه جدی این برنامه منوط به دسترسی به ذخایر انرژی ایران و مدرنیزاسیون زیرساختهای انرژی این کشور است. لغو تحریمهای ایران تنها شرطی است که میتواند این مسیر را برای چین هموار کند.
علاوه بر برنامه چین در آسیای مرکزی و نقش محوری ایران در آن، تغییر موقعیت بینالمللی ایران میتواند تاثیر بسزایی در معادلات این منطقه داشته باشد. با رفع تحریمها میزان تجارت ایران با کشورهای این منطقه به طرز چشمگیری افزایش خواهد یافت. این مهم میتواند به رشد اقتصادی همه کشورهای منطقه کمک شایان توجهی کند. ایران پس از رفع تحریمها میتواند فرصت تجارت از طریق مسیر دریایی را برای کشورهای این منطقه فراهم آورد و به کشورهایی همچون افغانستان کمک کند تا روی پای خود بایستند. فرصتهای اقتصادی که ایران در اختیار کشورهای آسیای مرکزی قرار میدهد تنوع تجارت خارجی را افزایش داده و وابستگی آنها به چین و روسیه را کاهش میدهد. گسترش فعالیتهای اقتصادی در منطقه میتواند رویه دولت- ملت سازی را تقویت کند و خطر اشاعه تروریسم و تجارت موادمخدر را کاهش دهد.
پیچیدگی شرایط در خاورمیانه
توافق جامع میتواند نتایج مثبتی در ارتباط ایران با همسایگان شرقی و شمالی آن بههمراه داشته باشد اما در مورد روابط ایران با همسایگان غربی و جنوبی و بهویژه اعضای شورای همکاری خلیجفارس شرایط با پیچیدگی بیشتری همراه است. جمهوریاسلامیایران از بدو تاسیس با عربستانسعودی برسر نفوذ منطقهای درگیر رقابت شدیدی بوده است. در کنار عربستان، امارات متحده عربی، کویت و قطر نیز با گسترش نفوذ ایران در منطقه مخالفاند. گسترش همکاریهای بینالمللی ایران پس از توافق هستهای میتواند اقتصاد ایران را تقویت کند و تقویت اقتصاد ایران میتواند نفوذ این کشور بر سایر کشورهای خاورمیانه را افزایش بدهد. ایران پس از رفع تحریمها میتواند حمایت خود از حزبالله لبنان، دولت بشار اسد در سوریه و دولت شیعی در عراق را ارتقا ببخشد.
مخالفت شدید رژیم اسرائیل با گسترش نفوذ ایران در منطقه نیز یکی دیگر از پارامترهاییست که شرایط را پیچیدهتر میکند. مخالف دائمی ایران با مواضع و ماهیت رژیم صهیونیستی یکی از عواملی است که بر سر راه رفع تحریمهای وجود دارد. صرفنظر از گسترش سطح همکاریهای بینالمللی ایران، مشکلات این دو طرف بر قوت خود باقی خواهد ماند.
چین نیز یکی دیگر از مولفههاییست که در نقش آینده ایران در خاورمیانه تاثیرگذار است. اوضاع برای چین نیز در خاورمیانه پیچیدهتر از آسیای مرکزی است. کمربند اقتصادی چین که هماکنون از آسیای مرکزی شروع شده از ایران گذر کرده و به مدیترانه و کشورهای خلیجفارس خواهد رسید. چین در حال حاضر بر منابع سوخت فسیلی خاورمیانه تکیه بسیاری دارد و مهمترین دلیل چین برای روی آوردن به پروژه احداث کمربند اقتصادی اجتناب از درگیر شدن در نقل و انتقال انرژی با استفاده از مسیرهای دریای است. تحت شرایط حاضر، عربستانسعودی مهمترین تامینکننده نفت چین و قطر بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی مورد نیاز چین است. شرکتهای نفتی چین نیز عمدتا روی مخازن نفت عراق سرمایهگذاری کردهاند. اگرچه این مسیر زمینی میتواند چین را از درگیر شدن در دغدغههای بازرگانی از طریق دریای رها کند، اما میتواند چین را در مرکز کشمکشها و تنازعات منطقهای نیز قرار دهد. اتکا چین بر ایران بهعنوان نقطه پیوند اصلی کمربند اقتصادی میتواند تنشهای چین با کشورهای منطقه را بهطور خودکار افزایش دهد. مسیر کمربند اقتصادی چین بهسوی مدیترانه منجر به پیوند ایران، عراق، سوریه و لبنان میشود. استفاده از ایران برای پیوند دادن کمربند اقتصادی به کشورهای خلبیجفارس، چین را در میانه منازعات منطقهای درگیر میکند. بعبارت دیگر این تلاش استراتژیک چین هزینههای ناخواسته مهمی به بار خواهد آورد.
بنابراین میتوان نتیجه گرفت که توافق با ایران معادلات جهانی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. رفع تحریمها و گسترش همکاریهای بینالمللی ایران میتواند بر منافع ملی آمریکا در منطقه مستقیما تاثیر داشته باشد. از اینرو آمریکا از نقطهنظر متحدان خود بهویژه عربستانسعودی و رژیم اسرائیل به توافق با ایران نگاه خواهد کرد.
انتهای پیام/ی