به گزارش خبرنگار اعزامی خبرگزاری فارس به منطقه تاریخی «کهنه اورگنج» در شمال ترکمنستان، «کهنه‌گرگانج» یا «کهنه‌اورگنج» نام شهری باستانی در شمال شرقی این کشور و در جنوب مرز ازبکستان است که در گذشته مرکز خوارزم و پایتخت خوارزمشاهیان و کانون علم و دانش دین مبین اسلام و اقامتگاه شخصیت‌های برجسته تاریخ بشریت بوده است.
در این گزارش به معرفی گوشهای از این سرزمین تاریخی و شخصیت «شیخ نجم‌الدین کبری» می‌پردازیم.
شیخ نجم الدین کبری از برجسته‌ترین اندیشمندان صوفیه در اواخر سده ششم و اوایل سده هفتم هجری است. وی که در تاریخ تصوف به عنوان سرسلسله طریقه کبرویه شناخته شده در واقع یکی از شخصیت‌های اثرگذار و نواندیش در حوزه عرفان نظری بوده که در زوایای منظومه فکری، دیدگاه‌های وی در خصوص معرفت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مطالعه درباره نواندیشی‌های نجم‌الدین کبری به خوبی نشان می‌دهد که وی در حوزه روانشناسی و فلسفه ذهن، دارای تأملاتی بوده که فارغ از تاریخ تصوف در تاریخ این مباحث درخور توجه است.
برخی آثار تاریخی حیرت‌انگیز در شهر قدیمی کهنه اورگنج وجود دارد که بیشتر آنها در دوره عباسی ساخته شده و قسمتی از آنها هم در دوران سلجوقیان. تعداد این بناهای تاریخی که بیشتر آرامگاه بزرگان و نامداران است، بالغ بر 40 مورد است.
بیشتر این بناهای تاریخی در میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده و یکی از معروف‌ترین آنها منتسب به آرامگاه شیخ نجم‌الدین کبری می‌باشد که بیشترین جاذبه توریستی را از علاقمندان اهل تصوف و عرفان به خود اختصاص داده است.
بقعه نجم الدین کبری که مدتها پس از فوت وی ساخته شده بسیار زیبا و جالب است.
«مرتگلدی چاریاف» معمار و کارشناس مرمت و بازسازی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس ضمن تشریح تاریخچه مختصری از آرامگاه شیخ نجم‌الدین کبری گفت:شیخ نجم‌الدین مؤسس سلسله «کبرویه» (618 هـ.ق) و از مشاهیر علم عرفان و اکابر صوفیان قرن ششم و هفتم است.
به گفته این کارشناس ترکمن در ابتدای قرن سیزدهم مقبره فقط آرامگاهی کوچک که محل دفن نجم‌الدین کبری بوده و با گذشت تقریبا 100 سال از آن فرماندار «قتلق تیمور» 2 اتاق جانبی و پتی و دکوراسیون به مقبره و کنار ستون این آرامگاه اضافه کرده است.
وی گفت: نمای اولیه روکش مقبره و برخی از تزئینات لعابی سفالی آن متأسفانه در طول تاریخ بر اثر ریزش گنبد تخریب شده و بعضی از اجزا و تزئینات مقبره از بین رفته است.
گروه کارشناسان معماری و آثار تاریخی براساس تکه‌های باقیمانده از طریق نرم افزار رایانهای اشکال سفالی مقبره را بازسازی و در تاریخ 2012 میلادی این عملیات را با پشتیبانی مالی یک نهاد آمریکایی آغاز کرد که چندی پیش این عملیات پایان یافت.
وی گفت: تا جایی که تکه‌های باقیمانده را دریافت کردیم همه آنها را در جایگاه خود قرار دادیم و در جاهایی که پاره‌ها موجود نبود با گچ سفید اشکالی را بر روی آنها حک کردیم.
وی با اشاره به اینکه مرقد این شیخ به نوشته مورخان ترکمنستان در قرن 14 میلادی بنیان‌گذاری شده، تأکید کرد که معماران آن دوره نهایت مهارت خود را در تزئین سنگ قبر شیخ به کار بردند.
با توجه به اینکه عملیات بازسازی و مرمت مقبره و داخل آرامگاه نجم الدین کبری به تازگی پایان یافته ، چند تابلو عکس از نمای قدیمی مقبره و نیز نمای جدید و بازسازی شده و نیز تابلو با موضوع روند عملیات بازسازی و نصب شده و زائران و علاقمندان می‌توانند با تماشا این تابلو تصاویری از روند بازسازی این آرامگاه تجسم کنند.
شیخ نجم‌الدین کبری کیست؟
احمدبن عمربن محمد خیوقی خوارزمی کنیه ابوالجناب و ملقب به نجم‌الدین و طامةالکبری و معروف به شیخ نجم‌الدین کبری مؤسس سلسله کبرویه و از صوفیان قرن ششم و هفتم هجری است.
وی خرقه اصل از اسماعیل قصری گرفته و به شیخ نجم الدین کبری لقب طامةالکبری و شیخ ولی تراش نیز داده‌اند.
شیخ فریدالدین عطار، باباکمال جندی، شیخ رضی الدین علی لالا، شیخ سعدالدین محمد حمویی، شیخ نجم الدین رازی، مجدالدین بغدادی و بهاء ولد از اعاظم طریقه کبراویه و بزرگان دیگر همه از شاگردان و مریدان این شیخ می‌باشند.
وی توانست با کمک شاگردانش در مقابل سلسله سهروردیه در مغرب، سلسله کبرویه را در مشرق بنا کند و دامنه تعلیماتش را از خراسان و ماوراءالنهر تا شام و آسیاى صغیر گسترش دهد.
وی هرچند ادامه دهنده راه عارفان پیش از خود است، اما روش و نگرش خاص خود را داشته و تعالیم و آموزه‌های وی به هیچ وجه تکرار سخنان و مطالب پیشینیان نیست؛ به ویژه در رساله فوایح الجمال و فواتح الجلال نظریات بدیعی ایراد کرده و شاید بتوان این اثر را یکی از آثار منحصر به فرد در بیان تجربه‌های عرفانی دانست.
افزون بر آن این اثر از لحاظ رنگ شناسی عرفانی نیز مهم است.
به نوشته «محمدجواد شمس» از دیگر ویژگیهای نجم الدین کبری و برخی عارفان مکتب او، ارتباط و نزدیکی آموزه‌ها و تعالیم آنان با آموزه‌ها و تعالیم مکتب تشیع است به ویژه آنکه سلسله عرفانی ذهبه که در قرن هشتم و نهم هجری از این مکتب منشعب شد، کاملا رنگ و بوی تشیع دارد.
با توجه به اینکه شخصیت والا مقام همچون نجم الدین کبری از شخصیت‌های مشترک ترکمنستان و ایران است اما مقبره خود آن حضرت با پشتیبانی مالی یک نهاد آمریکایی بازسازی شده است.
در ورودی این آرامگاه نوشته‌های لعابی سفالی از آیاتی از قرآن کریم است که با توجه به گذشت زمان و تأثیر آب و هوا رو به تخریب هستند و کارشناسان و مقامات فرهنگی ایران با توجه به تجربه چندین ساله در زمینه مرمت و بازسازی آثار تاریخی حداقل می‌توانند در احیا و بازسازی کتیبه و نوشتههایی از آیات قرآن کریم بر روی دیوراهای آرامگاه نجم الدین کبری پیر ولی تراش مشارکت کنند.
انتهای پیام/
