به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، زیبا شهر تمدن‌ساز اصفهان قرن‌هاست ذهن پژوهشگران میراث تاریخی و باستان‌شناسان زیباپسند جهان را به خود مشغول کرده و هر سال ابعاد جدیدی از دنیای پر رمز و راز تمدن خود را بر جهانیان می‌گشاید و هر چه سخن از دیدنی‌هایش بگویی، هنوز ناگفته‌های دیگری باقی می‌ماند.
محور گردشگری «چهارباغ» اصفهان با آوازه جهانی‌اش همچون افسانه‌ای رویا گونه در ذهن گردشگری نشسته و سال‌هاست جذبه و زیبایی‌های بی‌نظیرش همچون ضرب‌المثل ورد زبان مردم دنیاست.
پس از آنکه شاه‌عباس کبیر اصفهان را به پایتختی برگزید، تلاش و پیگیری تحسین برانگیزی برای ساخت بناهای باشکوه در محور تاریخی چهارباغ و محور میراثی دولت خانه صفوی کرد که از نخستین فرامین این پادشاه شیعه مذهب و فهیم، دستور ساخت گردشگاهی به نام چهارباغ با کاخ‌ها و قصرهای باشکوه در پیرامونش بود.
شکوه باغ‌هایی که به تاریخ پیوستند...
سیاحان خارجی که در عصر شاه‌عباس کبیر به اصفهان آمدند، در این باره نوشته‌اند: «چهارباغ خیابانی وسیع و عریض در اصفهان است که در دو طرفش عمارت‌های بلند شاهی و باغ‌های زیبای دولتی قرار دارد، ولی ورود مردم به این باغ‌ها ممنوع نیست و می‌توانند با خانواده به تفرج در این باغ‌ها بپردازند و عوارضی هم دریافت نمی‌شود و این خیابان یک مایل طول دارد و تا ساحل رودخانه کشیده شده و باغ‌های «درویشان»، «باغ بلبل»، باغ «هشت گوشه»، «تاکستان» و باغ «شاه توت» را شامل می‌شود .»
مدخل این باغ‌ها با نظم و زیبایی خاصی در گذشته روبروی هم قرار گرفته و بر بالای سر درب هر کدام عمارتی با رعایت قرینه‌سازی ساخته شده بوده که بسیار جذاب و دیدنی بوده، ولی توسعه شهرنشینی و افزایش قیمت زمین‌های مرکزی شهر اصفهان در طول قرن‌ها سبب از بین رفتن این باغ‌ها و ساخت‌وساز تجاری و مسکونی در منطقه چهارباغ شده که اکنون به جز پارک هشت و بهشت و چند بوستان در کنار باغ «چهل‌ستون» و باغ‌های منفردی که حوالی استانداری و تالار اشرف به چشم می‌خورد، چیز دیگری باقی نمانده است.
چهارباغ به وسیله پل الله وردی خان به آن سوی دیگر شهر ارتباط داده می‌شده و در سمت جنوب آن هم باغ بسیار دلگشا و وصف‌ناپذیری به نام «هزار جریب» وجود داشته است.
از دیگر باغ‌های اطراف چهارباغ قدیم می‌توان به باغ عباس‌آباد، فتح‌آباد و باغ هشت‌بهشت اشاره کرد، از سال 63 تردد اتومبیل بر روی پل‌های تاریخی ممنوع شده و اکنون شهرداری در طرحی جالب با بدنه سازی خیابان چهارباغ قصد دارد، آن را به یک پیاده راه تاریخی تبدیل کند تا علاوه بر کاهش آسیب بر این بافت تاریخی جاذبه‌های این خیابان تاریخ‌ساز بیشتر جلوه کند.
سحرآمیزترین بنای معماری صفوی به روایت سیاحان غربی
به گزارش خبرگزاری فارس، چهارباغ امروز به 3 بخش، چهارباغ عباسی از میدان امام حسین (ع) یا دروازه دولت تا میدان انقلاب و سی و سه پل (مجسمه سابق) و چهارباغ پایین از دروازه دولت تا میدان تختی و نیز چهارباغ بالا که از دهانه جنوبی سی و سه پل تا خیابان هزار جریب و میدان آزادی (دروازه شیراز) کشیده شده تقسیم‌شده، البته چهارباغ دلگشای دیگری نیز در اصفهان به نام چهارباغ خواجو وجود دارد که این خیابان از میدان پل خواجو به خیابان‌های منتهی به چهارباغ عباسی می‌رسد.
مدرسه تاریخی چهارباغ که به حوزه علمیه امام صادق (ع) سپرده‌شده در ضلع شرقی خیابان چهارباغ قرار دارد و آخرین بنای نفیس و باشکوهی است که در عصر صفویان در اصفهان ساخته‌شده که به مدرسه «مادر شاه» و نیز مدرسه «سلطانی» هم معروف است.
این مدرسه باشکوه در زمان شاه سلطان حسین در سال 1116 ه.ق به مدت 10 سال ساخته شد و به «کلکسیون کاشی‌کاری ایران» معروف است و هیچ بنای ایرانی دیگر به اندازه مدرسه چهارباغ از نظر کاشی‌کاری‌های خاص و زیبا اهمیت ندارد و بسیاری از جهانگردان و پژوهشگران در سفرنامه‌ها و کتب خود به این مورد مهم اذعان کردند.
«اوژن فلاندن» سیاح غربی، مدرسه چهارباغ را اعجوبه معماری و دارای جذابیت سحرآمیز توصیف می‌کند، همچنین «کنت دوگوبینو» دیگر جهانگرد اروپایی در سفرنامه‌اش این بنا را شاهکار مسلم معماری جهان و دل‌پذیر تر ین بنای اصفهان می‌داند.
طولانی شدن مرمت مسجدی که چند کاروان‌سرا و بازار موقوفه دارد
مادر شاه سلطان حسین برای اداره این مدرسه و ترویج علوم دینی در آن چند کاروان‌سرا و بازار و ... در اصفهان و چند شهر دیگر را وقف آن کرده تا از درآمدش مخارج این مدرسه و هزینه مرمتش تأمین شود، ولی متأسفانه با انحراف نیات برخی موقوفات شاهدیم که سال‌هاست داربست‌های فلزی بر دور گنبد این مدرسه کشیده شده و مرمتش به طول انجامیده است.
مدرسه چهارباغ به صورت 4 ایوانی ساخته‌شده و نمای خارجی عمارت شامل سر دری بلند و باشکوه است که 17 تاق نمای دو طبقه آجری در اطرافش خودنمایی می‌کند و کاشی‌های ریز و ظریف، همراه با مقرنس‌کاری‌های پر نقش و نگار در ورودی آن خبر از شکوه و عظمت چند برابری در داخل بنا دارد.
کتیبه سر در با خط نستعلیق سفید بر زمینه کاشی لاجورد، سال 1112 را بر خود دارد که به وسیله عبدالرحیم جزایری نگاشته شده است و دو دهانه سر درب نیز با کاشی‌های فیروزه‌ای تزئین شده و بر روی دو پایه سنگ مرمرین گلدانی به شکلی زیبا قرارگرفته و در دو طرف درب نیز دو سکوی مرمرین عالی ساخته شده است.
درب اصلی مدرسه که با طلا و نقره تزئین شده نمونه عالی زرگری و قلم‌زنی است که در دوران صفوی تکمیل و در دوران معاصر به تعالی رسیده است، بر دو لنگه در به خط نستعلیق اشعاری به قلم محمد صالح اصفهانی خوش‌نویس متبحر عصر صفوی نقش بسته است و قسمت داخلی مدرسه شامل هشتی، ورودی، حیاط داخلی، گنبد و مناره‌های رفیع است.
سنگاب و محراب مدرسه چهارباغ شاهکار هنر حجاری ایران
در وسط دالان مدرسه، «سنگابی» قرار دارد که قبل از پدید آمدن سقاخانه‌ها از آن استفاده می‌شده که صلوات بر چهارده معصوم با تاریخ 1110 هجری بر آن حجاری‌شده و شاهکاری از خوشنویسی و سنگ‌تراشی است.
ایوان‌ها و حجره‌ها رو به باغی ساخته‌شده که جویباری هم به نام مادی فرشادی از آن می‌گذرد که صحن مدرسه را از نمونه‌های عالی معماری درون‌گرا و بومی عصر صفوی قرار می‌دهد.
حجره‌هایی هم در دو طبقه در فواصل ایوان‌های مدرسه برای سکونت طلاب ساخته‌شده که دارای نقشه یکسان، تشکیل‌شده از اتاق نشیمن، صندوقخانه و بالا خانه است که ایوان خوش شکلی جلوی هر حجره خودنمایی می‌کند.
تمام سطوح داخلی بنا به قسمت‌های کوچکی تقسیم می‌شود که هر کدام با کاشی تزئین شده و منبری زیبا با سنگ مرمرین که نمونه زیباترین منابر حجاری ایرانی است نیز با محرابی بسیار زیبا همراه با خوشنویسی های عبدالرحیم جزایری به چشم می‌خورد که به منبر و محراب «دروازه پله» معروف است.
در اطراف سرسرای مدرسه اشعاری به خط زیبای نستعلیق مربوط به سال 1119 هجری به چشم می‌آید و کتیبه افقی داخل گنبد هم به سال 1121 توسط جزایری نگاشته شده است.
شبستان مسقف مدرسه چهارباغ که در ضلع شرقی مدرسه بناشده، با دربی منبت‌کاری به محوطه زیر گنبد می‌رسد که دارای 3 محراب است و کتیبه‌های اطرافش را هم «محمد مؤمن الحسینی» به سال 1118 کتابت کرده است.
به گزارش خبرگزاری فارس، در شمال مدرسه چهارباغ بازارچه‌ای زیبا قرار دارد که بالاتر از سطح مدرسه است و در قدیم به بازارچه شاهی یا بازار بلند معروف بوده، همچنین بخش شرقی این بنا که به دلیل استفاده هتل عباسی از آن برای تمام جهانگردان و گردشگران داخلی و خارجی معرف حضور است نیز بنای مشهور کاروان سرای «مادر شاه» را در برمی‌گیرد و اکنون در مرحله مرمت و بازسازی کامل توسط سازمان میراث قرار دارد.
صحن شرقی مهمان‌سرای عباسی که برای پذیرایی در فضای باز هم از آن استفاده می‌شود با چشم‌انداز زیبای گنبد و مدرسه چهارباغ نمایی زیبا و به یاد ماندنی برای مسافران و گردشگران رقم زده که در قاب عکس‌های زیادی به یادگار مانده است.
مدرسه چهارباغ همچنین کتابخانه مهم وبی نظیری هم داشته که در حمله ابلهانه افغان‌ها سوزانده شده، ولی آنچه باقی‌مانده نیز گنجینه‌ای پر ارزش برای عالمان دینی و محققان است.
به قول بسیاری از محققین این مجموعه شامل مدرسه و مسجد و کاروان‌سرا بوده که باغات و مزارع و بازارها و املاک و دکان‌هایی هم در سایر نقاط به عنوان موقوفات دارد، ولی آنچه امروز باقی است حدود 8500 متر‌مربع مساحت دارد که پس از انقلاب در اختیار حوزه علمیه قرارگرفته و مدرسه امام صادق (ع) نام‌گذاری شده است.
--------------------------
گزارش از: مهدی رفائی
--------------------------
انتهای پیام/2301/ب40/پ3003
