به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، با وجود اینکه دو سوم از کره زمین را آب پوشانده است، ولی تنها دو الی سه درصد از این آبها شیرین، قابل شرب و قابل استفاده در فرآیند کشاورزی هستند.
آب در چرخه خود، مرتبا از حالتی به حالت دیگر تبدیل می‌شود، اما از بین نمی‌رود. آب در اثر تغییرات زیست محیطی و تغییر درجه حرارت کره زمین اشکال مختلفی مانند ابر، باران، برف، تگرگ، یخ، شبنم و مه به خود میگیرد اما با هر کدام از تغییرات کاربری آن به نوعی دستخوش تغییر می‌شود که در بسیاری موارد منجر به کاهش منابع آب شیرین دنیا می‌شود.
بنابراین حفظ منابع آبی و لزوم برنامهریزی در هدر رفت آب شیرین یا غیرشور که از آن به عنوان گنجینه هزاره سوم یاد می‌شود، به یکی از برنامههای اساسی کشورهای دنیا تبدیل شده است و کارشناسان و متخصصان امور زیست محیطی در صدد راهکارهای منطقی در کاهش هر چه بیشتر مصرف آب و حفظ سفرههای زیرزمین و رو زمینی هستند. در قرآن کریم نیز به اهمیت آب و مزایای آن نیز اشاره شده است «و جعلنا من الماء کل شیء حیّ» (سوره انبیاء آیه 30)
منابع آبی گلستان
آبهاى سطحى محدوده استان گلستان شامل چهل شاخه رودخانه بزرگ و کوچک است که در چهار حوضه آبریز «گرگانرود»، «اترک»، «قرهسو» و «خلیج گرگان» جریان دارند این رودخانه‌ها شامل قرهسو، رود گرگان، اترک، زرین گل، کبودوال، نوده و ... هستند.
مجموع توانمندی آبهاى زیرزمینى استان حدود یکمیلیارد و 250 میلیون مترمکعب و حجم بهرهبردارى شده 877 میلیون مترمکعب، با این توصیف کل ظرفیت منابع آب استان 2 میلیارد و 485 میلیون مترمکعب و حجم آب بهرهبردارى یکمیلیارد و 522 میلیون مترمکعب معادل 62 درصد مىشود.
به علاوه وجود چشمهها، سدها، تالابها و دریای خزر از دیگر منابع آبی این استان محسوب میشوند. (منبع: سایت اطلس فرهنگی ایران)
تمایل به کشتهای آبی در استان گلستان
وجود رودخانههای بیشمار در استان، نگاه سنتی به مقوله کشاورزی، ادامه روند کشاورزی اجداد و نیاکان، ریسکپذیری پائین و مکانیزهپذیری بالای برنج به نسبت سایر محصولات باعث شده تا بسیاری از کشاورزان گلستانی به کشت این محصول که نیاز به آب فراوان دارد، اصرار بورزند.
هر چند در وهله اول نیز هیچ منعی برای این کار رویت نمیشود چرا که وجود این همه رودخانه و سد، گلستان را از سایر استانهای خشک کشور متمایز میکند.
اما گفتنی است که کشت مداوم برنج و اختصاص دادن بیش از 70 هزار هکتار از زمینهای استان به کشت شالی این استان را در وضعیت بحران قرار داده است. البته فقط کشت شالی دلیل این امر نیست. به گفته کارشناسان برداشت غیرمجاز آب از رودخانه‌ها و چاه‌ها، حفاری‌های غیرمجاز، بروز تنش‌ها و مشکلات اجتماعی در برخورد با حفاری‌های غیرمجاز، صحیح نبودن الگوی مصرف در بخش‌های مختلف به ویژه شرب و کشاورزی، کشت شالی با استفاده از آب زیرزمینی، وجود تنگناهای قومیتی و اجتماعی در روند اجرای طرح‌ها، وقوع سیلاب‌های متعدد در استان، تجاوز به حریم مجاری آبی استان، قطع بیرویه درختان و کاهش نفوذپذیری آب و برداشت‌های غیرمجاز شن و ماسه رودخانه‌ها از دیگر عوامل کاهش منابع آبی و چالش‌های موجود در بخش آب و مدیریت آن است.
بر اساس گزارش‌های آماری، در بین سالهای 1380 تا 1388 سطح آب زیرزمینی استان حدود چهار متر افت داشته است که در صورت ادامه این وضعیت، تبعات متعددی از جمله کاهش آبدهی چاه‌ها، افزایش هزینه بهره‌برداری از چاه‌ها، نشست سطح زمین، شوری آب‌های زیرزمینی و تخریب چاه‌ها محتمل است.
بروز خشکسالی در گلستان
شاید پذیرش «پدیده خشکسالی» در استان گلستان کمی دور از ذهن باشد. ولی ذکر این نکته ضروری است که بروز پدیده خشکسالی به معنای خشک شدن کل درختان منطقه و کویری شدن منطقه نیست. بروز خشکسالی به معنای پائین بودن میزان بارندگی و به تبع آن کاهش شدید منابع آبی در صورت رعایت نکردن الگوی صحیح مصرف آب در بخش صنعتی، خانگی و کشاورزی است.
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای گلستان در این خصوص اظهار داشت: حجم کل ذخیره آب سدهای در دست بهره‌برداری استان گلستان در هفدهم اسفند ماه امسال نسبت به زمان مشابه در سال گذشته بیش از 63 درصد کاهش داشته است.
یحیی لطفی افزود: حجم کل آبگیری سدهای استان در 17 اسفندماه سال آبی 1393- 1392، 77 میلیون متر مکعب و در صد آبگیری برابر 27 درصد است.
وی تصریح کرد: این در حالی است که حجم کل آبگیری سدهای استان در زمان مشابه سال قبل حدود 211 میلیون مترمکعب و درصد آبگیری حدود 75 درصد بوده است.
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای گلستان با اشاره به وضعیت آبگیری مخازن سدها در 17 اسفندماه سال آبی 1393- 1392 عنوان کرد: هم اکنون در حوضه آبریز گرگانرود سدهای بوستان حدود 39 درصد، گلستان حدود 55 درصد و وشمگیر شش درصد آبگیری شده است و در حوضه آبریز قرهسو، سد کوثر 32 درصد آبگیری داشته که در مقایسه با سال قبل 50 درصد کاهش داشته است.
لطفی با تأکید این جمله که خشکسالی در کمین استان گلستان نشسته است، از مردم و کشاورزان درخواست کرد با مدیریت صحیح مصرف خویش و مصرف بهینه منابع آب، یار و یاور شرکت آب منطقه‌ای گلستان باشند.
لزوم بازنگری در استفاده از منابع آبی گلستان
در جلسه کمیته هماهنگی توزیع آب سدهای استان گلستان، با توجه به نظر سازمان تحقیقات جهاد کشاورزی میزان آب مورد نیاز برای آبیاری هر هکتار حداکثر یکهزار متر مکعب در نظر گرفته شد. این در شرایطی است که آب به صورت مکانیزه و استاندارد به سمت زمینهای کشاورزی هدایت شود. در صورتی در استان گلستان به دلیل استاندارد نبودن مسیرهای آبی مزارع بخشی از آب مورد نیاز در این مسیرها هدر میرود. از سویی هم اکنون آبگیری سدها با مشکل مواجه شده است و تابستان امسال کشاورزان از نظر تامین منابع آبی با بحران روبرو خواهند شد.
هر چند تغییر ذائقه کشت و کار کشاورزانی که ساله به کاشت یک محصول مبادرت کردهاند، کمی سخت به نظر برسد ولی زمان آن فرا رسیده تا با آگاهیبخشی و ارائه پیشنهادات منطقی و به صرفه از نظر اقتصادی کشاورزان را از کاشت بیش از حد برنج در استان گلستان منصرف کرد و در مورد سایر محصولات نیز باید الگوهای صحیح و استاندارد آبیاری را توسعه داد.
یکی از راهکارهای صرفهجویی در منابع آبی «خشکه کاری برنج» است که هم اکنون در استانهای خوزستان و فارس در حال اجرا است.
از مزیتهای این روش میتوان به صرفهجویی قابل توجه در منابع آبی، انعطاف‌پذیری در کاشت و برداشت، کاهش میزان بذر در واحد سطح، آمادهسازی زمین با حداقل عملیات خاک‌ورزی، کنترل علفهای هرز با سهولت، سهولت در مدیریت مزرعه اشاره کرد.
در این روش انجام عملیات تهیه زمین حداقل بوده و بذور به صورت خشک با انواع کارنده‌های گندم در کمترین زمان ممکن کشت خواهد شد و با انواع بذور محلی یا اصلاح شده قابل اجرا خواهد بود.
اجرای طرح الگوی بهینه کشت، جلوگیری از قطع بیرویه درختان و کاشت درخت در مناطق شیبدار به منظور جلوگیری از سیلاب و نشست آب باران در زمین، برگزاری جلسات با کشاورزان و اعطای تسهیلات مناسب در جهت به روز رسانی امکانات و تجهیزات آبیاری زمینهای کشاورزی و ... از جمله راهکارهای دیگری است که میتواند به کاهش هدر رفت منابع آبی استان کمک کند.
امید است کشاورزان، صاحبان صنایع، مردم و مسئولان در حفظ این گنجینه هزاره سوم بیش از پیش تلاش کنند و خطرات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی کمبود آب را جدی بگیرند.
================
گزارش از: وحید حاجیسعیدی
================
انتهای پیام/2307/ی40/چ3000
