به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، اشتبین یکی از روستاهایی است که به «روستاهای شگفت ایران» مشهور شده‌اند و برای لمس این شگفتی، راهی نیست جز سفر به شمالی‌ترین نقطه استان آذربایجان‌شرقی، جایی در نزدیکی مرز ایران با ارمنستان.
ارس، رود غریبی است، رازآلود و آرام و خروشان همزمان؛ اگر برخلاف جهت ارس سفر کنیم، ما را به دیدن کلیسای سنت استپانوس، یا آبشار آسیاب می برد. اما اگر با رود همراه شویم، در مسیر رسیدن به دریای مازندران، حمام و قلعه کردشت بازمانده‌های حضور عباس میرزا نایب السلطنه را می‌بینیم و بعد از عبور از جاده‌ای در دل درختان انار، به «اشتبین» می‌رسیم.
***
اشتبین، روستایی خاص است، نه به دلیل طبیعت و خانه‌ها و حتی تاریخش، بلکه به این دلیل که در روزگاری دور مردمان سه روستای سیاوشان و جعفرآباد و هراس جمع شدند و «اوش توبون» را ساختند، یعنی سه روستا.
رود خروشان ارس، به عنوان خط مرزی شمال غربی ایران از شمال این روستا می‌گذرد و باغات اطراف خود را به خوبی تحت تاثیر قرار داده است. اشتبین روستایی با بافت تاریخی است، دارای خانه‌هایی ساخته شده با سنگ، گل و چوب که بر دیواره کوه، پله پله روی هم سوار شده‌اند و یکی از زیباترین روستاهای پلکانی ایران را به وجود آورده‌اند، روستایی که سالانه بیش از پانصدهزار نفر بازدید کننده دارد.
شغل بیشتر مردم روستا زراعت، باغداری، دامداری و زنبورداری است و تقریبا توانسته‌اند بافت روستا را دست نخورده نگاه دارند، با ستون‌های کنده کاری شده و درهای چوبی خاص این روستا.
بافت تاریخی روستا با همکاری اهالی تقریبا سالم مانده است، اما جدا از ویژگی‌های یک روستای پلکانی و جذابیت دیدن حیاط‌هایی که پشت بام همسایه پایین دستی هستند، بنه‌گاه یا بناگاه‌ها، هفت خانه قدیمی ویژه در میان کوچه‌های سنگفرش روستا هستند. سقف‌های هرمی چهار وجهی که با الوار قطور روی چهار ستون چوبی با سر ستون‌های حکاکی شده و منقوض سوار هستند، از جمله دیدنیهای اشتبین به شمار می‌روند.
در بازدید از روستا یکی از نامهایی که از زبان تمامی اهالی در موردش خواهید شنید، نام سیدابوالقاسم نباتی است. شاعری شوریده که به مجنون‌شاه هم شهرت دارد و سال‌هاست همچنان از بالای تپه‌ای مشرف به روستا، به اشتبین می‌نگرد. مردم روستا خاطرات زیادی را در مورد نباتی سینه به سینه حفظ کرده‌اند، و می‌گویند نباتی روستای سرسبزش را خیلی دوست داشته، آنجا متولد شده و در همان جایی به خاک سپرده شده که در زمان زندگی‌اش می‌‌نشسته و شعر می‌گفته:
ای گرفته از رخت خورشید عالم‌گیر نور / چند از خاک درت باشم من مهجور دور
گر بگویم رفت سودایت ز سر ، باور مکن / روز محشر با غم عشق تو بر خیزم ز گور
شعرهای نباتی به زبان فارسی و آذری، هنوز هم نقل مردمان اشتبین است و در روستا کمتر کسی را پیدا می‌کنید که برای شما حرفی از شیدایی و مقامات معنوی و اشعار شورانگیز نباتی نداشته باشد؛ «ابوالقاسم» از نام‌های محبوب و متداول برای پسران روستاست. می‌گویند سید ابوالقاسم از دست پیر خود شاخه نباتی هدیه گرفته و راز تخلص نباتی نیز در همین است. مقبره نباتی بر روی تپه ای آن سوی رودخانه که در پایین‌ترین قسمت روستا جاری است، واقع شده و یکی از دیدنیهای روستای اشتبین است.
روستای اشتبین از یک‌سو کاملا به دیواره کوه تکیه کرده است و تنها راه ارتباطی آن با اطراف، جاده‌ای است که از سمت مرز نوردوز و کردشت به طرف روستا می‌آید.
محصور شدن در میان کوهستانی مرتفع و درختانی ارسباران زیبا را ساخته‌اند، همچنین وجود چند رود پر آب و خروشان در اطراف روستا، آن را به منطقه ویژه‌ای برای گردشگری تبدیل کرده است.
قدیمی‌ها هنوز هم یکی از مناسب‌ترین راه‌های رسیدن به سلامت جسمی و آرامش ذهنی را حضور در اشتبین می‌دانند که همیشه با هوایی پاک و آبی خنک و میوه‌های تازه به استقبال مهمانان می‌آید.
طرح‌های زیادی برای ایجاد امکانات اقامتی در روستا و حاشیه آن پیش‌بینی شده، اما فعلا تنها راه اقامت همان ماندن در چادر است و شبهای بهار هوای این روستا هنوز برای چادر زدن بسیار خنک است.
اما اگر اهل کوهنوردی هستید، می‌توانید برنامه سفر را جوری تنظیم کنید که صبح زود به روستا برسید و از حضور در میان کوه‌های کیامکی، دوسته‌شان و قازان داغی لذت ببرید.
قبرستان تاریخی اشتبین هم دیدن دارد؛ آرامگاه خواجه ملک کدخدا عارف دورۀ قاجاریه با سنگ قبری به تاریخ سال 843 قمری و مقبره خواجه احمد که تاریخ 976 را داراست از قدیمی ترین اسناد تاریخی این روستاست. همچنین به گفته کارشناسان میراث فرهنگی عکسهایی از این سنگ قبرها موجود است و به جز این چندین کتیبه به خط ثلث مربوط به زمان شاه طهماسب صفوی در سر در خانه‌های روستا وجود دارد که دیدن آنها بر جنبه تاریخی بازدید از روستای اشتبین می‌افزاید.
علاوه بر اینها اهالی معتقدند زندگی در این روستا بسیار کهن‌تر از این حرفهاست و تا دوره اشکانی باز می‌گردد.
گورستان قدیمی روستا که در بالای آن قرار دارد با کتیبه‌های مرمرین که تاریخ آنها مربوط به قرن‌های نهم و دهم هجری است از دیدنیهای ویژه اشتبین محسوب می‌شود. جنگل‌های حسن آباد در قسمت شرقی روستا با دارا بودن گونه‌های منحصر به فرد گیاهی و جانوری بسیار دیدنی است. همچنین رودخانه ارس از شمال و رودخانه هراس از شرق روستای اشتبین می‌گذرد و مناظر دلپذیری برای علاقمندان به طبیعت فراهم آورده‌اند.
غذا خوردن در این روستا هم حکایتی دارد ... اشتبین نانوایی ندارد، اما جای نگرانی نیست؛ برای پیدا کردن نان داغ و تازه باید رد بوی نان را در یکی از هفت محله اصلی اشتبین بگیرید و از کوچه‌های سنگفرش آن بالا بروید تا به تنور برسید. پیدا کردن تنور با وجود زنان روستا که پیراهن گلدار بلند و دامن چین‌دار رنگارنگ پوشیده‌اند کار سختی نیست.
اینجا هر چند خانواده اشتبینی، یک تنور مشترک دارند و به ترتیب هر روز زنان یکی از این خانواده‌ها برایشان نان می‌پزد و بین باقی خانواده‌ها پخش می‌کند. اما همیشه مهمانان و مسافران از این نان‌ها سهم می‌برند. کافی است بدانند برای دیدن روستا آمده‌اید، آن وقت چند نان داغ روی دستتان می‌گذارند و با دعای خیر بدرقه‌تان می‌کنند. نان روستا به دلیل فرآوری خوب خمیر و استفاده از تنور سنتی، طعم بسیار خوبی دارد.
علاوه بر تنورهای خانگی محله‌های روستا می‌توانید از چند بقالی کوچک ورودی روستا نیز نان تازه پخته شده را تهیه کنید، اما باید قیمت توافقی برای هر نان را بپردازید. زنان روستا نمی‌گذارند نان پخته شده شان هدر برود، به اندازه نیاز خودشان بر می‌دارند و باقی را به بقالی‌ها برای فروش می‌سپارند.
امکان دارد یکی از خانواده‌های روستا شما را به صرف آبگوشت یا دلمه برگ یا نوعی آش به نام «شیله» دعوت کند که مایه خوشحالی خواهد بود! اما اگر این اتفاق نیفتاد و خواستید خودتان ناهار آماده کنید، می‌توانید مواد لازم را از چند بقالی کوچکی که در ورودی روستا و در کنار مسجد قرار دارند تهیه کنید.
اغراق نیست اگر بگوییم بهترین سوغاتی اشتبین، محصولات باغی است که با روش‌های سالم و بدون کودهای شیمیایی پرورش یافته‌اند. قیمت هر کدام از آنها بنا به نوع و کیفیت و فصل به شکل توافقی تعیین می‌شود.
همچنین عسل اشتبین با کیفیتی بی‌مثال خرید منحصر به فرد شما از اشتبین خواهد بود. با کمی پرس و جو شاید بتوانید عسل سیاه کوهستان را هم پیدا کنید.
گردوی اشتبین خوب و خوش خوراک است و خیلی چرب‌تر از انواع دیگر گردوهایی که در منطقه پیدا می‌شوند. همچنین انار این منطقه به دلایل ژنتیکی بسیار مرغوب است، بدون هیچ‌گونه کودی به عمل می‌آید و دو نوع مختلف دارد، سفید و قرمز. انار، رب انار و لواشک انار اشتبین به قدری خوشمزه هستند که اگر کمی از آن را امتحان کنید، محال است از خیر خریدنش بگذرید. لواشک‌های خانگی را زنان روستا با دقت و وسواس زیاد درست می کنند. انجیرهای باغات هم بعد از فصل چیدن به انجیر خشک و نوعی شیرینی به نام میان پر تبدیل می شوند. میان پر یکی از ملزومات سفره شب یلدا و چهارشنبه سوری در آذربایجان است.
***
اشتبین سرزمین خاطره‌هاست؛ اینجا دیار زیبایی است، آنقدر آرام و باشکوه که می‌توان از لابلای نوای پیچیدن باد در میان درختانش، صدای شیخ ابوالقاسم نباتی را شنید که می خواند:
سئودیگیم گؤزلرین آلدی جانیمی، / یاغی قمزه لرین قانیمی توکر،
دوشسه هرکیم، داخی چیخماز توروندان، / گوروم بو زولف دیر یا کی مشک ِتر؟
باشینا اورتوبدور تیرمه یی آبی، / قاشلری باشلییب ناز و عیتابی،
آمان، ساقی، گتیر اول می نابی، / بو جللادین قیلینجین دان الهزر!
نباتی، گول گلدی، آچیلدی لاله، / چک گینن بولبول تک گولشنده ناله،
سنه قوربان ساقی، دور، وئر پیاله، / سالگینن جانیما می دن بیر شرر
...................
آغاز سال با دیدن روستایی به رنگ انار، لطف و مرحمت خدای عز وجل به این دیار را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
.................................
نگارنده: فرینوش اکبرزاده
.................................
انتهای پیام/60002/ق40/د1000
