به گزارش خبرگزاری فارس از قزوین، تعزیه یکی از قدیمی‌ترین آیین‌های ایران زمین است که اکنون به یکی از بارزترین و مهمترین آیین‌های نمایشی ایران تبدیل شده است.
ایرانی‌ها در نمایش گذاشتن وقایع رخ داده در سرزمین کربلا به روش تعزیه تجربه‌ای کهن دارند و و با برپایی این آیین نمایشی مصیبت‌ها و شهادت مظلومانه امام حسین (ع) و اقدامات ظالمانه حکومت استکبار را برای مردم به نمایش می‌گذارند.
با فرا رسیدن ماه محرم و صفر آیین‌های ویژه‌ای از جمله تعزیه در هر استان، شهر و روستا برگزار می‌شود که در این بین تعزیه قزوین به دلیل سبک بی‌نظیری که دارد در ایران شناخته شده است.
سید مجید تقوی گرچه تعزیه‌خوان نیست ولی یکی از پیشکسوتان بانی برگزاری تعزیه در قزوین است که تاکنون 23 بار بانی برگزاری این نمایش آیینی در روستای خوش آب و هوای حصار خروان شده است.
خودش می‌گوید تعزیه هنری است که می‌توان با استفاده از آن به خوبی وقایع عاشورا و حادثه کربلا را بیان و پیام نهضت امام حسین (ع) را به مردم منتقل کرد چراکه نهضت عاشورا حامل پیام‌های ارزشمندی است که باید این پیام‌ها در جامعه با روش‌های مختلف از جمله برگزاری تعزیه تبیین شوند.
با سید مجید تقوی پیشکسوت بانی برگزاری تعزیه، با هدف ترویج و اشاعه فرهنگ تعزیه‌خوانی و آشنایی با ابعاد مختلف آن به گفت‌وگو نشستیم که حاصل آن از نظرتان می‌گذرد.
از خودتان بگویید؟
بنده سید مجید تقوی فرزند سیدصمد سال 1334 در روستای حصارخروان قزوین به دنیا آمدم، 58 سال سن دارم و با ازدواج در سن 25 سالگی اکنون دارای 5 فرزند هستم و تحصیلات خود را تا مدرک دیپلم ادامه دادم.
مراسم تعزیه حصار خروان در گذشته و امروز کجا برگزار می‌شد؟
محل اصلی برگزاری تعزیه روستای حصار خروان در گذشته در مکانی که چهارراه بود و از آن مکان به چند کوچه ارتباط داشت و در کنار آن درخت توت قرار داشت، برگزار می‌شد، که البته هنوز هم آن درخت هست.
در آن مکان که دورش سکو بود تعزیه می‌بستند و اطراف آن مغازه‌هایی بود که در هنگام برپایی این آیین نمایشی، مغازه‌داران به علاقمندان تماشای تعزیه اجازه می‌دادند تا آنان از ایوان مغازه مراسم یاد شده را تماشا کنند.
اما از سال 1347 پدرم تصمیم گرفت که اینجا تکیه‌ای از چوب، خشت و گل احداث کند و این مهم در سال 1352 تحقق یافت و این شد که اولین تکیه در روستای حصار خروان ساخته شد. و تاکنون نیز بعد از گذشت چهل سال بنای این تکیه تغییر نکرده و فقط در برخی مواقع تعمیرات جزئی صورت گرفته است.
چرا مراسم تعزیه را در مسجد برگزار نکردید؟
چون تکیه با حسینیه متفاوت است. در تکیه اسب امکان داخل شدن به تعزیه را دارد ولی در حسینیه و مسجد به دلیل خراب شدن کف‌پوش نمی‌تواند داخل شود به همین دلیل تعزیه در حصار خروان را در تکیه برگزار می‌کنیم.
برای برگزاری مراسم تعزیه‌خوانی از چه زمانی برنامه‌ریزی می‌کنید؟
از همین امروز برای برگزاری تعزیه‌خوانی در سال آینده برنامه‌ریزی می‌کنیم تا وظایف هر فرد در دهه محرم 93 مشخص شود با تقسیم‌بندی وظایف و همکاری یکدیگر نقش‌های اجرا شده در تعزیه‌خوانی سال آینده تعریف می‌شود تا این افراد خودشان را برای هرچه بهتر برگزار کردن مراسم تلاش کنند.
با تحقق این مهم هر ساله تعزیه‌خوانی حصار خروان نسبت به سال گذشته باشکوه‌تر و زیباتر برگزار می‌شود.
به نظر شما نحوه برگزاری تعزیه امروز با قدیم چه تفاوتی کرده؟
تعزیه امروز نسبت به گذشته در ابعاد مختلف از جمله نوع اجرا به روزتر شده است، در گذشته تعزیه‌خوانان برای اجرای تعزیه از امکاناتی مانند باند و بلندگو برخوردار نبودند ولی امروزه از امکانات بیشتری برای اجرای این مراسم برخوردارند و آن را با کیفیت بیشتری اجرا می‌کنند.
اخلاص در تعزیه‌خوانان گذشته بیشتر بود و این موضوع را با شنیدن نوارهای کاست که از گذشته به یادگار مانده می‌توان احساس کرد، به طوری که آنان در مراسم تعزیه‌خوانی چنان با سوز و ناله تعزیه می‌خوانند که صدای گریه آنان مانع شنیدن اشعار می‌شود.
مانند مرحوم آقابیگی که از پیشکسوتان تعزیه حصار خروان بود و در نقش شمر بازی می‌کرد، ایشان چنان تعزیه‌خوانی می‌کرد که هم خودش و مردم به شدت گریه می‌کردند.
اکنون نیز نمی‌گویم اخلاص در بین تعزیه‌خوانان کمتر شده ولی در برخی افراد این مهم نسبت به گذشته کاهش یافته است.
نظر شما درباره تعزیه‌خوانی که انفرادی در معابر تعزیه برگزار می‌کنند، چیست؟
مکان برگزاری تعزیه خیلی مهم است، متاسفانه در برخی مواقع در کوچه، معابر و خیابان مشاهده می‌شود که افرادی به تنهایی بساط تعزیه را پهن کردند و به روش نادرست تعزیه اجرا می‌کنند که به نظر بنده تعزیه تک نفری معنایی ندارد و باید برای برگزاری یک تعزیه حداقل بیش از 10 نفر نقش اجرا کنند.
افرادی که با داشتن یک باند و بلندگو تعزیه برگزار می‌کنند اصلا وجهه خوبی ندارد که به نظر بنده از جمله آسیب‌های وارد شده در این آیین نمایشی است و نباید آنان این اقدام را انجام دهند تا ارزش تعزیه در جامعه حفظ شود.
چه کسی در این روستا نسخه‌های تعزیه قدیمی بیشتر دارد؟
مرحوم حاج عباس آقا بیگی معروف به هنرکار اهل چنارسک نسخه‌های تعزیه فراوانی داشتند و در واقع ایشان منبع نسخه‌های تعزیه در حصار خروان بودند.
خود ایشان بیش از 50 تعزیه را از حفظ بود و نسخه‌های آن را می‌نوشتند، وقتی ایشان در قید حیات بودند درباره این نسخهها با ایشان صحبت کردم که این نسخهها را در اختیار بنده بگذارد تا آنها را در اختیار تعزیه‌خوانان قرار دهم و همچنین با جمع‌آوری این نسخهها یک کتاب چاپ کنیم.
هنرکار در پاسخ به بنده گفتند به پسرم سفارش می‌کنم که بعد از من این نسخهها را در اختیار شما بگذارد که اکنون در حال پیگیری این موضوع هستم.
چه کسی مسئولیت ارائه نسخه تعزیه به تعزیه‌خوانان را دارد؟
تعزیه‌خوانانی که برای تعزیه‌خوانی به حصار خروان می‌آیند خودشان نسخه دارند و از آنها استفاده می‌کنند.
می‌توانید بگویید که قدمت نسخه‌هایی تعزیه مربوط به کدام دهه است؟
پیشکسوتان تعزیه خودشان شاعر بودند و با بهره گرفتن از احادیث و گفته‌های بزرگ‌ترها نسخهها را با شعر گفتن می‌نوشتند که قدمت این نسخهها کاملا مشخص نیست که مربوط به کدام دهه است.
باید گفت نسخه‌های تعزیه براساس احادیث، روایات و قرآن کریم نوشته شده و از گذشته‌های دور دست به دست شده و نمی‌توانم قدمت آن را بگویم.
به نظر شما تا چه حدی نسخه‌های تعزیه به روزتر شده‌اند؟
الان قبل از برگزاری تعزیه کارشناسان و تعزیه‌خوانان دور هم می‌نشیند و پیرامون مطالب نوشته شده در نسخهها با یکدیگر بحث می‌کنند تا مطالبی که به کار بردن آنان دچار مشکل و خرافه است، حذف و یا اصلاح کنند.
نسخه‌های تعزیه‌خوانی تا حدی توسط کارشناسان تعزیه‌خوانی اصلاح شده ولی باز هم جای بازخوانی دارد.
به نظر شما تعزیه‌خوانان قدیم با جدید چه تفاوتی دارند؟
بیشتر تعزیه‌خوانان در گذشته کم سواد بودند و آنان بیشتر اشعار تعزیه را نسل به نسل با آموزش حفظی به یکدیگر انتقال می‌دادند و به مرور زمان آنها را در نسخه‌هایی نوشتند که در مواقعی هم کلمات نوشته شده در این نسخهها را بدرستی متوجه نمی‌شدند.
ولی اکنون بیشتر تعزیه‌خوانان باسواد هستند و نسخه‌هایی که نوشته شده با مطالعه آنها برخی جملاتی که قابل فهم نیست و یا از خرافات بهره گرفته را حذف و یا اصلاح می‌کنند.
از پیشکسوتان بانی برگزاری تعزیه‌خوانی در قزوین می‌شناسید؟
یکی از پیشکسوتان بانی برگزاری تعزیه‌خوانی در قزوین حاج اسماعیل بابایی پدر شهید بابایی است که با پدر بنده از نزدیک ارتباط داشتند و در برگزاری نوع و کیفیت این آیین نمایشی با یکدیگر صحبت می‌کردند که اکنون نیز هر ساله این مراسم در منزل ایشان برگزار می‌شود که آقای زمانی برنامه‌ریزی آن را به عهده دارد.
ارتباطی با بانی برگزارکنندگان تعزیه در قزوین دارید؟
خیر. ارتباطی بین بانی برگزارکنندگان تعزیه ندارم چرا که هر فردی در برگزاری این کار به صورت خودش این آیین نمایشی را اجرا می‌کند.
به نظر شما نقش موسیقی در تعزیه چیست؟
استفاده از موسیقی در خواندن اشعار در تعزیه‌خوانی ضرورت دارد و در واقع این دو لازم و ملزوم یکدیگر هستند و باید در تعزیه‌خوانی باشد تا این مراسم به نحو مطلوبی اجرا شود.
خواندن هر شعر از نسخه تعزیه‌خوانی با سبکی همراه است که لازمه اجرای مطلوب آن نیاز به موسیقی دارد.
بدون موسیقی نمی‌شود تعزیه اجرا کرد چراکه هر شعر و مطلبی که در تعزیه خوانده می‌شود خودبه خود با یک موسیقی همراه است به همین دلیل می‌توان گفت موسیقی پایه و اساس شروع تعزیه‌خوانی است.
به نظر شما ضرورت حضور عکسبردار و فیلمبردار در تعزیه چیست؟
فیلمبرداری و عکسبرداری در مراسم تعزیه‌خوانی خوب است ولی یک مقدار ذهن بیننده و تعزیه‌خوان را پرت می‌کند به همین دلیل ما محدوده‌ای در تعزیه‌خوانی تعریف کردیم تا عکاسان و فیلمبرداران صحنه‌های تعزیه‌خوانی را ضبط و ثبت کنند.
ما در تعزیه حصار خروان به عکاسان و فیلمبرداران لباس تعزیه می‌دهیم تا به عنوان سیاه لشگر در صحنه تعزیه حضور یابند تا حضور آنان موجب بی‌نظمی اجرای صحنه نشود.
عکسبرداری و فیلمبرداری از صحنه‌های اجرای تعزیه افکار و اذهان بیننده را متوجه وقایع عاشورا می‌کند و مسایل و مصیبت‌های پیش آمده را برای آنان یادآوری می‌کند.
برایمان خاطره‌ای از حین برگزاری تعزیه بگویید.
روز عاشورا سال 48 یا 49 بود، در آن تکیه چوبی که جمعیت زیادی برای تماشای تعزیه آمده بودند به طوری که جا برای نشستن نبود و بنده به ناچار در کنار تختی نشسته بودم.
تماشاگران به تعزیه‌خوانان نذری مانند پول می‌دادند، آن موقع سکه‌های یک تومانی دو نوع با عکس و بدون عکس شاه بود، یکی از تماشاگران سکه یک تومانی به سکویی که برای نذری به تعزیه‌خوانان می‌دادند، پرت کرد. ولی این پول زیر تختی که بنده به آن تکیه داده بودم افتاد و من آن را برداشته و به سکو انداختم.
که بعد از چند لحظه آن شخص پیش من آمد و گفت یک تومانی من را که افتاده بود زیر تخت به من بده، با شنیدن این حرف غافلگیر شدم و ماندم که چطور ثابت کنم آن پول را به سکویی که تعزیه‌خوانان تعزیه اجرا می‌کنند به عنوان نذری انداختم.
آن شخص هم خیلی به من کلید کرده بود و هرچه به ایشان می‌گفتم پول را به عنوان نذری به تعزیه‌خوانان دادم، باور نمی‌کرد و می‌گفت من سکه یک تومانی‌ام را از شما می‌خواهم.
در حال اثبات این موضوع بودم که بحثمان شدت گرفت، ولی بنده چون مراسم تعزیه بود قصد داشتم بحثمان شدت نگیرد و به روشی سریع به اتمام برسد. بالاخره به ایشان گفتم سکه یک تومانی شما از کدام نوع بود با عکس یا بی‌عکس شاه بود. در پاسخ به من گفت عکس‌دار بود.
بنده دست تو جیبم کردم و یک تومانی در آوردم ولی یک تومانی من بی‌عکس بود و ثابت شد که من پول آن شخص را برنداشتم و حرفش صحت ندارد ولی با این وجود به ایشان گفتم این یک تومانی برای شما و سپس آن را انداختم روی سکو و همین.
بعد از اتمام تعزیه آن شخص متوجه نشد که شما چه کسی هستید؟
چرا! برخی افراد که در تعزیه نشسته بودند متوجه بحث ما شده بودند، بعد از پایان تعزیه آنها به آن شخص گفتند که بحث شما با آقای تقوی چه بود؟ که آنان بعد از شنیدن موضوع، به ایشان گفته بودند که شما آقای تقوی را نشناختید، پدر ایشان بانی برگزاری این آیین نمایشی است و از بزرگان این روستای حصار خروان است و خودشان هزینه‌های این مراسم را به عهده دارند آن وقت شما به خاطر یک تومان با ایشان بحث می‌کنید.
ایشان بعد از شنیدن این حرف با چهره شرمندگی برای عذرخواهی نزد من آمدند که بنده نیز به ایشان گفتم عیبی ندارد ولی به نظر من پولی که نذری بوده و در رضای خدا اهدا شده نباید پس گرفت.
در این زمان شما چند ساله بودید؟
15 یا 16 ساله بودم.
افرادی هستند که به شما بگویند که از روی ریا این کار را انجام می‌دهید؟
ممکن است در مورد هر فردی که بانی یک عمل خیر است حرف‌هایی مانند اینکه ایشان ریاکار است گفته شود ولی هر کس با نیتی عمل خیر انجام می‌دهد و اجر آن را فقط فقط از خدا و اهل بیت (ع) می‌خواهد نه بنده پروردگار. به قول حافظ که می‌فرماید: حافظ وظیفه تو دعا گفتن است بس / در فکر آن مباش شنید یا نشنید.
============
گفت‌وگو از: زهرا محبی
============
انتهای پیام/77009/ل30/پو3002
