به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، اخلاص و صداقت در برپایی آئین‌های عزاداری سید الشهدا سبب شده تا مردم گوشه و کنار جهان نگاه ویژه‌ای به آئین‌های مذهبی و ملی مردمان این سرزمین داشته باشند.
مراسم عزاداری مربوط به ایام محرم که در سالگرد شهادت سرور و سالار شهیدان همه ساله در جای جای این منطقه برگزار می‌شود از جمله آیین‌های فرهنگی است که با روح و روان و جسم مردمانش عجین گشته است.
بدین منظور باید آذربایجان و تبریز را قلب طپنده دنیای تشیع، سلسله جنبان حرکت عظیم دستجات حسینی دانست. نبض تشیع علوی، حب‌علی و عشق حسینی و خاندان اهل بیت عصمت و طهارت در قلب آذربایجان می‌طپد این را می‌توان از اشک و آه مردمانش، از نوحه‌های جانسوز مداحانش، از آواهای ماندگار کربلائی و از دستجات بلند سینه‌زنی و زنجیرزنی به نظاره نشست.
مردم ولایتمدار آذربایجان، از فردای روز غدیر خم خود را آماده حلول ماه محرم الحرام می‌کنند.
به عقیده بسیاری، فراموشی و عدم درک پیام غدیرخم، آبشخور حادثه کربلا بوده است بنابراین با برافراشتن پرچم های سیاه از فردای روز غدیر خم در محلات، تکایا و جلوی مساجد، به پیشواز این ماه می‌روند.
مراسم «طشت گذاری و احرام‌بندی» از جمله همان آیین‌های اختصاصی است که بنیانگذار اصلی آن مردم آذربایجان هستند.
به گواه مردم کشورمان، عزاداری مردم آذربایجان و شهر تبریز، حال و هوای دیگری دارد.
صداقت در نوحه خوانی، ظرافت در مرثیه سرایی، معنویت در عزاداری و تنوع در تضرع مردم آذربایجان خود کتاب قطوری است در شرح دلدادگی و سرسپردگی مردم این خطه به آستان حضرت سید الشهدا(ع).
در طلیعه مراسم عزاداری نیز، نوحه ها و مرثیه های ویژه ای خوانده می شود. این مراسم شامل برپا کردن تکیه ها، برافراشتن علم ها و بیرق های سرخ (به نشانه شهادت)، سبز (به نشانه تشیع) و سیاه (به نشانه ی عزاداری) است. هر روز رفته رفته با نزدیک شدن به ماه محرم، و متعاقب آن تاسوعا و عاشورای حسینی، تنوع و زمان برپایی مراسم نیز افزایش می یابد.
یکی از مهمترین آئین های عزاداری در آذربایجان، بر پایی دستجات «شاه حسین گویان» است. این مراسم تقریباً درهمه شهرها و روستاهای آذربایجان برگزار می‌شود. در این نوع عزاداری جمعی از مردان از پیر و جوان گرفته تا میانسال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صف‌های طویل، طول خیابان و محله را طی می‌کنند. یکی از اعضای هیات با استفاده از بلندگوهای سیار اشعار مذهبی، مداحی‌ها و نوحه‌های جانسوز را با آهنگ‌های دلنشین و حماسی قرائت می‌کند و شاه‌حسین گویان جواب می دهند. حرکت آرام و طولی این دسته به همراه چراغ‌ها و فانوس‌هایی که در میان جمعیت روشن است، همواره عظمت دلسوختگان حسین را در اذهان متبادر می‌سازد.
در برخی دستجات، از طبل های بزرگ و کوچک و سنج و شیپور برای حفظ ریتم آهنگ نوحه ها استفاده می شود. و در برخی از دستجات، از چوب های بزرگی در دست استفاده می‌شود و با حرکت دادن سریع آن شاه‌حسین گویان، آمادگی خود را برای حضور در رکاب امام (ع) و جنگ با دشمنان اعلام می دارند.
در برخی از دستجات نیز نه از طبل و سنج خبری است و نه از چوب دستی ها. بلکه آئین شاه حسین گویان به همان حرکت طولی و شانه به شانه هم و نوحه سرایی و سینه زنی بسنده می‌شود.
مراسم شاه حسین گویان بسیاری از محلات به لحاظ عظمت، بزرگی دسته ها، تعداد افراد، توانایی نوحه خوانان، تنوع و سوز مرثیه ها، از شهرت بالایی در بین مردم برخوردار است. به عنوان مثال هیئت های: کوچه باغ، تپلی باغ، اهراب، مارالان، قره آغاج و... برای خود اسم و رسمی داشته و از سابقه ای طولانی برخوردارند.
این مراسم، در شب‌های دهه اول محرم به اوج خود می‌رسد و تا صبح تاسوعا و عاشورا ادامه می‌یابد. بر طبل کوبیدن و چنین حرکت‌های تند و ریتمیک تا ظهر عاشورا تداوم می‌یابد و بعد از آن تقریباً به پایان می‌رسد. از بعد از ظهر عاشورا، مراسم خیابانی و عزاداری‌های محله‌ای، به داخل مساجد منتقل می‌شود. معدود دستجات هم، به نشانه عزاداری و سوگواری از حادثه کربلا، با پای برهنه، آغشته کردن لباس خود با گِل و کاه گل، زمین گذاشتن طبل، چوب و سنج و بیرق های رنگی، به مراسم ظهر عاشورا، نور مضاعف می‌بخشند.
یکی از مهمترین نوحه‌های ذکر شده در هیئت‌ها، شعر زیبای استاد شهریار است که چنین سرود:
حسینه یئرلر آغلار گویلر آغلار
بتول و مرتضی پیغمبر آغلار
(زمین و آسمان در عزای حسین می گریند، بتول و مرتضی و پیغمبر می‌گریند)
و یا این جمله بیشتر به گوش می رسد:
هانسی گروهون بئله مولاسی وار؟!
شیعه لرین حضرت عباسی وار؟!
(کدامین گروه چنین مولایی دارند؟! شیعیان مولایی چون حضرت عباس دارند)
در همین ایام، زنان و دختران آذربایجان نیز، با برپایی مجالس عزاداری و نوحه‌خوانی در منازل شخصی خویش در این آئین‌ها، شرکت می‌کنند.
آئین شبیه خوانی
یکی از زیباترین و پراحساس‌ترین آئین‌هایی که در جای جای آذربایجان برگزار می‌شود مراسم شبیه خوانی و تعزیه‌گردانی است که عمدتاً در روز عاشورا و گاهی در روز تاسوعا و حتی اربعین حسینی ( به عنوان نمونه در شهرستان تسوج) برگزار می‌شود.
مطابق سنت برجای مانده از سال‌های دور، گروهی از عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت با پوشیدن لباس‌های رنگی و بر پا داشتن خیمه‌های ویژه، حماسه عاشورا را بازسازی می کنند. گروهی لباس قرمز پوشیده و در نقش سپاهیان عمر سعد و شمر ظاهر می‌شوند و برخی دیگر، نقش یاران امام حسین(ع) را ایفا می‌کنند. عبارات شعرگونه و موزون و تعزیه ها و گفتگوهای میان یاران حضرت سید الشهداء و لشکریان کفر، یکی از زیباترین صحنه‌ها و تابلوهای رزمی، و نشانگر ایثار و شهادت طلبی امام و مظلومیت خاندان او و شقاوت قاتلان است.
در برخی شهرها و روستاها، با بهره‌گیری از صحنه های بدیع و ابتکاری و اشعار، نوحه‌ها و مرثیه‌های سوزناک، شور وصف ناپذیر ارادت به اباعبدالله الحسین در بهترین ردیف و قافیه به سرایش در می‌آید.
احسان و نذورات عاشورایی
قربانی کردن گوسفند و احسان و صدقه دادن و ادای نذر، از معنوی‌ترین آئین‌های مردم آذربایجان است. پخش ناهار و نان و چای و شربت و شله زرد و سایر خوراکی‌ها، اهدای تجهیزات مربوط به آئین شبیه خوانی، لوازم مورد نیاز دسته‌جات و مساجد و هیئت‌ها همه و همه, در این ماه عزیز رونق می‌گیرد. نذرها و نیازها، به همراه دست‌های دعا، شفاعت طلبی و دست به دامن شدن‌ها، اینک بعد از 1400 سال از آن حماسه عظیم، گویای این نکته است که هنوز خون ایثار و آزادگی در برابر ذلت و تسلیم در کالبد جامعه اسلامی، جریان دارد.
قیام حسین(ع) حرکت ابا عبدالله و حماسه کربلا، زیباترین تصاویر، ماندگارترین روایت، موزون ترین شعر عشق و گویاترین تابلوی معرفت و قرب الی الله است که همواره در رگ‌های مردم آذربایجان و ایران زمین جریان خواهد داشت.
.............................
نگارنده: محمد امین خوش‌نیت
............................
انتهای پیام/60001/ش40
