«سید عباس سید شبر»، نویسنده و پژوهشگر مسلمان بحرینی معتقد است، ارتباط میان کشورهای غربی با رژیم‌های دیکتاتوری که مردم در حکومت آنها جایگاهی ندارند و رؤسا و رهبران آنها با انتخابات تعیین نمی‌شوند، عاملی مؤثر بر استمرار موجودیت و بقای این رژیم‌ها است.
وی گفتوگو و مذاکره در بحرین به منظور حل بحران جاری در این کشور را امری ضروری و «سند منامه» را به عنوان نقشه راهی دانست که از سوی اکثریت بحرینی‌ها پذیرفته شده است.
سید شبر، درباره پدیده افراط گرایی و سخنرانی‌ها و گفتمان‌های افراطی دینی و مذهبی که به سرعت درحال توسعه و گسترش در کشورهای اسلامی منطقه است، می‌گوید که افراط گرایی در طول تاریخ همواره وجود داشته و جنایت‌های بسیاری در این رابطه، چه قبل از اسلام و چه بعد از آن رخ داده است.
وی در ادامه می‌افزاید که افراط گرایی جز از طریق مورد حمایت قرار گرفتن از سوی طرف‌های دارای نفوذ گسترده و بسیار ایجاد نمی‌شود. از نظر این پژوهشگر بحرینی، نیازهای روز، این کشورها و حکومت‌ها آنها را به این مرحله سوق داده و این چیزی است که درباره تونس، سوریه، لبنان، بحرین و حتی در این اواخر در حوادث غم انگیزی که مصر شاهد آن است، مشاهده می شود.
خبرنگار خبرگزاری فارس در منامه در ارتباط با پدیده افراط‌گرایی و رشد سلفی‌ها و تکفیری‌ها در کشورهای عربی و اسلامی منطقه، گفت‌وگویی مفصل و مشروح با این پژوهشگر و نویسنده بحرینی انجام داده است.
****آنچه در زیر می‌آید، مشروح این گفتوگو است****
فارس: به نظر شما دلیل بقای نظام‌ها و حکومت‌های مستبد عربی به خاطر وجود روابط عمیق و مستحکم میان این رژیم‌ها با غرب است؟
سید شبر: به نظر من روابط کشورهای غربی با رژیم‌های دیکتاتوری که مردم در حکومت آنها جایگاهی ندارند و رؤسا و رهبران این کشورها از طریق انتخابات، انتخاب نمی‌شوند، عاملی مؤثر در ادامه بقای آنها است. اما در عین حال نمی‌توانیم بگوییم این عاملی اساسی در بقای این رژیم‌ها است. دلیل این مدعا هم آن چیزی است که انقلاب اسلامی ایران ارائه کرده است، پیروزی این انقلاب بدون وجود اراده واقعی برای تغییر در نزد مردم امکان‌پذیر نبود، حتی اگر تمام جهان از رژیم حاکم در آن زمان حمایت می‌کرد. این چیزی است که در عمل نیز مشاهده شد.
فارس: رژیم‌های مستبد در برخی کشورهای عربی سرنگون شدند، اما نظریه‌ای وجود دارد که بیان می‌کند، اسلام عرصه تغییر و پیشرفت نیست، شما به چنین نظریه‌ای چه پاسخی می‌دهید؟ آیا سازش و آشتی میان دین و دموکراسی از دید شما امری امکان‌پذیر است؟
سید شبر: اگر کمی به عقب برگردیم، در خطبه آخر پیامبر(ص) و در خطبه‌ای دیگر این آیه نازل شد که (امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم - سوره المائدة، آیه 3 ) دین اسلام در زمان نزول این آیه قرآنی نقش رهبر و مذهب را با هم داشت، چراکه دین و مذهب طرحی کامل و منسجم است و این دو را نمی‌توان از هم جدا کرد. بله در شرایط نبود شخص معصوم، عقل در درجه اول بیان می‌کند که باید شخصیتی جامع الشرایط برای هر سمت و پستی جست‌وجو و انتخاب شود و نمی‌توان در این انتخاب صرف نظر از بحث کیفیت انتخاب یا شکل آن، مردم و نظر ایشان را نادیده گرفت. این نوع از حکومت که حکومت اسلامی است، در تضاد با دمکراسی نیست، بلکه بسیاری از کشورهای جهان از این نوع از دمکراسی استفاده کرده‌اند. به ویژه آنکه حکومت اسلامی این توان را دارد تا نوعی همزیستی مسالمت آمیز با هر نوع نظام و حکومتی و در هر شرایطی ایجاد کند. من این سوال را به سوال شما اضافه می‌کنم که «چگونه می‌توان به عنوان یک مسلمان پذیرفت، در زیر سایه نظام دمکراسی که اسلام را به عنوان نظام نمی‌پذیرد، زندگی کنیم؟»، در این خصوص چند پاسخ وجود دارد که من همه آنها در این پاسخ خلاصه می‌کنم که دین اسلام اصول و قواعدی اساسی برای ما وضع کرده است. این اصول و مبادی تنها نحوه و چگونگی اداره کشور را در برنمی‌گیرد، بلکه به نحوه تعامل و همزیستی در آن محیطی که جامعه اسلامی یا فرد مسلمان در آن زندگی نیز پرداخته و برای این شرایط نیز قواعد و اصولی در نظر گرفته است. همان‌طور که گفته شد، اسلام طرحی جامع برای زندگی است و قادر است با توجه به شرایط و متغیرهای حاکم بر هر محیطی چارچوبی برای زندگی ارائه کند، بدون اینکه بر ایمان افراد و جوامع و ارتباط آنها با خدا تاثیر بگذارد.
فارس: برخی می‌گویند که بیداری اسلامی از لحاظ فرهنگی و تبلیغاتی و نفوذ شدید آن در جوامع به دنبال پر کردن جاهای خالی و شکاف‌ها و ارائه خود به عنوان جایگزین سیاسی و اجتماعی است، نظر شما در این خصوص چیست؟
سید شبر: شاید تنها تعداد کمی با این طرح مخالف باشند، چراکه مظلومیت در این زمان تنها مختص مسلمانان نیست، همه ما درباره مهاجرت مسیحیان از شرق و فقری که دست به گریبان جهانیان شده و اینکه چنین فقری که باعث شده، کشورهای غربی به فکر بازگشت به سیاست‌های اقتصادی پیشین بیافتند، چیزهایی شنیده‌ایم. فقر همچنین باعث افزایش میزان جرم و جنایت در این کشورهای باصطلاح متمدن به شکل قابل ملاحظه شده است. این امر ما را به این نتیجه می‌رساند که همه مستضعفان جهان در انتظار یک ناجی هستند که آنان را از فقر و فلاکت نجات دهد و کشورهای اسلامی، این ناجی را اسلام می‌دانند، چراکه راه حل مشکلات خود را در آن می‌یابند، اما مستضعفان غیر مسلمان به دنبال نظامی هستند تا نیازهایشان را پاسخ دهد که به عقیده ما این راه حل‌ها را در حکومت اسلامی خواهند یافت.
فارس: برخی بر این باور هستند که تروریسم و افراط گرایی با آغاز تحولات عربی بار دیگر به صحنه بازگشته و هر روز بیش از پیش قدرت می‌یابد و در واقع این کشورها زمینه مناسبی برای فعالیت گروه‌ها و سازمان‌های جهادی تکفیری فراهم کرده‌اند، نظر شما در این ارتباط چیست؟
سید شبر: افراط گرایی مذهبی در طول تاریخ وجود داشته و جنایت‌های بسیاری چه قبل از اسلام و چه بعد از آن به دلیل این نوع از افراط گرایی به وقوع پیوسته است. بی‌تردید این نوع از افراط‌گرایی تنها با حمایت و پشتیبانی برخی از طرف‌های ذی نفوذ شکل می‌گیرد و ساده لوحانه است که فکر کنیم، یک کتاب به تنهایی عامل محرک و تحریک کننده آن به شمار می‌آید، چون محیط از جمله شرایط لازم و ضروری برای شکل گیری و رشد افراط گرایی مذهبی است. بالطبع در شرایط کنونی حاکم بر منطقه و عرصه بین المللی برخی کشورهای قدرتمند با نفوذ و قدرت مالی و فضای رسانه‌ای، فرهنگی و سیاسی که در اختیار دارند، شرایط لازم برای شکل و گیری و رشد این گروه‌ها را بیش از پیش فراهم می‌کنند. درست است که نیاز باعث اقدام این کشورها یا رژیم‌ها به سوی فرقه گرایی شده و این چیزی است که به جز تونس در سوریه، لبنان، بحرین و حتی در این اواخر در حوادث غم‌انگیز مصر نیز مشاهده شده است.
فارس: آیا به نظر شما زنان به دلیل عدم تحقق حقوقشان، در خیزش‌های منطقه‌ای و مردمی حضور یافتند؟
سید شبر: زنان بخشی از جوامع هستند و امکان جدا کردن زن و مرد در حقوق اجتماعی وجود ندارد، اما آنچه که ما از حضور زنان در عرصه اعتراض‌ها دریافتیم، بالا رفتن آگاهی و بیداری جوامع کشورهای عربی و اسلامی است و این موضوع به ویژه در خصوص کشور بحرین که کشور بازی است، صدق می‌کند. در واقع مردم بحرین ثابت کردند که از دین و ارزش‌های مذهبی خود در کنار زنان محافظت می‌کنند. زنان با حجاب کامل در راهپیمایی‌ها و تحرکات سیاسی این کشور شرکت می‌کنند. پیش از این من از جمله کسانی بودم که با مشارکت زنان در پارلمان بحرین به دلایل بسیاری مخالف بودم، اما پس از مشاهده نقش آنان در تحرکات انقلابی و اعتراضی مردم از 14 فوریه 2011 تاکنون نظرم به این موضوع تغییر کرده و درحال حاضر بر حضور زنان در آینده بحرین پافشاری می‌کنم.
فارس: با توجه به حوادثی که در جهان اسلام به ویژه کشورهای عربی جریان دارد، آینده این جهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سید شبر: شاید من جزو افرادی باشم که دارای نگاه بدبینانه باشند، اما واقعیت امر این است که من در این مدت بارها مشاهده کردم، دخالت‌های بسیار در مسائل و قضایای عربی همچنان منبع نگرانی است و باعث شده، ملل جهان عرب فراموش کنند که باید در این شرایط متحد باشند و چه در عرصه جهان اسلام و چه در عرصه جهان عربی، به آتش اختلافات مذهبی و فرقه‌ای دامن نزنند. تصور نمی‌کنم، در این ارتباط راه حلی وجود داشته باشد، مگر آنکه اتفاقی بیافتد که خارج از انتظارات موجود باشد و هرچیزی احتمال وقوع و روی دادن دارد.
فارس: در بازگشت به موضوع بحرین، به نظر شما با توجه به شرایط موجود و پافشاری حکومت بحرین بر راه حل‌های امنیتی، انتخاب مردم بحرین چه گزینه‌ای خواهد بود؟
سید شبر: مردم سر منشاء و منبع قدرت و حکومت‌ها و انتخاب‌ها هستند، در این بین اگر گروه‌ها و جریان‌هایی از طیف‌های در عرصه سیاسی جامعه فعالیت داشته باشند، هیچ گروه و جریانی نمی‌تواند نظر خود را بر دیگری تحمیل کنند. تمامی انتخاب‌ها محترم هستند و آزادی بیان و انتخاب شکل و ساختار حکومت حقی است که قوانین آن را برای افراد تضمین کرده‌اند. اما در رابطه با حکومت باید بگویم که بالطبع دولت خواستار راه حلی برای بحران نیست که قدرت را از حکومت گرفته و به مردم بدهد، از این رو حکومت بر راه حل امنیتی اصرار دارد و مراجع سیاسی بحرین بر راه حل سیاسی و مسالمت آمیز پافشاری می‌کنند.
فارس: مخالفان بحرینی در اظهار نظرهای پیشین خود گفتوگو و مذاکره با حکومت بحرین را رد و اعلام کرده بودند که نتایج گفت‌وگوها و مذاکرات تاکنون مثبت و ثمربخش نبوده است، به نظر شما و به دنبال مردم بحرین به دنبال چه هستند؟
سید شبر: شک نیست که حکومت بحرین تغییر و تحولات جاری در منطقه و متغیرهای موجود در آن را در نظر می‌گیرد و سعی می‌کند که روند مذاکرات و گفت‌وگوها را بر مردم تحمیل کند تا به نحوی موجبات بروز اختلاف و شکاف میان سران مخالف را با مردم فراهم کند، اما این امر هیچ‌گاه رخ نخواهد داد، چرا که «آیت الله شیخ عیسی قاسم»، رهبر شیعیان بحرین در رابطه با نتایجی که ممکن است از روند مذاکرات و گفت‌وگوها حاصل شود، بسیار واضح سخن گفت و اعلام کرد، طرف‌هایی که در مذاکرات و گفت‌وگوها شرکت کرده‌اند، حتی جمعیت وفاق اسلامی، بزرگ‌ترین گروه معارض بحرینی مجاز نیست، خود را نماینده مردم بحرین در این گفت‌وگوها معرفی کند و نتایجی که ممکن است طرف‌های حاضر در گفتوگو و مذاکره به آن دست یابند، از این رو که مورد همه پرسی عمومی قرار نگرفته، فاقد مشروعیت است؛ تصور می‌کنم که شیخ عیسی قاسم به این ترتیب راه را برای حکومت در این ارتباط بست.
فارس: موضع شما در رابطه با گفتوگو و مذاکره حکومت و مخالفان چیست؟
سید شبر: من به شخصه اعتقاد دارم که گفتوگو و مذاکره برای از بین بردن اختلافات امری ضروری است و وثیقه منامه را به عنوان نقشه راه بسیاری از مردم بحرین پذیرفته‌اند و تصور می‌کنم در آینده نزدیک شاهد تحرکات سیاسی جدی‌تر باشیم.
فارس: تخریب مساجد و ممانعت از ساخت آنان، از جمله مهمترین موضع گیری‌های حکومت بحرین در قبال مخالفان بحرینی است، آیا راهی برای فشار آوردن بر حکومت به منظور عقب نشینی از این موضع وجود دارد؟
سید شبر: پرونده مساجد تخریب شده توسط حکومت بحرین از جمله پرونده‌هایی است که تصور می‌کنم، در این شرایط نمی‌توان برای آن به راه حلی ریشه‌ای دست یافت، مگر اینکه راه حلی واقعی برای بحران بحرین یافت شود، اما این قضیه از دیگر قضایا و مسائل از جمله سیاست‌های حکومت در قبال مردم جدا نیست و این مردم هستند که راه حل اساسی و نهایی برای پایان بخشیدن به این بحران را مشخص خواهند کرد.
انتهای پیام/
