به گزارش خبرگزاری فارس، روابط سنتی چین و پاکستان در سال‌های اخیر در پرتو توافقات و همکاری‌های اقتصادی و تجاری و تحت تأثیر عوامل و متغیرهای مختلف، ابعاد و اشکال جدید و گسترده‌ای یافته است. نمود عینی و قابل توجه این همکاری که با مهارتی خاص در حال پیگیری است و منافع بسیاری را برای دو کشور در راستای اهداف منطقه‌ای و بین المللی دارد، سرمایه گذاری چینی‌ها در بندر گوادر می‌باشد.
علاوه بر توسعه روابط تجاری پکن و اسلام آباد طی یکی دو دهه گذشته، دو کشور همکاری قابل توجهی را در طرح های سرمایه گذاری مشترک آغاز کرده‌اند. این همکاری عمدتاً از سوی چینی‌ها در پاکستان در حال انجام است که مصداق بارز آن توسعه و تجهیز بندر گوادر، احداث بزرگراه ساحلی «مکران»، احداث بزرگراه «قره قروم» و کمک به سیستم ریلی پاکستان است.
بند گوادر در منتهی الیه جنوب غربی پاکستان و در ساحل خلیج گوادر در دریای عمان قرار گرفته است. فاصله این بندر تا کراچی مرکز ایالت سند 800 کیلومتر می باشد. به دلیل شرایط خاص آب و هوایی منطقه که گرم و بیابانی است و فاصله زیاد آن با مراکز سیاسی، اقتصادی و جمعیتی پاکستان و همچنین محدود شدن کلیه فعالیت‌های اقتصادی و تجاری پاکستان به بندر بزرگ و استراتژیک کراچی، توسعه بندر گوادر در گذشته مورد بی توجهی مقامات پاکستانی قرار گرفته بود. اما از 1995، توسعه این بندر به دلیل برخورداری از سواحل عمیق مورد توجه قرار گرفت. ولی به دلیل فقدان منابع مالی تا سال 1999 این مسأله به تعویق افتاد. از سال 1999 مجدداً توسعه این بندر و این بار در قالب ایجاد بندر آزاد به سبک مناطق آزاد چین در دستور کار قرار گرفت که با رایزنی مقامات پاکستانی، چینی ها علاقمند به همکاری و سرمایه گذاری در این بندر شدند. توافقات اولیه و کلی در این باره در سفر نخست وزیر سابق چین به پاکستان و دیدار وی از منطقه انجام گرفت و نهایتاً در فوریه سال 2002، توافقنامه نهایی مشارکت و سرمایه گذاری چین در توسعه و تجهیز این بندر در جریان سفر یک گروه چینی متشکل از وزیر ارتباطات و مدیرعامل بنادر و کشتیرانی چین به پاکستان به امضای طرفین رسید. مشارکت و سرمایه گذاری چینی ها در دو طرح تعریف شده است. طرح اول، ایجاد منطقه آزاد تجاری و صنعتی گوادر و طرح دوم ایجاد بزرگراه ساحلی مکران بود.
توسعه و راه اندازی بندر گوادر منافع اقتصادی، تجاری، استراتژیک و نظامی زیادی برای هر دو طرف در بر خواهد داشت.
دولت چین به حضور خود در پاکستان در یک بعد کلان و مشارکت در منطقه آزاد گوادر به عنوان یک طرح استراتژیک نگاه می کند و آن را در راستای منافع ملی، منطقه ای و بین‌المللی خود تعریف می کند.
اتصال مناطق غربی چین به بازارهای جهانی، ایجاد مرکزی تجاری – اقتصادی اختصاصی در منطقه خلیج فارس و بهره برداری نظامی از جمله اهداف چین از همکاری با پاکستان در بندر گوادر است.
پاکستان نیز از توسعه و راه اندازی بندر گوادر اهداف زیادی را دنبال می‌کند که عبارتند از: توسعه منطقه ای، خارج کردن فعالیت‌های اقتصادی و تجاری پاکستان از انحصار بندر کراچی، تقویت نیروی دریایی، فراهم کردن زمینه‌های ترانزیت کالا به افغانستان و‌آسیای مرکزی، ارتباطات گسترده‌تر با منطقه خلیج فارس و ایفای نقش در بازار جهانی نفت و توسعه روابط تجاری و اقتصادی با ایران.
یکی از اهداف مقامات پاکستان از تجهیز و توسعه بندر گوادر، گسترش روابط تجاری واقتصادی با ایران است. تجارت غیر نفتی ایران و پاکستان به دلیل شرایط نامساعد جغرافیایی و در نتیجه فقدان راه های مواصلاتی خشکی میان دو کشور از کمیت و کیفیت قابل توجهی برخوردار نیست، این در حالی است که دو کشور عضو سازمان منطقه‌ای اکو می‌باشند و از ظرفیتهای لازم برای توسعه روابط همه جانبه برخوردارند.
با این حال، با وجود منطقه آزاد چابهار در کنار مرزهای پاکستان، ایجاد منطقه آزاد گوادر می تواند در توسعه و نوع روابط تجاری دو کشور موثر باشد. علاوه بر این، نگاه بلند مدت پاکستانی ها به متغیر ایران، فراهم شدن زمینه های ارتباط خشکی این کشور با اروپا و بهره برداری از کریدور شمال – جنوب می باشد.
علاوه بر آن، مقامات ایرانی و پاکستانی سال گذشته میلادی توافق کردند که ایران بزرگترین پالایشگاه نفت پاکستان را در بندر گوادر راه اندازی کند و نفت مورد نیاز این پالایشگاه برای فرآوری را فراهم کند.
این پالایشگاه یک تاسیسات 4 میلیارد دلاری با ظرفیت 400 هزار بشکه در روز در بندر گوادر است.
در واقع باید گفت که یکی از انگیزه های چین برای افزایش سرمایه گذاری در بندر گوادر طرح ایران برای احداث پالایشگاه نفتی در این منطقه و کوتاه شدن مسیر واردات نفت چین از ایران و منطقه خلیج فارس است.
در صورت راه اندازی این پالایشگاه کریدور انتقال نفت ایران-پاکستان-چین راه اندازی خواهد شد و هزینه انتقال نفت برای دولت چین به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
توسعه بندرگوادر و احداث خط لوله پاکستان به چین به نوعی باعث می‌شود ایران عقیم ماندن طرح خط لوله گاز ایران-پاکستان که با مخالفت آمریکا متوقف شده است را جبران کند و این مساله شکستی بزرگ برای آمریکا در منطقه محسوب خواهد شد.
از این حیث باید گفت که دولت پاکستان در حال ایفای نقشی مهم و تاریخی در توسعه روابط دو جانبه خود با چین و ایران از یک سو و همچنین ایجاد یک مثلث همکاری میان تهران-پکن-اسلام آباد است.
سفر کنونی نواز شریف نخست وزیر پاکستان به چین که طی از سوم جولای آغاز شده و تا 8 جولای ادامه خواهد داشت نیز از این جهت بسیار با اهمیت است و اساسا در همین راستا ارزیابی می شود.
نواز شریف طی سفر اخیر خود به چین پیشنهاد داده است که از طریق راه اندازی خط لوله بندر گوادر به غرب چین مسیر انتقال نفت به این کشور را کوتاه کند.
گلف نیوز در این زمینه نوشت: نواز شریف در دیدار با همتای چینی خود پیشنهاد خط لوله بندر گوادر به غرب چین را رسما ارائه کرده است. قرار است مقدمات امضای توافقنامه خط لوله نفت از بندر گوادر به چین طی یک ماه آینده فراهم شود.
به گفته مقامات چینی و پاکستانی، خط لوله بندر گوادر به چین باعث می‌شود که ایران نیز به حلقه ارتباطی چین و پاکستان مرتبط شود.
اجرای پروژه خط لوله نفت پاکستان به چین از این نظر اهمیت دارد که بندر گوادر نزدیکی بسیار زیادی به خلیج فارس دارد که بیش از 40 درصد نفت جهان از این منطقه تامین و منتقل می‌شود.
چین اولین مصرف کننده بزرگ نفت ایران است و آمارها نشان می‌دهد که بیش از 50 درصد نفت چین از منطقه خاورمیانه تامین می‌شود.
در حال حاضر اصلیترین مسیر صادرات نفت به چین مسیر اقیانوسی «دوبی-شانگهای-ارومچی» است که بیش از 10 هزار کیلومتر مسیر آن است. در صورت راه اندازی بندر گوادر این مسیر به «دوبی-گوادر-ارومچی» که حدود 3600 کیلومتر است یا مسیر «ایران-گوادر-ارومچی» که کوتاه‌تر از آن است تغییر خواهد کرد.
مهدی محمودی
انتهای پیام/ص
