به گزارش خبرگزاری فارس از قم، آخرین شب فعالیت نمایشگاه کتاب استان قم است...ساعت نزدیک به شش عصر است که جمعیت بسیار زیادی در سالن مجتمع امام خمینی محل برپایی نمایشگاه کتاب قم حضور دارند. از همان ابتدای ورودی سالن غرفه‌ها آغاز می‌شوند و بازدیدکننده وارد راهرویی می‌شود که یک سمت آن غرفه‌های ناشران است و سمت دیگر آن به سالن اصلی راه پیدا می‌کند. کتاب‌هایی که در این غرفه‌ها به نمایش و فروش گذاشته شده‌اند در زمینه موضوعات متفاوتی از جمله حقوق، فلسفه روانشناسی و رمان هستند.
133 غرفه به 200 ناشر اختصاص داده شده و بسیاری از ناشران غرفه شریکی دارند، فضای نمایشگاه کوچک است و تقاضاها بسیار...این فضا به نمایشگاه استانی اختصاص داده شده که دومین استان در زمینه چاپ و نشر است و هزار و 200 ناشر در آن فعالیت دارند.
طبقه بالای این سالن به بخش کودکان و نوجوانان اختصاص داده شده که می‌توان گفت حال و هوای متفاوتی نسبت به سالن اصلی دارد. در این قسمت که بعد از بالا رفتن از پله‌هایی نه چندان محکم به آنجا وارد می‌شویم کتاب‌های رنگی، داستانی و بازی‌های فکری مناسب سنین مختلف وجود دارد و در انتهای سالن نیز فضایی برای بازی، نقاشی و کتابخوانی بچه‌ها ترتیب داده شده است.
با یک نگاه کلی می‌توان بازدیدکنندگان نمایشگاه را به دو دسته تقسیم کرد. طلاب و دانشجویانی که برای تهیه کتاب‌های دانشگاهی و حوزوی آمده‌اند، نام کتاب‌های خود را در دست دارند و می‌دانند دنبال چه هستند و دسته دیگر افرادی که کتاب خاصی در نظر ندارند و در میان غرفه‌ها گشت می‌زنند، این افراد به دنبال کتاب خاصی نیستند و تنها به دیدن و شاید خریدن یک یا دو کتاب بسنده می‌کنند.
تردید در خرید کتاب؛ ضعف فرهنگی و اقتصادی
در اکثر بازدیدکنندگان یک شباهت به چشم می‌خورد آن هم تردید در خرید کتابی است که به نظرشان خوب می‌آید و بد نیست که آن را بخوانند. این قبیل بازدیدکنندگان بعد از ورق زدن چند صفحه از کتاب مورد نظر و مطالعه فهرست آن به پشت جلد نگاهی می‌اندازند و قیمت آن را جستجو می‌کنند. وقتی حساب و کتاب جیبشان با قیمت پشت جلد این محصول فرهنگی جور در نیاید کتاب به سر جایش باز می‌گردد و همین کار در غرفه دیگر تکرار می‌شود، هرچند تخفیف 40 درصدی تا حدی به بازدیدکنندگان کمک کرده است که تردید خود را به یقین تبدیل کنند. اما این تردیدی است که هم از ضعف فرهنگی ناشی می‌شود و هم از ضعف اقتصادی. ضعف فرهنگی از آن نظر که بسیاری از افراد تفریحات دیگر را به مطالعه کتاب ترجیح می‌دهند و اولویتی برای خرید کتاب و مطالعه آن قائل نیستند و ضعف اقتصادی نیز که عیان‌تر از هر چیزی این روزها به چشم می‌خورد و گریبان ناشران را محکم چسبیده و گرانی را به بازار آنها آورده است.
لاغری کتاب‌ها در اثر گرانی کاغذ
گرانی ناشی از ارز، تحریم و البته یارانه‌هایی که از کاغذ حذف شد و ناشران را مجبور به تهیه آن به قیمت آزاد کرده از تعداد صفحات کتاب‌ها کاسته است. این گرانی دامن کتاب کویر دکتر شریعتی را نیز گرفته و آن را از 460 صفحه به 150 صفحه رسانده است. کم لطفی ناشر هم باعث شده که حتی از ذکر کلمه «گزیده» روی جلد و داخل آن خودداری کند.
این روزها مشکل اقتصادی نه تنها ناشران خصوصی را با مشکل رو به رو ساخته بلکه گریبان روزنامه‌ها را نیز گرفته و چند هفته‌ای می‌شود که برخی از آنهایی که چند دهه سابقه فعالیت دارند از تعداد صفحات خود می‌کاهند.
تأثیر تورم از زبان ناشران
یکی از ناشران شرکت‌کننده در نمایشگاه کتاب استان قم می‌گوید: سال گذشته یک کتاب سه جلدی را به قیمت 40 هزار تومان می‌فروختیم که همان کتاب امسال 80 هزار تومان شده است، اما باز هم به نسبت استانی بودن نمایشگاه استقبال مردم خوب بوده است.
ناشر دیگری که در یکی از غرفه‌های نسبتاً خوب جای گرفته می‌گوید: در این شرایط نمی‌توان ریسک کرد، بسیاری از کتاب‌های سال گذشته را نتوانستیم چاپ کنیم چون اگر فروخته نشود ضرر بزرگی می‌کنیم.
همین ناشر به یکی از کتاب‌هایی اشاره می‌کند که جزو پرفروش‌ترین‌ها بوده و به چاپ هفتم هم رسیده است. این کتاب مضمون طنز آمیز مخصوص بزرگسالان دارد و در این نمایشگاه تعداد زیادی از آن به فروش رفته است. شاید طبیعی باشد که مردم برای خندیدن راحت‌تر هزینه کنند.
کتاب‌های چاپ اولی در دوئل با دیجیتالی شدن
برگزاری نمایشگاه کتاب استانی را در این موقعیت می‌توان به فال نیک گرفت. در حالی که صحبت از دیجیتالی شدن کتاب‌ها به میان می‌آید هنوز هم هر ساله تعداد زیادی از کتاب‌های چاپ اولی هستند که مخاطبان خاص خود را پیدا می‌کنند. کتاب‌هایی که در بسیاری موارد نخستین نوشته نویسنده آن است اما اقبال خوبی میان خوانندگان داشته و فروش خوبی می‌کند.
در همین نمایشگاه استانی 70 هزار عنوان کتاب عرضه شده که 30 درصد آنها برای نخستین بار است که منتشر می‌شوند.
طبق آمارها و خبرهای رسمی و غیر رسمی تا سال 2016 اغلب کشورها در حوزه چاپ و نشر به سوی دیجیتالی شدن و نسخه‌های الکترونیک پیش می‌روند؛ یعنی سه سال دیگر و روزی می‌رسد که کتاب‌های کتابخانه‌مان را با هیچ گنجی عوض نخواهیم کرد چرا که هم کم شده‌اند و هم گرانتر از آنچه که فکر کنید.
اینها سرمایه‌هایی است که تنها مخاطبانش می‌دانند چه کالای ارزشمندی را در قفسه‌های خود برده‌اند. شاید روزی می‌رسد که شکل نمایشگاه‌های کتاب کنونی را با رنگ و لعاب کتاب‌های کاغذی‌اش در خاطر خود تجسم کنیم و دیجیتالی شدن کتاب‌ها شکل نمایشگاه‌ها را تغییر دهد. راهروهای نمایشگاه استانی شکل دیگری به خود می‌گیرند و تبلیغات ناشران را هم مورد تأثیر خود قرار خواهد داد. شاید تا چند سال دیگر سعی ناشران باید بر این باشد که زمینه فعالیتشان را در زمینه کتاب‌های دیجیتالی آغاز کنند و آماده تغییر بزرگ باشند.
گرانی کتاب‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت اما تخفیف‌هایی که در این نمایشگاه به بازدیدکنندگان ارائه شد تا حد زیادی از قیمت آن کاست. 20 درصد تخفیف از سوی خود ناشر و 20 درصد تخفیف دیگر از طریق بن کتاب؛ تخفیف 40 درصدی هم یک فرصت است و هم یک حمایت.
اگر بازدیدکنندگان با این دیدگاه به سمت غرفه‌ها بروند که با خرید خود از یک محصول فرهنگی حمایت می‌کنند راحت‌تر دست به جیب می‌برند و کتاب می‌خرند. این روزها صحبت از گرانی و تورم همه جا هست، اما خرید یک یا دو کتاب برای هر بازدیدکننده حمایت خوبی از ناشران خواهد بود.
آمار سرانه مطالعه؛ آماری متفاوت و به ظاهر دقیق
سرانه مطالعه یعنی هر نفر به طور میانگین در روز چقدر کتاب می‌خواند. برای به دست آوردن این عدد، زمان کتاب خواندن همه افراد یک جامعه را با هم جمع می‌کنند و بر تعداد افراد تقسیم می‌کنند. همه کشورهای دنیا هر سال سرانه مطالعه‌شان را حساب می‌کنند و از روی این عدد می‌فهمند که وضعیت کتاب و کتابخوانی در کشورشان چطور است، اما ماجرای این عدد در کشور ما کمی پیچیده شده و هر مسئولی یک عدد متفاوت را اعلام می‌کند.
با وجود اینکه همه می‌دانند سرانه مطالعه در ایران پایین است اما هر سال، تعداد زیادی آمار غیر رسمی و غیر دقیق منتشر می‌شود که همه را گیج می‌کند. آخرین خبر از سرانه مطالعه آماری است که منصور واعظی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور ارائه کرده است. طبق گفته او مجموع سرانه مطالعه 75 دقیقه و 34 ثانیه است که از این میزان 15 دقیقه و 17 ثانیه مربوط به کتاب، 32 دقیقه و 56 ثانیه مربوط به روزنامه، پنج دقیقه و 42 ثانیه مربوط به نشریه و 21 دقیقه و 35 ثانیه مربوط به قرآن است و بالاترین استان به لحاظ سرانه مطالعه تهران و پایین‌ترین استان چهارمحال و بختیاری است. این آمار هر چند جزئی و دقیق به نظر می‌رسد اما نوع مطالعه را مشخص نکرده است اینکه چند درصد افراد مطالعه درسی و چند درصد مطالعه غیر درسی دارند.
فلسفه و تاریخ بیشترین خریدار، رمان کمترین فروش
تعداد زیادی از ناشران نمایشگاه کتاب استان قم می‌گویند کتاب‌های رمان کمترین فروش را داشته است. یکی از ناشران که کتاب‌های شعر و ادبیات را در غرفه خود عرضه کرده است می‌گوید: کم پیش می‌آید کسی بیاید و شاهنامه و مثنوی را برای مطالعه بخرد. اکثر افراد آن را برای هدیه یا نگهداری در کتابخانه خود خریداری می‌کنند.
ناشر دیگری درباره اینکه پرفروش‌ترین کتاب‌هایش در چه زمینه‌ای بوده می‌گوید: اکثر افراد کتاب‌های فلسفی و تاریخی را می‌خرند و رمان‌ها فروش زیادی نداشته است.
ناشر دیگری که کتاب‌های متنوع تربیتی را در غرفه خود جای داده می‌گوید: تا الان چند جلد از کتاب‌های تربیتی را تمام کرده‌ایم اما کتاب‌های چاپ اول فروش زیادی نداشته است. اکثر افراد دنبال کتاب خاص خود هستند و کتاب‌های فلسفی غرفه ما بیشتر برای دانشگاهیان است و تاکنون فروش رضایت‌بخشی داشته است.
خوشبختانه با وجود کمبود جا و حضور کمتر از یک پنجم ناشران تنوع خوبی در غرفه‌های این نمایشگاه کتاب استانی دیده می‌شد. هرچند کمبود کتاب در بعضی موضوعات آموزشی از قبیل ادبیات، مهندسی و علوم فنی به چشم خورد اما افراد در طول یک هفته گذشته توانستند کتاب‌های مورد نظر خود را در این نمایشگاه پیدا کنند.
یکی از ناشران استانی که در این نمایشگاه غرفه نسبتاً خوبی دارد می‌گوید «بسیاری از ناشران شرایط حضور در این نمایشگاه را داشتند اما به دلیل کمبود جا نتوانستند بیایند. ما ناشران حاضریم بخشی از هزینه محل برگزاری نمایشگاه را پرداخت کنیم و نمایشگاه بزرگتر و بهتری برای ارائه کتاب‌ها داشته باشیم». راهکارهای زیادی می‌توان برای تأمین جای بهتر برای نمایشگاه در نظر گرفت به شرط آنکه این کار بزرگ فرهنگی در اولویت برنامه‌های مسئولان استانی قرار گیرد و توجه ویژه‌ای به آن شود تا دیگر ناشران مجبور نباشند در ارائه کتاب‌هایشان گزینشی عمل کنند.
=============
گزارش: سعیده محمدی
=============
انتهای پیام/2258/و40/چ3000
