به گزارش خبرگزاری فارس، شبکه المنار در مجموعه مقالاتی با عنوان «فتنه عراق بعد از سوریه» به قلم «صادق خنافر» و «حسین ملاح» به بررسی ناآرامیهای اخیری می‌پردازد که کشور عراق در این اواخر شاهد آن بوده است.
آنها در این خصوص می‌نویسند: هنوز یک سال از عقب نشینی آمریکا از عراق نگذشته بود که بحران‌ها و تنش‌های سیاسی و امنیتی مختلفی سراسر این کشور را فراگرفت.
شاید بتوان گفت، خطرناک‌ترین این بحران، تنشهایی باشد که با رویکرد مذهبی در استان‌های غربی و شمالی شاهد آن بودیم و هدف آن تقسیم کشور عراق و سعی بر ضریه زدن به قدرت سیاسی و اقتصادی این کشور با تمرکز بر نقشه‌هایی است که در خفا برای عراق و مناطق مختلف آن کشیده شده و در این مقاله و دو مقاله دیگر به گوشه‌ای از آنها اشاره می‌کنیم.
نقش و موقیعت عراق
عراق یکی کشورهای غرب قاره آسیا و مشرف به خلیج فارس است. این کشور از جنوب به کویت و عربستان، از شمال به ترکیه، از غرب به سوریه و اردن و از شرق به ایران منتهی می‌شود و مساحتی بالغ بر 438.317 کیلومتر مربع را اشغال می‌کند.
موقعیت راهبردی و استراتژیک
عراق از قدیم موقعیت راهبردی و استراتژیک مهمی در منطقه و عرصه بین الملل داشته است. بیش از 22 قرن پیش لشکر «اسکندر مقدونی» در راه خود به سوی هند از عراق عبور کردند.
همچنین این کشور برای مغول‌ها بسیار اهمیت داشت، چراکه این قوم برای حمله به شرق عربی از عراق عبور کردند. عراق از زمان‌های قدیم محل تلاقی راه‌های تجاری و بازرگانی بین شبه جزیره عرب و آسیای میانه و هند بود. همانطور که محل تبادل اندیشه‌ها و فرهنگ‌ها بین شرق و غرب به شمار می‌آمد.
اهمیت راهبردی و استراتژیک عراق در تاریخ معاصر به این دلیل است که این کشور راه زمینی دسترسی اتحاد شوروی سابق به آب‌های آزاد تلقی می‌شود. همچنین حلقه ارتباط هوایی بین اروپا و آسیا به شمار می‌رود.
در این کشور همه راه‌های زمینی که جنوب شرقی اروپا و شرق دریای مدیترانه را با جنوب خلیج فارس، ایران، پاکستان و شرق هند به هم متصل می‌کند، با هم تلاقی پیدا می‌کنند.
همچنین این کشور مکانی برای ارتباط سه جهان اسلامی عربی، فارسی و ترکی محسوب می‌شود. گستره اراضی عراق از خلیج فارس تا ترکیه امتداد می‌یابد و به همین دلیل این کشور را دروازه شرقی جهان عرب به شمار می‌آورند.
موقعیت جغرافیایی هر کشور یکی از عوامل مهم قوت و یا ضعف آن کشور به شمار می‌آید و ممکن است مورد طمع کشورهای دیگر قرار گیرد. به خصوص اگر این موقعیت دارای اهمیت راهبردی و استراتژیک در عرصه منطقه باشد و در راهبردها و استراتژی‌های جهانی در شمار کشورهای بزرگ جهان به حساب آید، همانند عراق که در کانون منطقه خاورمیانه قرار گرفته و تاثیرگذاری بسیاری بر آن داشته و پیوسته در این منطقه در نقطه محوری قرار داشته است.
این کشور از جمله مناطقی در جهان به شمار می‌آید که در طول تاریخ طولانی خود محل تلاقی سیاست‌های متعارض و ایدئولوژی‌های گوناگون و قدرت‌های درگیر بوده است.
این درحالی است که این کشور همواره تلاش داشته، نفوذ خود را بر کشورهای منطقه بسط دهد. برخی از کارشناسان بر این باورند که اهمیت عراق به این دلیل است که این کشور بخشی از منطقه خلیج فارس را تشکیل می‌دهد که از نظر جغرافیایی کانون خاورمیانه و در جادویی و صندوق طلایی آن است که همه قدرت‌های جهان در تمام سده‌ها به آن چشم طمع دارند.
از طرف دیگر عراق با تشکیل ائتلاف‌ها، تشکل‌ها و احزاب مختلف، هدف راهبردی و استرایژیک کشورهای غربی قرار گرفت و همواره به دلایل زیر مورد توجهات بین المللی بوده است:
- ذخایر نفتی عظیم،
- موقعیت راهبردی و استراتژیک متمایز،
- رخداده‌های مستمر که این منطقه در دهه‌های اخیر با آن مواجه بوده است، از جنگ‌های اعراب - اسرائیل گرفته تا جنگ عراق و ایران، جنگ دوم خلیج فارس، اشغال آمریکا و آنچه که به اصطلاح «بهار عربی» نامیده می‌شود.
از همین جاست که تسلط بر عراق و به دست گرفتن زمام امور آن، یکی از اهداف راهبردی و استراتژیک سیاست آمریکا و غرب بوده که در پی تشکیل امپراطوری برای خود در عرصه بین المللی هستند، به این جهت که سقوط بغداد ارتباط مناطق نفوذ غرب در ترکیه با خلیج فارس و دور کردن ایران از سوریه و بالعکس را به همراه دارد.
نعمت نفت و مصایب آن
آنچه اهمیت عراق را دو چندان کرده است، ثروت عظیم نفتی است که این کشور از آن بهره‌مند می‌باشد. ذخایر نفتی عراق براساس برآوردها 14 میلیارد و 310 میلیون بشکه برآورد شده است و از این حیث این کشور از نظر ذخایر نفتی دومین کشور بزرگ دنیا بعد از عربستان سعودی به شمار می‌آید.
میزان صادرات روزانه نفتی عراق حدود 3 میلیون بشکه در روز است و براساس آمار و ارقام در ماه دسامبر سال 2012 میلادی رتبه دوم سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) را از حیث صادرات نفت به خود اختصاص داد. در حالی‌که دولت این کشور اعلام کرده است که قصد دارد تا سال 2015 میلادی تولید نفت خود را به 5 میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
از حیث میزان ذخایر گاز نیز این کشور دارای 3 میلیارد و 158 میلیون متر مکعب گاز است و در بین کشورهای جهان از نظر ذخایر گاز طبیعی در رتبه دهم قرار دارد.
عراق درحال حاضر مجهز به فناوری‌های جدید کشف نفت در جهان است که به این کشور امکان کشف بهتر منابع نفتی را می‌دهد. بنابراین در آینده و با استفاده از فناوری‌های نوین استخراج نفت پیش‌بینی می‌شود که ذخایر نفتی این کشور به بیش از 360 میلیارد بشکه برسد.
این درحالی است که باید توجه داشت، عراق دارای پتانسیل بالقوه نفتی بسیاری است. در این خصوص کارشناسان نفتی تاکید می‌کنند، از 74 حلقه چاه نفتی عراق فقط 15 حلقه چاه تاکنون مورد بهره‌برداری قرار گرفته است و عراق بیش از هر کشور دیگری در جهان بر اقتصاد نفت تکیه می‌کند و از این حیث رتبه اول جهان را به خود اختصاص داده است، اما همانند دیگر کشورهای منطقه نفت تنها منبع تامین‌کننده اقتصاد آن نیست.
این کشور همچنین از کشورهای بنیانگذار سازمان اوپک است و صنعت نفت آن به سال 1925 میلادی بازمی‌گردد.
عراق، کانون منطقه عربی - آسیایی است و تسلط برای عراق به معنی تسلط بر نفت و خطوط ارتباطات راهبردی و استراتژیک منطقه‌ای است و این نکته‌ای است که کارشناسان امور راهبردی و استراتژیست‌های وزارت دفاع آمریکا و شورای امنیت ملی این کشور بر آن تاکید دارند.
دولتی فدرال و کاملا مستقل
عراق بر اساس قانون اساس فعلی، دولتی فدرال و کاملا مستقل است. نظام حکومتی آن جمهوری - پارلمانی (دمکراتیک) است و دولت فدرال از قوه مجریه، مقننه و قضائیه و دیگر کمیته های مستقل تشکیل می‌شود.
عراق بر اساس قانون اساسی موجود در این کشور دارای 18 استان و یک اقیلم به نام کردستان عراق است که اربیل و دهوک و سلیمانیه را دربر می‌گیرد. اقلیم کردستان از نظر قانونی، تنها منطقه داخلی عراق است که دارای دولت و نیروی‌های رسمی مخصوص به خویش است.
در سال 2011 جمعیت عراق بالغ بر 32 میلیون و 665 هزار نفر بوده است. این کشور دارای قومیت‌ها و نژادها و جنسیت‌های مختلف است. اغلب ساکنان عراق عرب هستند، اما قومیت‌های دیگری از جمله کردها، ترکمان‌ها، آشوری‌ها، ارامنه و دیگر قومیت‌هایی که تعداد آنها به ده‌ها هزار نفر می‌رسد، نیز در این کشور یافت می‌شود.
در عراق چه می‌گذرد
آنچه که بیان شد، بخش کوچکی از جریان‌هایی را شرح می‌دهد که این روزها در عراق رخ می‌دهد. به خصوص ناآرامی‌هایی که در استان‌های غربی و شمالی این کشور یعنی الانبار، صلاح الدین، نینوی، کرکوک، و دیالی رخ داده است و تنشهایی که بین دولت مرکزی و اقلیم کردستان به وقوع پیوسته و همچنین انفجارهای خونینی که گاه و بی‌گاه در شهرهای مختلف عراق روی می‌دهد و زندگی صدها شهروند بی‌گناه را به باد فنا می‌دهد.
قبل از ناآرامیهای الانبار و استان‌های همجوار آن، تنش‌ها و بحران‌ها متوجه عرصه سیاسی عراق بود. این تنش‌ها بر «طارق الهاشمی»، معاون رئیس جمهوری عراق متمرکز بود که به دست داشتن در اقدامات تروریستی متهم شده بود تا پس از این اتهامات راهی ترکیه شده و به این کشور پناهنده شود تا اختلافات بین بغداد و کردستان و اختلافات بین ائتلاف دولت قانون به رهبری «نوری المالکی»، نخست وزیر و «فهرست العراقیه» به ریاست «ایاد علاوی» ادامه پیدا کند.
در این بحبوحه بود که تظاهرات‌های استان‌های غرب عراق در اعتراض به دستگیری «رافع عیساوی»، وزیر دارایی و عضو فهرست العراقیه به اتهام دست داشتن در اقدامات تروریستی صورت گرفت تا به وسیله‌ای جهت برانگیختن احساسات قبیله‌ای و طایفه‌ای تبدیل و اینگونه وانمود شود که این اقدامات دولت مرکزی ریشه در انگیز‌ه‌ها و اختلافات مذهبی و نه سیاسی دارد.
علی رغم تلاش‌های داخلی و منطقه‌ای برای سو استفاده و بهره‌برداری از این حوادث و کشف اهداف مشکوک نهفته در پس این ناآرامی‌ها از جمله تجزیه و تقسیم عراق و همچنین تسویه حساب‌های سیاسی قدیمی با مالکی و تمام کشور عراق، احزاب عراقی به خاطر خطرهایی که متوجه این کشور و سراسر منطقه عربی است، به تقویت اتحاد و یکپارچگی خویش و دوری از فتنه و تاکید بر دوری از اختلافات قبیله‌ای و محصور کردن آن به چارچوب‌های سیاسی و قضایی روی آوردند.
براساس اطلاعات به دست آمده از داخل عراق و همچنین اطلاعات منطقه‌ای به نظر می‌رسد که تلاش‌ها برای مرتبط ساختن این وضعیت متشنج و ناآرام در عراق با بحران سوریه در حال افزایش است، به خصوص که برخی از رهبران و سران کشور عراق به دنبال برپایی تظاهرات‌ها و سر دادن شعارهای فتنه‌انگیزانه هستند و این موضوع این بیم و هراس‌ها را به وجود آورده است که سرزمین رافدین (عراق) در معرض تقسیم و تجزیه قرار دارد و آتش این فتنه انگیزی‌ها حتی کشورهای همجوار عراق را نیز دربر خواهد گرفت.
استان‌های متشنج عراق .. جغرافیا و جمعیت
استان الانبار
استان «الانبار» در غرب عراق قرار دارد و از بزرگترین استان‌های عراق به شمار می‌رود. مساحت استان الانبار بالغ بر 138 هزار کیلومتر مربع و جمعیت آن در سال 2005 بیش از 3 میلیون و 460 هزار نفر بوده است. قبل از سال 1961 این استان با نام سرزمین دیلم شناخته می‌شد.
استان نینوی
استان «نینوی» در شمال عراق قرار دارد و مرکز آن شهر «موصل» است. موصل دومین شهر بزرگ عراق به شمار می‌آید و مساحتی بالغ بر 32 هزار و 308 کیلومتر مربع را به خود اختصاص می‌دهد و داری جمعیتی بالغ بر 3 و نیم میلیون نفر است.
استان صلاح الدین
استان «صلاح الدین» یکی از استان‌های مرکزی عراق است که در دهه هفتاد قرن گذشته با فاصله زیاد از بغداد و کرکوک و به مساحت 24 هزار و 363 کیلومتر مربع تشکیل شده است و جمعیت آن به حدود یک میلیون و 340 هزار نفر بالغ می‌شود.
استان دیالی
مرکز این استان شهر «بعقوبه» است که در شمال شرق عراق قرار دارد. مساحت این استان به 17 هزار و 685 کیلومتر مربع می‌رسد و جمعیت آن حدود یک میلیون و 400 هزار نفر است.
استان کرکوک
استان کرکوک در شمال شرق عراق و به مساحت 9 هزار 679 کیلومتر مربع واقع شده است و افرادی از اعراب، ترکمان‌ها، کردها و آشوری‌ها را در بر می‌گیرد. جمعیت این استان به یک میلیون و 320 هزار نفر می‌رسد. به دارا بودن شش حلقه چاه نفتی معروف است که بزرگترین آن در شهر کرکوک قرار دارد و ذخیره نفتی آن به حدود 13 میلیارد بشکه می‌رسد.
منطقه کردستان
کردستان عراق یکی از مناطق خودمختار شمال عراق است و پایتخت آن شهر «اربیل» است. از شرق به ایران، از شمال به ترکیه، از غرب به سوریه و از جنوب به بقیه مناطق عراق منتهی می‌شود. این منطقه از سه استان دهوک و أربیل و سلیمانیة تشکیل می‌شود. مساحت آن به 83 هزار و 643 کیلومتر مربع می‌رسد و تعداد جمعیت آن بیش از 5 میلیون نفر است.
ادامه دارد...
انتهای پیام/++
