«قادر ملک‌اف» رئیس مرکز «دین، حقوق و سیاست» در قرقیزستان در گفت‌وگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای فارس در دوشنبه به بررسی فاکتورهای مؤثر برای ورود القاعده و گروه‌های افراطی به آسیای مرکزی و بویژه قرقیزستان پرداخته است.
وی معتقد است در این رابطه 2 فاکتور مهم وجود دارد.
1- عامل خارجی
در شرایط وخامت اوضاع سیاسی داخلی در افغانستان، پاکستان، کشورهای خاورمیانه و همچنین افزایش تهدیدات از سوی تروریسم در کشور قزاقستان، این خطرات در قرقیزستان نیز افزایش می‌یابد.
کمک نظامی و مالی کشورهای پادشاهی حاشیه خلیج فارس با مشارکت کشورهای عضو ناتو برای تغییر حکومت در لیبی و سپس در سوریه منجر به این واقعیت شده است که گروه‌های زیرزمینی افراطی به رهبری القاعده با استفاده از کمک‌های خارجی در حال حاضر جان تازه‌ای گرفته و به طور آشکار در جنگ علیه حکومت «بشاراسد» در سوریه شرکت می‌کنند.
علاوه بر این، پای ترکیه هم به این درگیری کشیده شده است و اگر نگوییم به عنوان مهره اصلی، پس به عنوان پایگاه کلیدی در این جنگ محسوب می‌شود.
ابزار اصلی برای تأثیرگذاری بر ترکیه عامل کردها در داخل این کشور و در کشورهای همسایه یعنی سوریه و عراق می‌باشد.
باید درک کرد، که برای مواضع ایران در خاورمیانه، سوریه دقیقا به عنوان یک پایگاه مهم استراتژیک و یک مرکز ترانزیت جهت پشتیبانی «حزب‌الله» در لبنان و «حماس» در فلسطین به شمار می‌آید.
برای کشورهای غربی نیز سوریه دارای موقعیت مهم استراتژیک به عنوان تضعیف‌کننده نفوذ ایران در منطقه و ترانزیت منابع انرژی آینده قلمداد می‌شود.
در صورت سقوط بشاراسد توازن قوا در منطقه برهم می‌خورد و امکان دارد به جای جمهوری اسلامی ایران، قطر و عربستان سعودی قرار گیرند که در پشت آن‌ها کشورهای عضو ناتو قرار دارند لیکن این خطر وجود دارد که هم در سوریه و هم در لیبی گروه‌های نزدیک به القاعده جای خود را محکم کنند و این سناریو احتمال بیشتری دارد.
در عین حال، کشورهای خاورمیانه در انتظار بی‌ثباتی طولانی خواهند بود.
علاوه بر این، تا زمان خروج نیروهای ناتو از افغانستان اقدامات طالبان در افغانستان و پاکستان فعال خواهد شد.
آشکار است که در اقدامات نظامی گروه‌های شورشی در سوریه علیه حکومت و در افغانستان علیه نیروهای ناتو و نیروهای دولتی، داوطلبانی از کشورهای آسیای مرکزی شرکت دارند که در قالب جماعت‌ها و گروه‌های مختلف به منطقه اعزام می‌شوند.
در این بین، نه تنها ترکیب مذهبی سنی، بلکه ترکیب قومیتی هم به طور قابل‌توجهی تغییر کرده است. بنابراین یک جنبش افراطی بین‌المللی در حال شکل‌گیری است.
گروه‌های ضعیف معمولا نابود شده و یا با گروه‌های قوی‌تر و موفق‌تر ادغام می‌شوند که در واقع نوعی انتقال و همگرایی ایدئولوژیکی بر اساس ایده‌های جهانی جهاد و روش‌ها و سیستم‌های جدید در حال وقوع می‌باشد.
گسترش شبکه گروه‌های تروریستی که در یک سازمان سراسری متحده شده‌اند با جهت‌گیری منطقه‌ای انجام می‌شود. به عنوان مثال، می‌توان به بازگشایی شعبه القاعده در کشورهای مغرب (شمال آفریقا) اشاره کرد. آسیای مرکزی نیز از این قاعده مستثنی نیست (منطقه‌ای که تا به حال از لحاظ تغییرات سیاسی دست نخورده باقیمانده است).
وجود بسیاری از مشکلات در منطقه در ارتباط با نظام‌های سیاسی، فساد و رشوه، اختلافات مرزی، مسائل فراملی، وجود تضادها بین سیستم ارزش‌های اسلامی، افزایش افراد دین‌دار و نظام سکولار و غیره، این کشورها را در بسیاری جهات شبیه کشورهای خاورمیانه کرده است.
ناآرامی اوضاع همانطور که وقایع در لیبی و سوریه نشان می‌دهد ممکن است از طریق انجام ترور علیه ساختارهای اجرای قانون، روشنفکران و مقامات دولت تحقق یابد اما پیش از این معمولا گسترش تفکرات مربوطه در میان افراد جوان و شکل‌گیری جماعت‌های کوچک بر اساس ایده جهاد صورت می‌گیرد.
دلیل اعلام جهاد و فراخوان برای کمک سایر نیروهای افراطی جهانی، می‌تواند فشار شدید، اقدامات سرکوب‌گرانه نسبت به دین‌داران، شکنجه در زندان‌ها، ممنوعیت حجاب، عبادت، و غیره باشد.
بسیج سریع نیروهای افراطی زیرزمینی در حل مسائل نظامی در یک نقطه به رغم وجود مرزها، و تجربه به دست آمده در شرایط کوهستانی و شهری، این گروه‌های جهانی را به عنوان مؤثرترین ابزار برای ایجاد نیروی سوم در ایجاد ناآرامی اوضاع در داخل هر کشوری تبدیل کرده است.
به همین خاطر به نظر می‌رسد که ظهور القاعده در آسیای مرکزی به وضعیت بشاراسد در سوریه بستگی خواهد داشت.
2- عوامل داخلی
حال اگر کشور قرقیزستان را بررسی کنیم آنگاه با وجود افزایش تعدادی جوانان دین‌دار قرقیزستان که از سطح پایین سواد مذهبی برخوردار می‌باشند و با توجه به اعتماد پایین جوانان نسبت به مقامات دولتی و همچنین نسبت به احزاب سیاسی، نهادهای مرکزی روحانیت سنتی، دین‌داران وسیله‌ای برای اجرای پروژه‌های مختلف خارجی و زمینه مناسبی برای گسترش ایده‌های افراطی می‌باشند.
این در درجه اول به علت وجود اطلاعات مختلف و اغلب مشکوک در فضای اینترنت، فقدان و یا کمبود پرسنل واجد شرایط و متخصص در مساجد، در نهادهای دولتی و نهادهای مجری قانون، عدم وجود سیاست واحد اطلاعاتی دولتی در زمینه آموزش مذهبی در رسانه‌ها، مدارس، و دانشگاه‌ها می‌باشد.
این مسئله در حالی است که روحانیت سنتی در آینده نزدیک قادر نخواهد بود به عنوان یک نهاد مؤثر در پیشگیری از افراط‌گرایی و تروریسم در بین جوانان ایفای نقش کند.
در ضمن نهادهای مجری قانون نیز به دلیل کمبود کارکنان متخصص در این رابطه نمی‌تواند همیشه با رویکردی ظریف برای پیشگیری از فعالیت گروه‌های افراطی مختلف برخورد کرده و این جماعت‌ها را برطبق نشانه‌های ایدئولوژیکی طبقه‌بندی کنند.
به همین خاطر همیشه خطر ممنوعیت و یا فشار بر روی مبلغین این گروه‌ها و سلفی‌های جهادی حفظ می‌شود.
بدین ترتیب همانند شمال قفقاز و قزاقستان، ما شاهد روند تدریجی تطبیق مفاهیم جنایی با گروه‌های افراطی بوده که در حال حاضر برای جمع آوری بودجه خود از اصطلاح «زکات» استفاده می‌کنند.
بنابراین ایدئولوژی اکثر جنبش‌های معاصر شبه سلفی و تروریستی بسیار شبیه به فرقه خوارج است.
یکی از عوامل اصلی در حال حاضر برای گسترش ایده‌های تروریستی در قرقیزستان اینترنت محسوب می‌شود چرا که از طریق فضای اینترنت جوانان به سایت‌های مختلف مشکوک رفته و تحت تأثیر به اصطلاح «امام‌های اینترنتی» قرار می‌گیرند که به اغفال جوانان می‌پردازند.
با این وجود در شرایط برقراری دموکراسی و آزادی بیان در قرقیزستان، ممنوعیت یا کنترل بر سایت‌های «یوتیوب» و یا «فیس بوک» (جایی که کلیپ‌های ویدئویی و صوتی با محتوای رادیکال قرار داده می‌شوند) بسیار دشوار است.
انتهای پیام/م
