به گزارش خبرگزاری فارس، تحولات منطقه که از آن با نام بیداری اسلامی یاد می‌شود، دومین سال خود را پشت سر گذاشته و سومین بهار خود را در پیش دارد، این موضوع باعث شد تا در گفت‌وگو با کارشناسان حوزه، با نگاهی دقیق‌تر و موشکافانه‌تر به آنچه در این کشورها گذشته بپردازیم که حاصل آن مجموعه گفت‌وگوهایی با نام «منطقه؛ 2 سال پس از بیداری» است.
در این بخش طی گفت‌وگویی با «حسین رویوران» کارشناس مسائل خاورمیانه، به بررسی اوضاع بحرین پرداخته‌ایم که مشروح آن از نظر خوانندگان می‌گذرد.
فارس: ارزیابی خود را از تحولات 2 ساله بحرین بگویید.
رویوران: ساختار قدرت در بحرین ناپایدار است یعنی اقلیتی بر اکثریت حکومت می‌کند و انگلیس به عنوان استعمارگر این سرزمین، از همان ابتدا ساختار را به گونه‌ای شکل داد که از طریق اقلیت حاکم، اهداف خود را دنبال کند.
در این ساختار از سال 1970 که بحرین مستقل شد، در هر دهه یک قیام داشته‌ایم، اما نظام با ابزار سرکوب موفق شد از چالش‌ها عبور کند. ویژگی قیام اخیر آن است که یک اراده ملی فراگیر و جدی برای تغییر دارد که 2 سال ادامه یافته و مختص شیعه نیست.
با این وجود رژیم بحرین برای تسهیل امر سرکوب معترضان تلاش دارد مسائل را در چارچوب مذهبی مطرح کند.
توان مردم نسبت به نظام قطعاً بیشتر بود و قدرت یکسره‌سازی را داشتند، اما رژیم بحرین با ابزارهایی که در اختیار داشت، موفق شد امکانات جدیدی وارد صحنه کند و به گونه‌ای شرایط معادله بحرین را به سمت وضعیت تعادلی برده و از سرنگونی خود جلوگیری کرد.
در این وضعیت شاهد بودیم که پسر پادشاه بحرین با دختر پادشاه عربستان ازدواج کرد و پسر بزرگش نیز دختر امیر امارات را به عقد خود در‌آورد و بدین ترتیب امارات و عربستان همراه حاکم بحرین شدند.
رژیم بحرین همچنین از فدائیان صدام در عراق که یتیم مانده بودند استفاده کرده و 5 هزار نفر از آنها را به کار گرفت تا به همراه ارتش عربستان این قیام را سرکوب کند.
بحرین با جغرافیای 700 کیلومتر مربع، سرزمینی بسیار کوچک است که ورود چند هزار نفر در آن تغییرات زیادی ایجاد می‌کند. بخصوص اینکه بحرین حالت جزیره‌ای داشته و ارتباط با خارج ندارد و مردم بحرین امکان بدست آوردن امکانات را ندارند. به همین دلیل به هر اندازه‌ای که اصرار مردم بر گسترش حرکت صورت می‌گرفت، نظام با امکانات جدید موفق به سرکوب می‌شد.
فارس: وضعیت فعلی انقلاب را چطور ارزیابی می‌کنید؟
رویوران: شرایط فعلی انقلاب بحرین در حالت بن‌بست است. علیرغم آنکه مردم همچنان در صحنه هستند و بر خواسته‌هایشان تاکید دارند، اما توانایی سرنگونی نظام را ندارند و نظام علیرغم به عاریه گرفتن بسیاری از امکانات سرکوب بویژه همراهی عربستان سعودی، توان مهار قیام را ندارد، لذا معادله بحرین به گونه‌ای ارتباط مستقیمی با تحولات منطقه پیدا کرده و تا زمانی که شرایط در عربستان که یکی از بزرگترین بازیگران است، تغییر نکند شاید این وضعیت قفل شدن معادله استمرار یابد.
فارس: نقش کشورهای مختلف و همچنین شورای همکاری خلیج فارس در بحران بحرین را چطور ارزیابی می‌کنید؟
رویوران: عربستان اولین و مهمترین نقش را در بحرین دارد. عربستان به دلایل مختلف از جمله ارتباط مستقیم شیعیان بحرین با شرق عربستان وارد این معرکه شد. عمده عشایر استان‌های شرقی عربستان از جمله قطیف و احساء در بحرین خویشاوند دارند و از آنجا که عربستان یقین دارد که مسائل بحرین بر شرق این کشور اثرگذار است، به همین دلیل از روز اول وارد بحران شده و با اعزام نیروهای خود فرآیند سرکوب و مهار را در اختیار گرفت.
شورای همکاری خلیج فارس دومین بازیگر مهم در این خصوص است که 10 میلیارد دلار وام در اختیار حاکم بحرین قرار داد تا امکانات سرکوب مردمی را فراهم کند، همچنین یک حمایت سیاسی برای بحرین فراهم کرد تا بتواند در مقابل مردم بایستد.
علت ورود شورای همکاری خلیج فارس به این بحران آن است که نگران تاثیرگذاری تحولات بحرین بر سایر اعضاست، به همین دلیل آنها احساس می‌کنند که دفاع از خود می‌کنند و بحرین سنگر اول حفظ این رژیم‌هاست.
سومین بازیگر این معادله آمریکا و غرب است. تمام دکترین‌های آمریکا دوپایه‌ای است که نفت و امنیت رژیم اسرائیل را شامل می‌شود. از آنجا که نفت رکن راهبردهای منطقه‌ای غرب است، لذا حفظ منطقه جنوبی خلیج فارس را به عنوان یکی از بزرگترین ذخایر انرژی جهان در اولویت راهبردی خود قرار داده، به همین دلیل در موضوع بحرین تمامی ارزش‌هایی که مطرح می‌کرده -مانند مسائل حقوقی بشر- زیر پا گذاشته و علیرغم کشتار مردم و حضور اکثریت ملت در اعتراضات آن را کاملاً نادیده می‌گیرد که این نشان می‌دهد، غرب در بحرین بر اساس منافع خود و نه معیارهای حقوق بشری حرکت می‌کند.
چهارمین عامل تاثیر گذار در بحرین عامل مذهبی است. دولت بحرین موفق شده بحران را یک تقابل مذهبی و نه تقابل یک جامعه آرمانگرای به پا خواسته در مقابل رژیم دیکتاتوری نشان دهد که همبستگی گسترده جوامع اهل سنت را با رژیم بحرین بوجود آورد.
علیرغم تمام تلاش‌ها برای ارائه واقعیات انقلاب بحرین، متاسفانه وجهه مذهبی آن غالب شده است.
فارس: تاثیرات منطقه‌ای انقلاب بحرین در صورت پیروزی چیست؟
رویوران: مهمترین تاثیر قیام در بحرین بر شیخ‌نشین‌های خلیج فارس و حوزه کشورهای نفتی شورای همکاری است. حاکمیت مردم یعنی پایان حضور آمریکا در کنار چاه‌های نفت و سلطه آمریکا بر اراده نفتی این کشورها. حضور نیروهای آمریکایی در این کشورها از جمله بحرین که ناوگان پنجم آمریکا در آنجاست، حیاتی بودن امنیت این مناطق را برای آمریکا نشان می‌دهد.
کیسینجر اعلام کرد که نفت از آن آمریکاست، اما در سرزمین‌های دیگر وجود دارد که نشان می‌دهد نگاه آمریکا به نفت کشورهای منطقه مالکیتی است و این یکی از مهمترین دلایل رفتار آمریکا نسبت به منطقه است.
بافت بحرین به دلیل آنکه اکثریت شیعه را تشکیل می‌دهد و تشابه ساختاری با ایران دارد، تغییرات در بحرین را حساس‌تر می‌کند که ساختار شورای همکاری را بر هم خواهد زد.
تغییر در بحرین شاید زمینه یک نوع شورای جدید را حاصل کند که ایران و عراق نیز اعضای دیگر آن هستند که این برای برخی کشورهای شورای همکاری خطرناک تلقی می‌شود، به همین دلیل می‌بینیم که بسیاری از رژیم‌ها تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد رژیم بحرین گذاشته‌اند.
در کویت که الان یک همکاری گسترده بین حاکمیت و شیعیان وجود دارد، اما می‌بینیم که دولت بشدت از تغییر وضع موجود در بحرین نگران است و از رژیم آل خلیفه حمایت می‌کند و عربستان سعودی بدلیل تاثیر بحرین در شرق این کشور که تمام ذخایر نفتی در آنجا وجود دارد از هرگونه تغییر شرایط در بحرین هراسان است.
تغییر شرایط در بحرین بسیاری از معادلات نظامی و سیاسی منطقه را تغییر می‌دهد. پایگاه‌های آمریکا اساساً در بحرین و قطر به صورت عمده استقرار دارند و هرگونه تغییر در بحرین در مورد استمرار و حضور آمریکا در این کشور سوالات جدی مطرح می‌کند و تجدید نظر در این زمینه شکل خواهد داد. بویژه آنکه آمریکا هیچگاه در کنار مردم منطقه نبوده و در تقابل با اراده آنها قرار گرفته، اگر چه بحرین یک جزیره کوچک است، اما تغییر در آن تحولات بزرگی را در منطقه ایجاد خواهد کرد.
فارس: چرا تلاش می‌کنند ایران را دخیل در تحولات بحرین بنامند در حالیکه حتی گزارش کمیته حقوق بشر این کشور نیز اذعان کرد که ایران دخالتی در امور این کشور نداشته است؟
رویوران: شرایط در بحرین به گونه‌ای است که منطق حکم می‌کند به صورت مسالمت‌آمیز مشکلات حل شود.
شاید به همین دلیل است که علیرغم شهادت بیش از 100 نفر و مصدومیت هزاران نفر، تصمیم رهبران قیام بر حفظ وضعیت اعتراض مسالمت‌آمیز است و ایران نیز تلاش دارد تا این قیام مسالمت‌آمیز باقی بماند، لذا ایران علیرغم موضع سیاسی درباره بحرین نقشی در آن ندارد، اما اینکه چرا دیگران تصور می‌کنند که این قیام مذهبی بوده و جمهوری اسلامی ایران در آن دخالت دارد را باید در عملکرد مزورانه رسانه‌های منطقه جستجو کرد. نزدیک به 2 سال از قیام می‌گذرد. در سال اول شبکه الجزیره هیچ اشاره‌ای به قیام نمی‌کرد و الان نیز که به صورت جزئی آن را منعکس می‌کنند، تلاش دارند تا فکت‌هایی در خصوص ویژگی‌های مذهبی ارائه دهند. یعنی قیام مردم در روز عاشورا را نشان می‌دهند که قیام با شعارهای مذهبی همراه است و همین بخش را پخش می‌کنند تا به جوامع سنی مذهب اعلام کنند که این قیام مذهبی است.
جوامع منطقه در خصوص تحولات بحرین اطلاعات چندانی ندارند که به اطلاعات رسانه‌ای محدود می‌شود که با توجه به پمپاژ خبری گسترده تحولات سوریه، زمینه پذیرش مذهبی بودن قیام بحرین را پیدا کرده است.
علیرغم آنکه ما در ایران شاهد یک انقلاب بزرگ اسلامی با بستر و فرهنگ شیعی بودیم، اما سیاست خارجی در ایران یک نظام امتی است یعنی فلسطین که هیچ شیعه‌ای ندارد در اولویت سیاست خارجی نظام قرار گرفته است.
با این وجود غرب در مدیریت سیاسی منطقه تلاش دارد از سیاست تفرقه بیاندازد و حکومت بهره برد. به همین دلیل به جای اینکه نظام جمهوری اسلامی ایران را به عنوان نظام امت معرفی کند به عنوان یک نظام شیعی معرفی می‌کند. مزدوران غرب در منطقه از هلال شیعی سخن گفته و یک نگرانی نزد جوامع سنی ایجاد کرده‌‌اند و مرتب القا می‌کنند که در عراق و ایران اکثریت شیعه هستند و در سوریه و لبنان در قدرت می‌باشند، در حالیکه این توهمات در چارچوب تغییر تضادهای منطقه‌ای بین جوامع اسلامی و اسرائیل به تضادهای درون اسلامی بین شیعه و سنی است، لذا متاسفانه این نقشه در غرب ریخته شده و بسیاری از رهبران عرب در اجرای این طرح‌ها نقش دارند که این طرح بدون متهم کردن ایران، قابلیت اجرایی ندارد.
فارس: ظاهراً این نقشه در بین ملت‌های منطقه نیز تاثیرگذار بوده است.
رویوارن: حجم توطئه رسانه‌ای بر ضد انقلاب بحرین بشدت بالاست. در بحرین حدود 100 نفر تا به حال کشته شده‌اند که این رقم نسبت به جمعیت آن رقمی معادل یک ده هزارم است که اگر در مصر و تونس بسنجیم تعداد کشته‌شدگان در بحرین بسیار بالاتر است، اما متاسفانه در منطقه توجه چندانی به تحولات این کشور انجام نمی‌گیرد.
فارس: آیا معارضه بحرین بدنبال مصالحه با حکومت هستند؟
رویوران: معارضه با 2 سقف حرکت می‌کند. بخشی از آنها بدنبال اصلاح ساختار موجود و رفرم هستند. آنها می‌گویند که مجلس بحرین باید مجلسی مبتنی بر هر نفر یک رای باشد. تقسیم‌بندی حوزه‌های انتخابیه به گونه‌ای است که نمایندگان اکثریت در مجلس حضور ندارند.
دوم اینکه حاکمیت در اختیار مجلس باشد، یعنی نخست‌وزیر تعیین کند و وزرا را بازخواست و استیضاح کند که گروه الوفاق مهمترین گروه در این دسته بندی است.
گروه دیگر شعارشان سرنگونی پادشاه است. آنها به دنبال دگرگونی کامل نظام هستند که با ایجاد رفرم در نظام در یک جهت هستند و تضادی ندارند، لذا از آنجا که همجهت هستند، در کنار یکدیگر فعالیت می‌کنند، هرچند اهدافشان متفاوت است.
فارس: برخی از تکرار تحولات یک دهه قبل نگران هستند که در آن گروه‌هایی با نظام حاکم مصالحه کرده و وارد عرصه سیاسی شدند. نظر شما در این باره چیست؟
رویوران: قیام در بحرین یک قیام آگاهانه مبتنی بر شعور سیاسی بالاست. اینکه مردم 2 سال است که در صحنه هستند، نشانگر یک رشد سیاسی است و مردم حاضر به عقب‌نشینی نیستند.
در همه قیام‌های گذشته مردم کوتاه می‌آمدند چرا که جامعه بحرین یک جامعه رفاه است که چندان قادر به پذیرش فشار نیست، اما تجربه نشان داده که در قیام‌های گذشته مهمترین علت شکست بی‌حوصلگی است که در این قیام اراده به صورت کاملاً جدی وجود دارد و مردم می‌گویند «یا تغییر یا شهادت» که نشانگر رشد و بلوغ سیاسی گسترده در بحرین است.
فارس: آینده انقلاب را چطور ارزیابی می‌کنید؟
رویوارن: تصور می‌کنم تحولات در بحرین قفل شده، اگر چه تغییراتی در آن به چشم می‌خورد.
تلاش معارضه بحرین در جهت نشان دادن نقض گسترده حقوق بشر در حکومت آل خلیفه وجود دارد که در راستای افزایش فشارهای بین‌المللی به حکومت محسوب می‌شود. در نشستی که مدتی پیش در این خصوص در لبنان برگزار شد، فرستاده سازمان عفو بین‌الملل و 2 نماینده شورای حقوق بشر حضور داشتند که احساس می‌کنند نسبت به مردم بحرین قصور وجود دارد و آنها قربانی یک توطئه منطقه‌ای شده‌اند. شورای حقوق بشر کمیته‌های تحقیق و تفحص زیادی به بحرین می‌فرستد.
گروه بررسی وضعیت حقوق بشر موسوم به «بسیونی» نیز به درخواست پادشاه بحرین در همین راستا تشکیل شد.
در گزارش بسیونی چند نکته مهم وجود داشت، اول اینکه نقض حقوق بشر در بحرین به صورت گسترده صورت می‌گیرد، دوم این قیام ملی و فرامذهبی است و حکومت ایران در آن نقشی ندارد.
حقایق بحرین بتدریج در حال آشکار شدن است، اما تصور نمی‌کنم در معادله بحرین تحولی صورت بگیرد مگر اینکه در سیاست‌های عربستان تغییراتی حاصل شود.
بحرین 700 کیلومتر مساحت دارد که کمتر از 100 کیلومتر آن مسکونی است که با چند هزار نیروی نظامی می‌توان آن را مهار کرد.
تا زمانی که عربستان تصمیم به پرداخت هزینه و سرکوب انقلابیون بحرینی دارد، شرایط قفل شدن معادله استمرار خواهد یافت، اما اگر اراده سیاسی عربستان تغییر یافته و از دخالت در امور داخلی بحرین دست بردارد، رژیم بحرین به سرعت سقوط خواهد کرد. پیش از دخالت عربستان، ولیعهد بحرین طرحی ارائه داد که مبتنی بر پذیرش خواست مخالفان بر رفرم بود، ولی دخالت عربستان شرایط را تغییر داد لذا عربستان سعودی یک بازیگر تعیین‌کننده است.
فارس: عربستان نیز که فعلاً مایل نیست از عرصه بحرین خارج شود.
رویوران: بله اما پادشاه عربستان مریض است و چنانچه وی فوت کند در بحث جانشینی مشکلات زیادی به وجود می‌آید. رویه عربستان در سرکوب قیام‌ها در منطقه قطیف و عوامیه تابعی از تحولات بحرین است، اما اگر حکومت عربستان در داخل با یک قیام گسترده مواجه شود و رفتارش تغییر یابد شاهد تغییر سیاست در بحرین نیز خواهیم بود.
انتهای پیام/خ
