به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان هنر دوبله از سال‌های دور به ایران وارد شد و رونقی دوباره به فیلم‌های خارجی داد.
خاطرات دوران کودکی تمام ما ازهر نسلی که باشیم از یاد فیلم‌ها و کارتون‌هایی به یادماندنی مانند آن‌شرلی با موهای قرمز، حنا دختری در مزرعه، بلفی و لیلی‌بیت، شاهزاده کوچولو و کارتون‌های دیگر سرشار است اما شاید این موضوع برایمان چندان محسوس نباشد که آنچه این فیلم‌ها را بیش از پیش دوست‌داشتنی کرده‌اند صداهای ماندگار دوبلورهایی مانند چنگیز جلیلوند، ناصر ممدوح، بهرام زند، نصرالله متقالچی، جلال مقامی، منوچهر والی‌زاده، کیکاووس یاکیده، بهروز رضوی، ناصر تهماسب،خسرو شایگان مریم شیران، مهین بزرگی، زهره شکوفنده، مینو غزنوی و دوبلورهای دیگر بود.
تا سال‌ها پیش که مصاحبه با دوبلورها در رادیو تلویزیون و مجله‌ها کم‌کم به شکلی عادی درآمد، هنوز نتوانسته بودیم دوبلورهای شخصیت‌های مورد علاقه‌مان را بشناسیم چرا که کمتر در دسترس بودند.
افرادی که در شرایط سخت کاری آن دوران با عشق خود به هنر دوبله سبب شدند دوبله کشورمان در دنیا مطرح و ایران به عنوان رتبه برتر هنر دوبله در دنیا شناخته شود.
هنوز هم در پشت پرده فیلم‌ها انسان‌هایی نشسته‌اند که با عشق و علاقه مثال‌زدنی خود هنر دوبله را زنده نگه داشته‌اند و به شخصیت‌های فیلم جانی دوباره می‌بخشند.
چندی پیش مهدی تقی‌پور کارگردان و دوبلور فیلم‌های سینمایی و انیمیشن برای ساخت فیلم به اصفهان سفر کرده است، مهمان دفتر فارس در اصفهان بود.
به گفته خودش تصوری که از فارس داشته با آنچه دیده بود تفاوت بسیاری داشت و شور زندگی، شادابی و نشاط بچه‌های فارس اصفهان او را بسیار تحت تأثیر قرار داده بود.
مردی که هنوز به تازه بودن و به روز کردن هنرهای فراوانش می‌اندیشد و معتقد است که همسرش بیشتر از خودش به تمرین‌های روزانه‌اش برای فن بیان دقت دارد.
مردی که می‌خواهد شور و نشاط کودکانه خود را برای همیشه حفظ کند، هنوز هم دلش برای بازی وسطی می‌تپد و هیچگاه در این بازی در برابر دیگران کم نمی‌آورد البته به همراه همسرش!
در طول مصاحبه با بچه‌های گروه فرهنگ زود صمیمی شد و تجربیات خود را نه تنها از هنر دوبله که از زندگی در اختیار ما قرار داد، در حالی که در پایان مصاحبه یک ویژگی شاخص از هر فرد را در ذهن خود حفظ کرده بود.
تقی‌پور با شور و شوق و لطافتی در صدا، صحبت‌هایش را با این جمله پایان داد که: «کودک درون من همیشه زنده است.»
خلاصه‌ای از گفت‌وگوی سه ساعته ما را بامهدی تقی‌پور که هشت سال است تنها چهار ساعت می‌خوابد، در زیر می‌خوانید:
فارس: به عنوان نخستین سئوال شما در کدام پروژه‌های دوبله تاکنون همکاری داشتید و روی صدای کدام شخصیت‌ها صحبت کردید؟
من در پویا نمایی ارباب زودرنج نقش غلام، در طالوت و جالوت نقش سردار و در سریال انیمیشنی لقمان حکیم از سن 25 تا 75 سالگی لقمان را در دو بخش مختلف دوبله کردم.
فارس: کمی درباره دوبله‌های زیرزمینی و تاثیری که می‌تواند بر شرایط کاری افراد حرفه‌ای‌تر داشته باشد، توضیح دهید؟
تا پیش از سال 83 و 84 بیشتر دوبله‌هایی که صورت می‌گرفت توسط گروه‌هایی در خارج از سازمان صدا وسیما بود که البته با این سازمان همکاری می‌کردند.
از سال 83 و 84 دوبله‌های تلویزیونی به طور کامل در اختیار اعضای استخدامی سازمان قرار گرفت وافرادی که پیش از این با سازمان همکاری می‌کردند به صورت موردی و تنها برای صداگذاری کاراکترهای خاص به این کار ادامه می‌دادند بنابراین از دیدگاه من حمایت نکردن صحیح از افراد حرفه‌ای در این عرصه سبب شروع دوبله‌های زیرزمینی شد.
می‌توان گفت بیشتر افراد این گروه‌ها صداپیشه‌هایی هستند که مکانی برای ارائه صدای خود ندارند و با توجه به اینکه نمی‌توانند وارد سازمان صدا و سیما شوند به دوبله زیرزمینی روی می‌آورند.
فارس: زمانی که وضعیت دوبله به این شکل درآمد شما چه اقدام‌هایی انجام دادید؟
دلیل اینکه من چند حرفه را در صدا و سیما دنبال کردم، این است که کار ما در سینما، تئاتر و تلویزیون به شکل پروژه‌ای است و روتین نیست، به همین دلیل من از اواخر سال 85 که به کشور برگشتم برای اینکه بیکار نباشم مجبور بودم تنها روزی چهار ساعت بخوابم و بقیه روز را در حال فعالیت باشم.
ضمن اینکه قصد داشتم درحین درس خواندن، دانش خود را به روز کنم واز دنیا عقب نباشم تا اگر کارم در جایی تمام شد بلافاصله در جای دیگری مشغول کار شوم.
بنابراین با توجه به اینکه کارگردانی نیز یکی از دغدغه‌های من بود کم شدن کار دوبله به من کمک کرد که به سینما نزدیک‌تر شوم.
فارس: چقدر اطلاعات شما از حرفه‌خودتان به روز است؟
پس از آن سال‌ها هنوز هم این عادت در من وجود دارد و همواره در حال به روزکردن اطلاعات خود هستم.
ما آدم‌ها کمی که سنمان بالا می‌رود دیگر از به روز کردن اطلاعات و دانش کاری خود دست برمی‌داریم اما من همواره در تلاش هستم که دچار روزمرگی نشوم.
فارس: کمی درباره شرایط اختصاصی دوبله توضیح بدهید.
یک استادیوی تخصصی دوبله به شکل اکسسوار است به این معنا که در یک اتاق افکت اکسسوارهای مختلفی مانند شیشه، دیوار، لیوان و تمام وسایل ضروری برای ایجاد افکت وجود دارد.
به طور مثال اگر به صدای شکستن لیوان نیاز باشد به راحتی لیوان را به زمین می‌زنند و یا در یک صحنه درگیری با ضربه‌زدن به بالش صداهای لازم را ایجاد می‌کنند.
فارس: نظر شما درباره دوبله اصفهان چیست؟
مدتی است سیستم رادیوی اصفهان در زمینه نمایش‌های رادیویی وبرنامه‌های دیگری که با صدا سر و کار دارد فعال‌تر از پیش شده است و بسیاری از افراد درگیر در این عرصه مانند حسن جوبیری، بیژن رافعی، بیژن گنجوی، مهدی شهداد و افراد دیگر رفقای قدیمی من هستند.
با این وجود هنوز چیزی به نام دوبله از شبکه اصفهان مشاهده نکرده‌ام و در اصفهان استادیوی تخصصی دوبله مانند استادیو اکسسوار حرفه‌ای وجود ندارد.
فارس: از دیدگاه شما جایگاه دوبله ایران در کجاست؟
دوبله کشور ما در دنیا بی‌نظیر است و مدیران دوبلاژ ما جزو برترین دوبلورهای دنیا هستند.
زمانی که ارتش سری دوبله شد بهرام زند، نصرالله متقالچی، منوچهر والی‌زاده، چنگیز جلیلوند در دوبله این فیلم بسیار خوب ظاهر شدند و هنوز پس از این افراد دوبلورهای قوی پا به عرصه دوبله ایران نگذاشته است.
فارس: قبول دارید که نقش دوبله در فیلم‌های سینمای ایران کمرنگ‌تر شده است؟
من به این موضوع اعتقاد قلبی دارم چراکه مدت‌هاست دوبله‌ای مانند فیلم ارتش سری ندیده‌ا‌م که از آن لذت برده باشم.
در آن سال‌ها فیلم‌های ایرانی نیز به منظور برخورداری از کیفیت بالاتر دوبله می‌شدند اما اکنون سرعت عمل برای ساخت و پخش فیل از اهمیت بیشتری برخوردار است و به همین سبب از این موضوع چشم‌پوشی شده است، بنابراین می‌توان گفت دوبله‌های امروزی رنگ و بوی قدیمی خود را ندارد.
اگر به دوبله‌های سال‌های گذشته بنگرید متوجه می‌شوید دوبله در آن سال‌ها به قدری قوی بود که توانست کاراکتری مانند «اوشین» را در سریال «سال‌های دور از خانه» برخلاف کاراکتر اولیه به شخصیتی مثبت تبدیل کند و حتی در آن زمان شایع شد که ژاپن این فیلم را با دوبله جدید و تغییرات آن بار دیگر از ایران خریده است.
صدای دوبلورهای قدیمی مانند افرادی کیکاووس یاکیده، بهروز رضوی، چنگیز جلیلوند، ناصر طهماسب، نصرالله مقالچی و تمامی دوبلورهای قدیمی که از مفاخر ایران هستند همیشه در ذهن ملت ایران جاودان باقی می‌مانند.
فارس: پخش فیلم‌های خارجی یک شاخه از هنر دوبله را شامل می‌شود که در ایران کمتر به آن پرداخته می‌شود و در اصفهان اصلا وجود ندارد، چقدر این موضوع در تضعیف دوبله موثر است؟
حتما تاثیر دارد، در زمان حال دوبله در کشور ما بیشتر در انیمیشن‌های وارداتی خلاصه شده است و دوبله زیرزمینی نیز بیشتردرباره انیمیشن‌هاست و متاسفانه برنامه برخی شبکه‌های ماهواره‌ای نیز در ایران در شبکه‌های زیرزمینی دوبله شده که البته اکنون دفتر بسیاری از این مراکز پلمب شده است.
با توجه به اینکه اکنون دوبله فیلم‌ها بیشتر بر عهده صدا و سیماست، استادیوهای خصوصی و آزاد کمتر در این کار مشارکت می‌کنند و به سمت دوبله انیمیشن یا کارهای دیگری که به آنها پیشنهاد می‌شود، روی آورده‌اند چراکه آنها بیشتر کار خود را در صدا متمرکز کرده‌اند و از این طریق گذران زندگی می‌کنند بنابراین گاهی بدون اینکه فرد بداند از صدای او قرار است در کجا استفاده شود دردوبله برخی فیلم‌ها شرکت می‌کند که بعد از جایی دیگر سر درمی‌آورد.
البته از سوی مراجع قضایی به شدت با این موضوع برخورد شده و جریمه‌های سنگینی نیز برای این افراد در نظر گرفته شده است.
فارس: صداهای بزرگان دوبله برای این کار بسیار مناسب بود وبرای این موضوع به خوبی پخته و جا افتاده شده بود. آیا اکنون دوبلورهای ما برای پختگی وارتقای صدای خود کار می‌کنند؟ و آیا هر صدایی می‌تواند برای دوبله استفاده شود؟
در واقع باید گفت دربسیاری از مواقع جواب سوال اول نه است، هر فردی دارای پایه صدایی است که با ضبط آن مشخص می‌شود که آیا صدای وی برای دوبله مناسب است یا خیر.
پس از مشخص شدن پایه صدا این فرد شروع به تمرین از طریق خواندن کتاب، روزنامه و شعر می‌کند و باید سعی کند ازحروف آوادار و مصوت استفاده بیشتری کند.
این تمرین‌ها در بازه زمانی اتفاق می‌افتد و اگر قرار باشد فردی ایده‌آل کار کند هیچگاه تمرین‌های وی پایان نمی‌یابد و با توجه به اینکه رعایت این موارد سخت است بسیاری از دوبلورها ممکن است آنها را رعایت نکنند.
فارس: فردی که از صدای خود برای دوبله یا مجری‌گری استفاده می‌کند چه نکاتی را به جز مواردی که بیان کردید باید برای سالم نگه داشتن صدای خود رعایت کند؟
زمانیکه من تمرین دوبله را شروع کردم به مدت دو سال از غذاهای سرخ کردنی ،ادویه‌جات و نوشیدنی‌های بسیار سرد و یا گرم استفاده نکردم و همواره از غذاهای آب پز ونوشیدنی‌های ولرم استفاده می‌کردم چراکه غذا بر روی تارهای صوتی بسیار تاثیر دارد و نوشیدنی‌های بسیار سرد و گرم به تارهای سینک حنجره آسیب می‌رساند.
تارهای سینک حنجره تارهایی هستند که ایجاد طنین می‌کنند و به فرد اجازه می‌دهند هر طنینی که مایل بود در صدای خود ایجاد کند.
هنگام دوبله فرد گاهی باید حماسی صحبت کند و گاه معمولی یا عاطفی، اگر تارهای سینک حنجره نتواند جواب دهد شخص نمی‌تواند دوبلور خوبی شود، نریشن مناسبی بخواند و یا پشت میکروفن رادیو قرار گیرد.
یک سری تمرین‌ها هست که فرد هرروزه باید انجام دهد تا بتواند این طنین مناسب را در تمام طول عمر حفظ کند.
برخی دوبلورها مانند منوچهر والی‌زاده با سن حدود 50 سال به بالا هنوز همان صدای سنین 30سالگی خود را دارند که مربوط به همین تمرین‌های مداوم است بنابراین بخشی از تمرین‌های دوبله شامل غذاها و نوشیدنی‌هاست و بخشی مربوط به پرورش تارهای سینک حنجره به کمک تمرین‌های حروف مصوت است.
کتاب‌هایی مانند پرورش بیان بازیگر و پرورش صدا و بیان هنرپیشه از سیسیلی بری کتاب‌های خوبی برای پرورش صدا هستند.
به این نکته توجه داشته باشید که تمرین‌های بیانی هر روزه هستند و فرد می‌تواند در حین کارهای خود نیز آن را انجام دهد و این‌گونه فرد پس از یک سال پایه صدای خوبی پیدا می‌کند، از این قسمت به بعد هنر فرد در حفظ صدا بسیار مهم است،به طور مثال صاف کردن گلو که ما ایرانی‌ها عادت داریم به کرات در طول روز از آن استفاده کنیم سمی برای تارهای سینک حنجره است، باید از طریق نفس عمیق کشیدن گرفتگی حنجره را برطرف کرد.
فارس: ورزش‌هایی که برای پرورش بیان وجود دارد چقدر در پختگی صدا تاثیر دارد؟
از مهم‌ترین تمرین‌هایی که در زندگی شخصی نیز موثر است درست نفس کشیدن یا شکمی نفس کشیدن است که در این شکمی نفس کشیدن پرده دیافراگم احساس می‌شود.
در درست نفس کشیدن قفسه سینه از هوا پر وخالی نمی‌شود بلکه پرده دیافراگم بالا وپایین می‌رود، زمانی که پرده دیافراگم
پر وخالی می‌شود کنترل آن به دست خود شخص است، و می‌تواند هوا را در آن ذخیره کند.
بدین ترتیب وقتی بزرگان دوبله پشت میکروفون قرار می‌گیرند جاهایی نفس دزدی می‌کنند به این معنا که زمانی که نفس کم می‌آورند به راحتی و بدون نفس عمیق کشیدن آن را برطرف می‌کنند که این موضوع به سبب تمرین‌های زیاد و ذخیره کردن نفس است.
بنابراین وارد شدن به کار دوبله به هر نحوی نیازمند تمرین است، حتی اگر فرد پایه صدای خوبی داشته باشد، این تمرین است که سبب ماندگاری صدا می‌شود.
فارس: آموزشگاه‌هایی که برای آموزش دوبله اقدام می‌کنند چقدر در آموزش این حرفه موثر هستند؟
از همه اینها مهم‌ترتمرین خود فرد است، در واقع این خود ما هستیم که باید بخواهیم تا به موفقیت برسیم چرا که در سر کلاس هرچقدر اساتید این هنر راه موفقیت خود را بیان کنند و آموزش‌هایی به افراد بدهند بدون تمرین فرد موفق نمی‌شود، بنابراین بیشتر کسب این هنر به خود گوینده برمی‌گردد که همواره در حال تمرین و تلاش باشد.
فارس: آیا به این موضوع اعتقاد دارید که گویندگان باید تخصصی‌تر کار کنند و در تمام حیطه‌ها وارد نشوند؟
این موضوع بسیار مهم است که بدانیم هر گوینده‌ای در تمام موارد نمی‌تواند اجرا یا دوبله داشته باشد و لزومی ندارد مجری یک برنامه ماه رمضان اجرای برنامه‌های ورزشی را نیز برعهده داشته باشد چرا که کیفیت کار وی پایین می‌آید، به طور مثال من هیچگاه نریشن مربوط به معماری را نمی‌خوانم چرا که در این حیطه تخصص ندارم و باعث مشکلاتی برای من می‌شود.
فارس: چقدر رعایت کیفیت کار در دوبله اهمیت دارد؟
هر فرد خودش باید برای کارش دلسوزی داشته باشد و به کیفیت آن بیندیشد، زمانی که یک دوبلور می‌خواهد دوبله فیلم را شروع کند و فیلمنامه در پیش روی وی قرار می‌گیرد، برای هر بخش فیلم مهم است که چگونه عمل کند.
دوبله کار سختی است و زمانی که فرد جلو میکروفون قرار می‌گیرد نباید هیچ صدایی به جز صدای وی وافکت‌های لازم به گوش برسد، از طرفی اگر شخصیت نمایش در فیلم راه می‌رود لازم است که صدای راه رفتن در صدای دوبلور مشخص باشد.
همچنین صدای فرد با حرکت لب بازیگر باید هماهنگی داشته باشد که در اصطلاح به آن لیپ سینگ می‌گویند.
در این حرفه سخت افرادی مشغول کار هستند که همیشه پشت صحنه بوده‌اند و افراد خارج از این گود نمی‌دانند یک دوبلور چقدر سختی می‌کشد تا به اینجا برسد، من به همه دوبلورهای ایران ارادت خاصی دارم چرا که همگی زحمت کشیده‌اند تا به اینجا رسیده‌اند.
فارس: خاطره‌ای از سختی‌های کارتان دارید؟
یک بار در حال دوبله کردن شخصیتی در فیلم ارباب زودرنج بودم که با سر و صدا میوه می‌خورد و من هم مجبور به خوردن میوه با همان صداها بودم.
کاراکتر در حال خوردن طالبی بود اما با توجه به اینکه در آن فصل طالبی نداشتیم اعضای گروه برای من آناناس گرفته بودند.
من در استادیو بودم که آناناس را آوردند و من همپای آن فرد در حال خوردن میوه با تقلید از حالت احمقانه کاراکتر فیلم بودم که ناگهان متوجه شدم آناناس گندیده است و این در حالی بود که جایی برای کات وجود نداشت چرا که چند فرد همزمان در حال دوبله بودند و من مجبور به ادامه کار بودم.
زمانی که صدابردار کات داد واقعا حال من بد شده بود که در این هنگام کارگردان سر من را بوسید چرا که آنها نیزدر حین اجرا متوجه این موضوع شده بودند.
فارس: به نظر شما تاکنون از دوبلورهای ایرانی به خوبی تقدیر شده است؟
ای کاش جدا از معرفی بیشتر دوبلورهای ایران که مدتی است رواج گرفته، از نظر امکانات زندگی و معیشتی درحدی قرار بگیرند که بتوانند به خوبی زندگی کنند و واقعیت‌های کار به آنها گفته شود.
اگر به یک دوبلور بگویند که برای فلان فیلم میزان بودجه کمی وجود دارد آنها می‌پذیرند که در آن فیلم کار کنند اما چرا نباید برای یک فیلم دو برابر بودجه ایجاد کنیم تا دوبلور فیلم به جز دوبله به فکر برآوردن هزینه زندگی از راه‌های نباشد و صبح خسته پشت میکروفون ظاهر نشود؟ اگر این اتفاق بیفتد دوبلورها نیز با تمام توان تمرین می‌کنند و انرژی می‌گذارند.
باید شرایط را به گونه‌ای فراهم کنیم که هنرمندان دوبله بی دغدغه کار کنند چرا که دوبله ایران در دنیا به معنای واقعی کلمه سرآمد و تراز اول است.
اگر چه هنر دوبله در این سال‌ها به علت کمبود امکانات یک پله افت کرده است هنوز هنرمندان دوبله ایران بی‌نظیرترین دوبلورهای ایران هستند. واقعا کدام صدا به پای صدای افرادی مانند منوچهر والی‌زاده و بهرام زند می‌رسد؟
نظرتان درباره هنرمندان جدید این عرصه چیست؟ هنرمندان قدیمی در شرایطی سخت تنها با عشق به هنرخود دوبله را زنده نگه داشتند، آیا نسل جوان نیز حوصله و صبر آنها را دارد؟
این مسئله‌ای است که کار و هنر نسل جدید ما را تحت‌الشعاع قرار داده است، جوانان امروز ما کمتر حوصله کتاب خواندن و تمرین کردن دارند.
من زمانی که این کار را شروع کردم با وجود مشکلات این فکر را در ذهن داشتم که باید به هدفم برسم و رسیدم و هنوز نیز صبح به صبح تمرین می‌کنم..
این خواسته من بود آیا جوان امروزی نیز این خواسته را دارد؟ کشور ما آدم بزرگ از گذشته کم ندارد اما امروزه دیگر کمتر این اتفاق می‌افتد که نامی ماندگار شود.
البته خانواده من همیشه پا به پای من آمدند و همواره مراقب بود که کار خود را به درستی انجام دهم و اکنون نیز همسر من بسیار همراه من است.
فارس: به عنوان آخرین سئوال چقدربه کارهای خود علاقه دارید؟
کارهایی مانند سینما، دوبله، دستیار کارگردانی و برنامه‌ریزی گروه سینمایی و حتی خواندن تیزر به قدری برای من قداست دارد که آن را با وجود حاشیه‌هایی که دارد با هیچ کاری در دنیا عوض نمی‌کنم.
............................................................
گفت‌و‌گو از فاطمه کازرونی و مریم ایروانی
............................................................
انتهای پیام/صا/ض1002
