به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، کلمه مادی یا نهر در گویش عامیانه مردم به جوی بزرگ و مجرای آبی گفته می‌شود که از رودخانه برای زراعت و کشاورزی و یا مصرف شرب اهالی شهری جدا می‌شود و این واژه به لفظ فارسی قدیم به معنای ممر و مجرای آبی است که از رودخانه کوچک‌تر و از نهر بزرگ‌تر باشد، کلمه مادی در اصفهان نیز اصطلاحی محلی یافته و به صورت نهر آب درآمده است.
پژوهشگر میراث فرهنگی با اشاره به سابقه و قدمت مادی‌های اصفهان گفت: بسیاری از محققان کلمه مادی را منشعب از واژه عربی ماء‌الوادی دانسته‌اند و برخی دیگر پیدایش این واژه را به اردشیر بابکان و سلسله ماد مرتبط می‌دانند، بر همین اساس و بر طبق متون تاریخی و یافته‌هایی که از تمدن‌های مختلف در جلگه سرسبز اصفهان به دست آمده سابقه و قدمت احداث مادی‌ها به ادوار بسیار دورتر از صفوی و حتی به قرن‌های پیش از اسلام باز می‌گردد.
مهدی فقیه افزود: از جمله شواهدی که نظریه فوق را تایید میکند، وجود تمدن‌های مختلفی چون ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی در محدوده شهر اصفهان است که شکل‌گیری این تمدن‌ها با آب و حاصلخیزی زمین ارتباط داشته و حیات اهالی شهر را تضمین می‌کرده است.
وی ادامه داد: در مورد مادی‌ها در عصر صفوی نیز جهانگردان و سیاحان بسیاری صحبت کرده‌اند که یکی از آنها پیتردلاواله ایتالیایی است.
پژوهشگر میراث فرهنگی ادامه داد: این جهانگرد در قرن 17 میلادی پس از سفر به اصفهان از وجود مادی‌ها خبر می‌دهد که از زاینده‌رود سرچشمه می‌گرفتند، هم‌چنین نیکولا سانسون در بخشی از مطالب خود مادی‌ها را این‌گونه توصیف میکند که در فصل زمستان زاینده‌رود بسیار پرآب و زیبا است، اما چون از آن جوی‌های متعددی جدا می‌شود و آن جوی‌ها را برای آبیاری اراضی به جویبارهای کوچک‌تری تقسیم می‌کنند در تابستان آب این رودخانه زیبا خشک می‌شود.
*طومار شیخ بهایی، مستندترین مدرک
وی طومار شیخ بهایی را مستندترین مدرک باقی مانده از وضعیت مادی‌ها و نحوه تقسیم آب زاینده‌رود دانست و افزود: اسامی نهرهایی در این طومار دیده می‌شود که برخی از آنها همانند نهر آحاد، صالح‌آباد، باغ وحش، قرق حسن‌آباد، بابکی، قرق آقا سیدجعفر ناژوان (ماربین)، سلیمی، مادی‌آباد، شاه کبیر، کبوترآباد، کراج و شهرستان برای مشروب ساختن قریه‌ها و روستاهای اطراف شهر مورد استفاده بوده و برخی دیگر نظیر مادی نیاصرم، فرشادی، شاه، آیتقوش (قومش)، ماربین سرا آن و فدین در سطح شهر جریان داشته است.
فقیهی به مادی‌های موجود در اصفهان اشاره کرد و گفت: از جمله مادی‌های درون شهری در آن زمان می‌توان به مادی جوی شاه اشاره کرد که آب آن برای عمارات و باغات سلطنتی صرف می‌شد و نصف مادی فرشادی آب داشت و مادی دیگر نیاصرم است که در آن زمان از بزرگ‌ترین مادی‌های اصفهان به شمار می‌آمد، این مادی از کنار پل مارنان سرچشمه می‌گرفت و از کنار محله لنبان می‌گذشت.
وی افزود: در مادی مذکور به هنگام پر آبی در حدود 200 سنگ آب جریان می‌یافت و مادی فرشادی نیز که بالاتر از مادی نیاصرم از رودخانه منشعب می‌شد، پس از مشروب ساختن محله‌های چهارسو و شمس‌آباد به طرف محله خواجو حرکت می‌کرد .
این پژوهشگر با اشاره به اینکه آب این مادی در حدود یک چهارم نهر نیاصرم می‌رسید و مادی دیگر فدین نام داشت که آب آن را سلاطین صفویه وقف سلامتی خود کرده بودند، این مادی که بالاتر از سه مادی دیگر قرار گرفته بود پس از عبور از میدان دروازه دولت کنونی به شعبات کوچک‌تری تقسیم می‌شد، اظهار کرد: یک شعبه آن به درون باغ چهلستون منحرف می‌شود و دیگر انشعابات بین محلات اطراف دولت‌خانه عصر صفوی تقسیم می‌شد و به طور کلی در زمان صفویه از سرچشمه زاینده‌رود تا باتلاق گاوخونی 154 مادی و نهر از رودخانه زاینده‌رود منشعب می‌شد که تعدادی از آنها هنوز هم در محلات شهر پابرجاست.
انتهای پیام/س10/ط4000
