به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، در ورای آتشی که برای مینا افروخته شده، گرمای نفسی احساس می‌شود که بی‌بسم‌الله آغاز کار نمی‌کند و دستان استاد میناکار برای اجرای هنر، قنوت عشق می‌گیرد. هنرمند دست به گوهر می‌زند و کیمیا می‌کند و از فلز، گوهری می‌سازد گویی نه هنرمند که در عین حال دانشمندی شیمی‌دان است که علم و هنر را بهم پیوند زده است.
بی‌شک در گذر 1500 ساله این هنر، مینا در خطه ما به تجلی رسیده و برای خود جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده ولی متاسفانه همچون بسیاری از هنرهای اصیل ما غبار فراموشی به روی این هنر نشسته بود اما، علیرضا و احمد پروازی دو برادر استادکار تبریزی برای جلای دوباره این هنر غبار گرفته در دل تاریخ، دست به کار شدند و باری دیگر هنر ایران و تبریز را به رخ جهانیان کشاندند تا روزهای اوج فرهنگ تبریز را که در اکثر هنرها دارای مکتب«تبریز» بود، یادآور شوند.
برگزاری مراسم تجلیل از احیاگران هنر مینای ایرانی را که به همت سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تبریز انجام پذیرفت و گامی مثبت و اقدامی عملی برای احیای هنر و ارج نهادن به مقام شامخ هنرمندان است بهانه‌ای شد تا گزارشی تهیه کنیم از احیای این هنر.
در این مراسم که با حضور نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی، شهردار تبریز و هنرمندان استان برگزار شد، اثر ارزشمند مینای ایرانی منقش به لفظ جلاله و اسماء حسناء "پنج تن آل عبا" بر روی طلای ناب به موزه مولی‌الموحدین حضرت امام علی‌بن ابیطالب (ع) در نجف اشرف و اثری مشابه به موزه شهرداری تبریز توسط برادران هنرمند استاد علیرضا و احمد پروازی اهدا شد.
تاریخچه مینا
مرتضی جعفری‌ثانی هنرمند تبریزی درباره تاریخچه مینا می‌گوید: این هنر نیز چون هنرهای گرانقیمت و ظریف دیگر در زمان قدیم مختص درباریان و پادشاهان به شمار می‌آمد و شکوه و هیبت و هیمنه‌‌ی شاهان را به نمایش می‌گذاشت.
وی افزود: از زمان صفوی که هنرهای زیادی برای تزیین اماکن متبرکه به کار گرفته شد این هنر نیز همانند قلمزنی، نگارگری و طلاسازی با به کارگیری و زینت بخش شدن در ضریح‌ها و درب‌های این اماکن اهمیتی خاص یافت و برکت گرفت.
جعفری ثانی تصریح کرد: اوج شکوفایی این هنر در زمان فتحعلی شاه قاجار بود که در مینای نقاشی اثرهای بی‌بدیل و نفیس آفریده شد و هنرمندانی همچون باقر میناساز و محمدجعفر به ظهور رسیدند و در این زمان علاوه بر تزئین بارگاه‌های ائمه در عراق و مشهد اثرهای کاربردی از این هنر که شامل قنددانها، انفیه دانها، تنگ‌ها و قلیان‌هایی از طلای ناب و تزئین با این هنر بود به وجود آمدند که امروز آذین‌بخش موزه‌های معتبر دنیا و مجموعه جواهرات ملی ایران هستند و جلوه‌ای ماندگار و گواهی بی‌بدیل و زنده از تاریخ هنر گذشتگان است.
این هنرمند نقاش افزود: در اوایل دوره ناصرالدین شاه قاجار هنرمندانی نو به عرصه‌ی ظهور در این هنر به میدان آمده و هنرنمایی‌هایی را از خود به یادگار گذاشتند ولی متاسفانه با اولین سفر ناصرالدین شاه به فرنگ و چشمگیر شدن هنر اروپایی در نزد شاه ایران سفارش‌های دربار از هنرمندان داخلی به صنعتگران اروپایی و فرنگی سوق یافت و هنرمندان نیز به طبع سفارش دهندگان ابتدا به فرنگی‌سازی روی آورده، سپس یکی پس از دیگری کارگاه‌هایشان را تعطیل کرده و این هنر گرانسنگ از جرگه هنرهای زنده به سمت تاریخ سوق داده شد و در تاریکخانه‌های خزانه شاهی و صندوقچه‌های شاهزادگان محبوس شود.
احیای مینا توسط هنرمندان تبریزی
این هنر در دوران معاصر به صورت کامل به دست فراموشی سپرده شد تا اینکه استاد علیرضا پروازی (متولد سال 1348 تبریز) و استاد احمد پروازی (متولد سال 1352 تبریز) کمر همت بالا زدند و ابتکار و اتفاق جدیدی در صنعت طلاسازی و میناکاری کشور بوجود آوردند.
آنها ابتدا اقدام به ساخت و طراحی دستگاهی کردند که تا آن زمان محصولات ایتالیایی این طرح‌ها، از خارج به ایران به صورت قاچاق وارد می‌شد و از این رو باعث صرفه‌جویی ارزی شدند. آنها پس از خبرگی در طلاسازی به سمت ابتکارات نو رفتند.
علیرضا پروازی در این باره می‌گوید: دیگر این شیوه کار ما را ارضا نمی‌کرد و تنها جنبه مالی داشت. در آن زمان جواهرشناسان محدودی در کشور بودند و به علت نابسامانی که در این رشته وجود داشت سودجویان در بازار مشغول جمع‌آوری سنگ‌های قیمتی از مردم و فروش و صادرات آن به خارج از کشور بودند.
در طی این سال‌ها سبک‌های سنتی ایرانی مدتی از یادها فراموش شده بود و اساتید و هنرمندان جواهرسازی سنتی، دوران کهولت و بازنشستگی را سپری می‌کردند ولی سرانجام آنها فن هنر میناکاری را آموختند و آشنایی با اساتید خزانه جواهرات ملی، نقطه عطفی در زندگی هنری ایشان گردید.
در این مدت ساخت مینای ایرانی بیش از یک قرن از جرگه هنرهای تجسمی و صنایع ایرانی رخت بربسته بود و اطلاعات و منابعی که چگونگی شیوه ساخت و اجرای مکتب میناکاری باشد در کتابخانه‌ها و یا در سایر موسسات پژوهشی و تحقیقاتی جز منابع نایاب محسوب می‌شد تا اینکه بعد از سال‌ها این دو برادر توانستند اولین شیشه مینایی ساخته شده را به فلز نقره، جوش دهند، بعد از آن بود که آنها به سرعت توانایی ساخت و ترکیب رنگ‌های مختلف مینا را با اکسیدهای فلزی و معدنی و در نهایت جوش مینا به طلا بدست آوردند.
در سالی که بزرگ‌ترین موسسه جواهرشناسی دنیا GIA غیرقابل احیا بودن مینای ایرانی را اعلام کرده بود، برادران هنرمند پروازی با هنرنمایی خود توانستند با پشتکار و همکاری یکدیگر یکی از پرشکوه‌ترین هنرهای ایرانی را از دل کوره‌های داغ، احیا کنند.
ابداع هنر قلمزنی و میناکاری اسلامی برای نگارش قرآن و متون مذهبی و تزئین اماکن متبرکه شیوه دیگری بود که این هنرمندان تبریزی را مصمم‌تر کرد. بدین ترتیب آنها توانستند با هنر خود تزئینات و آرایش‌های مختلفی را که در دوره‌های گذشته در تاریخ هنر اسلامی ایرانی نمود داشت زنده و احیا کنند.
***
میناکاری هنری بسیار ظریف و جامع با فعل و انفعالات شیمیایی و محاسبات دقیق ریاضی است که صدها ترکیب شیمیایی در دمای بسیار بالا با هماهنگی و نظم تمام موجب ایجاد اثری هنری می‌شود که باز این آفرینش از تجمیع چندین شاخه هنر بدست می‌آید از این رو میناسازی هنری است از اتحاد شیمی و ریاضی و سایر فنون و دانش‌ها که کمتر ماده‌ای را می‌توان یافت که در این فن به کار نرفته باشد.
استاد علیرضا پروازی درباره این هنر می‌گوید: مینا بدل کردن از گوهرها روی فلز است و هر گوهری از مینا بدل دارد و در اصل در این هنر گوهرها به با ارزش‌تر شدن از خود گوهر تبدیل می‌شوند چرا که در میناکاری آثاری به دست می‌آید که از سنگ‌های با ارزش جواهر یا مروارید نمی‌توان آن را ایجاد کرد.
وی افزود: ماده مینا در اصل از شیشه خالص همراه صدها ترکیب شیمیایی در ده‌ها نوع رنگ مات و شفاف است، اغلب روی فلزی که از طلای ناب است جوش داده می شود تا اثری که استاد زرگر آفریده با مینا زینت داده شود.
این هنر استاد نگارگر است که با رویاها و تصورات و ذهن مهندس‌وار خود با ریزترین پودرهای ممکن صورتگری کرده یا به اجرای گل و مرغ‌سازی بپردازد و هماهنگی هنر او با آتش است که تعیین کننده و میزان اثر خلق شده است و این نظم و رابطه‌های بسیار دقیق ریاضی است که از دل آتش گلستانی از گل و مرغ‌ها را بیرون می‌آورد.
علم و هنری که روزی زینت‌بخش کاخ سلیمان نبی بود حال امروز به کمک این هنرمندان می‌رود تا باری دیگر بارگاه‌های منور ائمه را با زینت مینای ایرانی آراسته کند.
------------------------------------
ساسان نیک رفتار خیابانی
-----------------------------------
انتهای پیام/ح10/چ3000
