غبار خرابی بر آثار باستانی داورزن سبزوار نشسته است

به گزارش خبرگزاری فارس از سبزوار بخش داورزن سبزوار با 38 روستا و نزدیک به 30 هزار نفر در غرب شهر سبزوار واقع است که بیشتر روستاهای آن در حاشیه محور اصلی تهران به مشهد و در کنار جاده قدیم ابریشم قرار دارند.
در بخش داورزن سبزوار آثار باستانی و مکان‌های تاریخی بسیاری وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از: بقعه سید‌ناصر بن‌محمد، مسجد جامع چشام، بقاع سید‌اسماعیل و سیدحسین، مسجد جامع پایین قلعه مزینان، امامزاده بی‌بی خاتون، مقبره حاج باباخان، امامزاده سیدعلی‌اکبر، دخمه چهل دختر، غار اصحاب کهف، رباط یحیی‌آباد، تپه سیزده بدر، خرابه‌های چوبین، خرابه‌های بادغوس، خرابه‌های فاریاب و کلروون و تپه کال‌کشادو البته کاروانسراهای تاریخی مزینان ـ مهر و ریوند و آتشکده آذر برزین‌مهر یا قلعه دیو به جا مانده از دوران ساسانیان یاد کرد.
این بخش با آب ‌و هوایی معتدل دارای آثار تاریخی، مذهبی و دیدنی فراوانی است.
قدمت بخش داورزن به مرکزیت شهر فعلی داورزن مربوط به دوران پیش از اسلام است که خرابه‌های کپرنشینی موجود در نقاطی از بخش دلیل بر این مدعاست.
مناطق نامن و باشتین محل نهضت سربداران در این بخش قرار دارد که موجب افتخار این مرز و بوم است.
وجود کاروانسراهای تاریخی و دیدنی بین‌راهی روستاهای مزینان، مهر و ریوند که در مسیر جاده قدیم ابریشم و در حاشیه محورهای اصلی این بخش احداث شده از دید مسافران و جهانگردان عبوری این بخش پوشیده مانده است.
آتشکده "آذر برزین‌مهر" که یکی از سه آتشکده ایران است در بستر رودخانه روستای ریوند داورزن و در 30 کیلومتری شهر سبزوار قرار دارد.
قدمت این اثر دیدنی مربوط به دوران ساسانیان است که در آن زمان به عنوان آتشکده کشاورزان بوده است.
این بنای تاریخی با پلان مربع و چهار طاقی با تزیینات نمونه لچکی و طاق‌های سنگی و محراب است و مصالح آن نیز از سنگ، آهک و ماسه است.
مساجد تاریخی روستاهای پایین ده مزینان، ریوند، چشام و مسجد جامع شهر داورزن نیز با قدمتی بسیار زیاد و با معماری اسلامی در این بخش قرار دارد.

* تردد سالانه حدود 7 میلیون مسافر و زائر بارگاه حضرت
ثامن‌الحجج علی‌بن موسی‌الرضا(ع) از مسیر این بخش حال و هوای خاصی به این بخش داده است.
ادویه به ‌ویژه فلفل قرمز، نان روغنی و محلی، خربزه، هندوانه و انگور بخشی از سوغاتی‌های معروف این بخش است.
این بخش بزرگان و دانشمندانی همچون استاد محمد‌تقی شریعتی و ‌علی شریعتی را در دامن خود پرورانده است.
متاسفانه با تمام این اوصاف بخش داورزن در قسمت جذب اعتبارات میراث فرهنگی بسیار عقب بوده و این امر موجب تخریب بناهای تاریخی و باستانی بخش شده است.
وضعیت نابسامان قلعه قدیمی قیام سربداران در روستای باشتین اسف بار بوده و تخریب این قلعه تاریخی سرعت بیشتری گرفته است.
گودبرداری‌های غیر اصولی و البته برای سرقت در کاروانسراهای مهر و ریوند این دو کاروانسرای زیبا به‌جا مانده از دوران صفویه و قاجاریه را در حال نابودی قرارداده است.
رها شدن محوطه باستانی کاروانسرای تاریخی مزینان نیز با وجود هزینه‌های فراوان در مرمت این بنا موجب شروع تخریب و نابودی آن شده است.
وجود ده‌ها اثر تاریخی و باستانی در روستاهای حسین‌آباد و مقیسه و چشام در انتظار جذب اعتبار برای مرمت و بازسازی بناهای مسجد جامع و قلعه‌های زیبایی است که در حال تخریب هستند.
یکی از ساکنان روستا با بیان برخی مشکلات گفت: اهالی این روستا از چند‌ سال پیش پیگیر مسائل میراث فرهنگی و گردشگری روستا هستند.
حسن بروغنی ادامه داد: با توجه به این که از سوی  معاونت میراث فرهنگی و گردشگری کشور نامه‌ای منوط به قرار گرفتن روستای چشام به عنوان روستای هدف گردشگر صادر شده است اما مسئولان هیچ توجهی نداشته و اعتباری برای این موضوع ابلاغ نکرده‌اند.
وی ادامه داد: این روستا با داشتن چهار اثر ثبتی و دو اثر مربوط به دوران پارت و ساسانی ـ فاریاب و کلرورن و 17 اثر مهم تاریخی و دو عدد قنات طاهری به نام فاریاب و چشم یکی از روستاهای با قدمت هزار ساله بخش داورزن است.
وی مساعدت مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان برای اختصاص اعتبار برای بازسازی و مرمت آثار باستانی این بخش را خواستار شد.
یکی دیگر از اهالی روستای باشتین نیز قدمت هزار ساله این روستا را خاطرنشان کرد و افزود: متاسفانه در اجرای طرح هادی این روستا هم به بافت تاریخی این روستا توجه‌ای نشده است.
وی وجود قلعه تاریخی به جا مانده از دوران سلسله سربداران و نخستین قیام شیعی در اسلام را خاطرنشان کرد و گفت: متاسفانه عدم توجه به این بنا در اختصاص اعتبار مناسب برای بازسازی روند تخریب و نابودی آن افزایش یافته است.
وی تصریح کرد: متاسفانه زمین‌های اطراف این بناهای تاریخی توسط برخی به زمین کشاورزی تبدیل شده که این اقدام عملا سیر تخریب بنای تاریخی قلعه سربداران را افزایش داده است.
دهیار روستای ریوند نیز با اشاره به قرار گرفتن آتشکده آذربرزین‌مهر در ارتفاعات شمالی این روستا گفت: متاسفانه راه ارتباطی مناسبی برای دسترسی به این بنای زیبا وجود ندارد.
احمد آرش‌نیا عبور محور بین‌المللی تهران ـ مشهد از بخش داورزن و نزدیکی این محور با این اثر تاریخی را خاطرنشان کرد و افزود: مسافران و بازدیدکنندگانی که از وجود این بنای باستانی آگاه هستند برای بازدید از آن مجبورند راه مالرو آن را طی کنند.
وی با اشاره به حضور یک گروه باستان شناس از کشور لهستان افزود: مشتاقان این بنای تاریخی که از کشورهای خارجی همچون لهستان در بخش حضور یافته بودند بیشتر به آثار باستانی کشور ما توجه نشان می‌دهند که ما خود از این موضوع غافل هستیم.
وی تصریح کرد: موضوع قابل بحث دیگری که حائز اهمیت است این است که هیچگونه تابلو یا نشانه‌ای که نشانگر مسیر ارتباطی و دسترسی به این بنا باشد در ابتدای راه این اثر تاریخی نصب نشده و این امر سبب سرگردانی مسافران و بازدیدکنندگان شده است.
دهیار روستای ریوند در ادامه از این بنای باستانی در گویش محلی به عنوان خانه دیو یاد کرد و گفت: قدمت این اثر سبب شده است مردم این منطقه از آن به عنوان خانه دیو یاد کنند.
احمد آرش‌نیا در ادامه به جاذبه‌های گردشگری این بنا اشاره کرد و گفت: چشم‌اندازهای زیبا و طبیعی کوهستان به شرط ایجاد راه مناسب سبب جذب گردشگران و مسافران می‌شود.
یکی از فرهنگیان بخش داورزن که خود را معلم تاریخ معرفی کرد، به خبرنگار ما گفت: متأسفانه این بنا مهجور مانده و حتی بعضی از مردم این منطقه نیز از وجود این اثر باستانی در بخش داورزن اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند.
وی معتقد است‌ اگر مسئولان میراث فرهنگی سبزوار همانند مسئولان میراث فرهنگی بعضی شهرستان‌ها به فکر این بناها بودند می‌توانستند علاوه بر حفظ بناها زمینه گردشگری را در این بخش فراهم آورند.
وی ادامه داد: بی‌توجهی به این اثر تا حدی است که بعضی شهرستان‌های دیگر مدعی وجود این آتشکده در محدوده خود شده‌اند.
دهیار روستای مهر نیز با اشاره به وجود کاروانسرای تاریخی مهر در محدوده این روستا گفت: در سال گذشته با اختصاص اعتباری نزدیک به 500 میلیون ریال برای بازسازی و مرمت این کاروانسرای تاریخی که در حاشیه جاده ابریشم و محور بین‌المللی تهران ـ مشهد بارقه امید در دل دوستداران بناهای فرهنگی این مرزو بوم زنده شد.
حسین نجیبی‌زاده با اشاره به  بازدید علاقه‌مندان و مسافران  از این بنای زیبای دوران قاجاریه ادامه داد: توقف حداقل چند دقیقه‌ای در این محل و بازدید از این بنای زیبا سبب می‌شود تا ضمن تجدید قوای رانندگان و مسافران مانعی برای تصادفات که بیشترین عامل آن خواب آلودگی اعلام شده بود شود.
وی اختصاص 500 میلیون ریال اعتبار از سوی مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری طی سال قبل را خاطرنشان کرد و گفت: این اعتبار 150 میلیون ریال کاهش پیدا کرد.
وی ادامه داد: البته این اعتبار سبب مرمت قسمت‌های محدودی از این بنا که مورد هجوم غارتگران میراث فرهنگی واقع  شده بود، شد.
وی تصریح کرد: با این اعتبار اختصاص یافته قرار بود مرمت این بنا ‌در قالب بند‌کشی و ترمیم قسمت‌های تخریب شده‌ صورت پذیرد تا شاهد پابرجایی و استحکام این بنا برای استفاده و بازدید هزاران گردشگر این مسیر باشیم.
وی ادامه داد: این بنای زیبا قطعا خواهد توانست با کمی مدیریت و همکاری با بخش خصوصی تحولی شگرف در اقتصاد اهالی این روستا و همچنین ایجاد بسترهای لازم برای توسعه صنعت گردشگری در منطقه را فراهم آورد.
قدمت کاروانسرای تاریخی روستای مهر مربوط به دوران قاجاریه و با شماره 1660/3 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
مصالح به کار رفته در این بنا آجر، ملات گل و گچ و تزئینات آن به صورت آجری نیم دایره و قوس‌های آن جناقی و هلالی بوده دارای هشتی، حیاط مرکزی، اصطبل‌های شرقی و غربی و منطقه شاه‌نشین است.
دهیار روستای کاهک  با اشاره به مرمت زادگاه دکتر شریعتی در این روستا تصریح کرد: با اختصاص اعتباری بالغ بر 45 میلیون ریال مرمت این بنا آغاز شد.
رضا کاهه ادامه داد: زادگاه ‌دکتر علی ‌شریعتی واقع در روستای کاهک در سال 82 از طرف اداره میراث فرهنگی به ثبت آثار تاریخی رسیده است.
وی عنوان کرد: هر ساله به بهانه سالگرد دکتر شریعتی این روستا پذیرای مهمانان زیادی از اقصی نقاط ایران است.
دهیار کاهک با اشاره به اقدامات انجام شده در این بنا گفت: خوشبختانه با اختصاص این اعتبار مرمت دیوارهای اطراف سفیدکاری اتاق‌ها و کف‌سازی این بنا انجام شده است.
وی اظهار کرد: با اختصاص اعتبار جدید برای ساماندهی حیاط این بنا مرمت آن به طور کامل انجام می‌شود.
دهیار کاهک وجود یخدان و قلعه‌های قدیمی این روستا را خاطرنشان کرد و افزود: وجود این بناها نشان از قدمت و عمر تاریخی این روستا است.
بخشدار داورزن در خصوص مرمت  آتشکده آذر برزین مهر به استحکام‌بخشی این بنا اشاره کرد و گفت: با پیگیری‌های انجام شده از سوی میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سبزوار این بنا تا حدودی استحکام‌بخشی شده است.
عباس شم‌آبادی نیز گفت: البته پیگیری‌های این بخشداری برای اختصاص اعتبار برای راه مناسب دسترسی به این آتشکده هنوز به نتیجه نرسیده است.
وی با اشاره به ۶۸ اثر تاریخی به ثبت رسیده در این بخش افزود: این بخش بعد از سبزوار بیشترین ابنیه تاریخی به ثبت رسیده را دارد.
این مسئول به جاذبه‌های گردشگری بناهای تاریخی اشاره و تصریح کرد: در صورت نصب یک تابلوی مناسب از سوی اداره میراث فرهنگی و گردشگری در ابتدای راه این بنا، امکان حضور گردشگران برای بازدید از این بنا فراهم می‌شود.
عباس شم‌آبادی در ادامه به مرمت زادگاه دکتر شریعتی اشاره کرد و ادامه داد: با اختصاص 45 میلیون ریال‌ بازسازی و مرمت قسمت‌هایی از زادگاه دکتر شریعتی در روستای کاهک پایان یافته است.
وی همچنین به اختصاص اعتبار برای امامزاده و مسجد جامع روستای چشام اشاره کرد و گفت: مرمت این بناها در قالب مشارکتی صورت خواهد پذیرفت.
وی در عین حال اعتبار اختصاص یافته به کل شهرستان را نزدیک به 500 میلیون ریال عنوان کرد و ادامه داد: این اعتبارات قطره چکانی جوابگوی مرمت بناهای تاریخی این شهرستان نخواهد بود. 
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سبزوار نیز وضعیت اعتبارات اختصاص یافته به شهرستان سبزوار را بسیار اسف بار خواند.
حشمت‌الله متین‌فر در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس ادامه داد: برای بخش‌های شهرستان سبزوار اعتبار جداگانه‌ای تعریف نشده است.
وی تصریح کرد: میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سبزوار پیشنهادهای بسیاری برای اختصاص بودجه اعلام کرده ولی ردیفی برای این پیشنهادها تعریف نشده است.
وی در عین حال به اجرای برخی طرح‌های مشارکتی اشاره کرد و گفت: در بخش داورزن نیز با همکاری مردم و اداره اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی و گردشگری اقدام به مرمت برخی بناهای مذهبی کرده‌ایم.
وی ادامه داد: امامزادگان روستاهای سویز و چشام و همچنین مسجد جامع روستای چشام از جمله این بناها هستند.
وی با اشاره به درخواست مردم روستاهای مهر و مزینان و ریوند برای بازسازی و مرمت و تغییر کاربری کاروانسراهای بین‌راهی موجود در این روستا نیز عنوان کرد: این اداره تغییر کاربری این بناها را به صندوق احیای میراث فرهنگی و آثار باستانی اعلام کرده‌ایم ولی هنوز بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری برای مرمت و استفاده بناها اعلام آمادگی نکرده است.
انتهای پیام/ج10