از رهبری جنبش مشروطه تا مبارزه علیه روس‌ها

به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان امروز مصادف است با یکصدمین سال وفات آیت‌الله العظمی حاج شیخ محمدتقی نجفی اصفهانی مشهور به آقا نجفی از فعال‌ترین، با نفوذترین و شاخص‌ترین مراجع و علمای سیاسی و اجتماعی دوران قاجار که فعالیت‌های وی علیه حکومت مستبد قاجار و تحریم تنباکو سبب شده تا امروز از وی به عنوان مرجع بیداری اسلامی یاد شود.
دوران زندگی این مرجع دینی مصادف است با عصر انحطاط ایران و دوران نفوذ آرام و تدریجی دولت‌های بیگانه در کشور.
در دوران ایشان حضور مبلغان مذهبی اروپایی، تجار و کمپانی‌های خارجی، سیاست‌مداران و مستشرقان، ظهور فرقه‌های ضاله و نیروهای غرب‌گرا هر یک در حوزه نفوذ خود به هویت و استقلال فرهنگی اقتصادی و سیاسی ایران ضربه می‌زده‌اند.
حاکمیت و حکومت آن روز ایران هم که باید حافظ ملت و نگهبان هویت و کیان کشور باشد به جهات مختلف ناتوان از این مسئله بود و اساساً خود یکی از عوامل عقب‌ماندگی کشور را تشکیل می‌داد.
در چنین شرایطی مرحوم آقانجفی در صدر جریانی قرار دارد که علیه این انحطاط و زوال حرکت می‌کند و ما امروز آن را با نام «بیداری اسلامی» می‌شناسیم.
درخشیدن نام وی در ردیف رهبران طراز اول دو نهضت بزرگ تنباکو و مشروطیت علیه استعمار و استبداد موید تاریخی این سخن است؛ دو نهضتی که از جلوه‌های بارز و نمادهای مهم بیداری اسلامی در ایران بوده‌اند.
احکام و فتاوایی نیز که وی از موضع مرجعیت صادر می‌کرد، در ردیف اسناد و مدارکی قرار دارد که جهت فکری و عملی‌اش اعتلا بخشیدن به هویت سیاسی و فرهنگی شیعه در ایران بوده است.
مهمترین فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی آقانجفی به‌صورت مختصر در ذیل می‌آید.
 
* جنبش تاریخی تحریم تنباکو
بی‌شک و طبق گزارش‌های تاریخی، آقانجفی در رأس جنبش تنباکوی اصفهان بوده است که این خود دلیلی است بر موقعیت ممتاز و درخشان وی در بین علما، چرا که در آن وضعیت تنها 46 سال از عمر وی سپری‌شده بود و در حوزه معتبر، سنتی و درجه اولی مانند اصفهان، مجتهدان و فقهای بنام و حتی شیوخ طراز اول علمی و فلسفی حضور داشتند و این نشان از نفوذ و مقام آقانجفی دارد که تمام آن معمرین و عامه مردم، پیرو و گوش به فرمان او بودند.
 
*‌ مبارزات بر ضد سلطه بازار خارجی
وی با تحریم منسوجات و مصنوعات خارجی و ترویج محصولات داخلی و تشویق مردم بر خودکفایی هر چه بیشتر، به مبارزه با سلطه بازار خارجی پرداخت و با پایمردی تمام فشارهایی را که از ناحیه دولت‌های روس و انگلیس و حتی دولت ایران بر او وارد می‌شد، تحمل می‌کرد و بر سر موضع خویش ایستاد.
 
*‌مبارزه علیه استبداد و ستم
اگر کسی کارنامه 30 ساله مبارزات آقانجفی را بررسی و کاوش کند در می‌یابد که او در برخورد با حوادث و اشخاص مختلف، از شیوه و روش مشخصی پیروی می‌کرده است.
برای او فرق نمی‌کرد که طرف او، وابسته به کجا و به چه جریان است؛ گاهی با حاکم مستبدی چون ظل‌السلطان، که حتی ناصرالدین شاه نیز از قدرت روزافزون او بیمناک بود، در می‌افتد و گاه در زمان قدرت مشروطه، با حاکم بختیاری مشروطه خواه،هدف او تنها ادای تکلیف و مبارزه با جور و ستم بود.
مبارزه با اقبال‌الدوله کاشی حاکم محمدعلی شاه که منجر به جنگ مسلحانه شهری و شکست حاکم شد؛ مبارزه با برخی حکام مستبد پس از مشروطه دوم ( 1327 تا 1332 قمری) که عمدتاً از سران بختیاری بودند، از دیگر مبارزات وی با مظاهر فساد و ستم است.
 
* مبارزه با بدعت‌ها
وی همانند پدر، به شدت با بدعت و انحرافات سیاسی فرهنگی بابیت و بهائیت برخورد می‌کرد و در همین دوران بهائیت به شدت سرکوب شد.
البته ناگفته نماند که این سرکوب عواقب سختی را برای آقانجفی دربرداشت؛ زیرا افزون بر حمله به شخصیت و افکار ایشان در قالب کتاب و نوشته، دیپلمات‌های انگلیس و روس نیز به نوبت در سال‌های 1307 و 1320 به وقایع بابی‌کشی اصفهان و اطراف، اعتراض کردند و سرانجام دو سلطان قاجار (ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه) او را محکوم به تبعید از اصفهان کردند.
 
*‌ رهبری در جنبش مشروطه
جنبش مشروطه خواهان در اصفهان که در رأسش آقانجفی و برادرش حاج آقانورالله قرار داشت، افزون بر در هم شکستن فشار استعمار و استبداد، نوعی برداشت مذهبی و آرمان‌های دینی را جستجو می‌کرد، بدون آن که ائتلافی با جناح‌های مشکوک سیاسی و محافل غیر دینی داشته باشد.
انطباق موضع گیری‌های سیاسی بر موازین دینی، زمینه احیا بر پایه فرهنگ شیعی و نه تقلید از غرب و نه نفی دین از سیاست و حکومت، همه این ویژگی‌ها سبب آن شده بود که پایه‌گذاران اصلی جنبش در اصفهان و حومه گسترده آن، از پختگی سیاسی، محبوبیت و مردم پسندی عمیق، همراه با اعلام وفاداری‌های پرشور برخوردار شوند و از طرفی مغضوب کسانی که طرفدار مشروطیت با آرمان‌های غربی و ضدمذهبی بودند قرار گیرند.
 
*‌ مبارزه علیه اولتیماتوم روس‌ها
در تاریخ 1329 قمری قوای نظامی روسیه وارد ایران شده و بخش‌هایی از آن را به تصرف خود درآورد و با صدور اولتیماتومی درصدد تأمین خواست‌های خود برآمد.
این قضیه گرچه پس از مدتی به پایان رسید، لکن حرکت‌هایی که علما و از جمله آنان آقانجفی انجام داد، درخور توجه است.
وی در این واقعه با برقراری ارتباط با مقامات ذی‌ربط و ارسال تلگراف‌ها و نامه‌های متعدد کوشید تا روحیه مقاومت را در آنان تقویت نماید.
 
*‌ گاه‌شمار زندگی آقا نجفی اصفهانی
1307 فتنه بابیه و تبعید به تهران
1308 و 1309 نهضت تحریم تنباکو
1316 تاسیس شرکت اسلامیه به منظور خودکفایی اقتصادی
1320 فتنه بابیه و تبعید دوباره به تهران
1324 بست‌نشینی و مشروطه اول
1324 – 1326 اداره اصفهان توسط انجمن مقدس ملی به رهبری سیاسی آیت‌الله حاج آقانورالله نجفی
1325 عزل ظل‌السلطان حاکم ظالم اصفهان پس از 35 سال
1326 اداره اصفهان توسط اقبال‌الدوله کاشی حاکم تعیین شده از محمدعلی شاه
1327 درگیری مسلحانه با اقبال‌الدوله کاشی حاکم مستبد اصفهان و فتح شهر توسط قوای بختیاری
1327 آغاز دوران اداره اصفهان توسط بختیاری‌ها به مدت 12 سال
1329 مبارزه علیه اولتیماتوم روس‌ها
1332 وفات آقانجفی
انتهای پیام/ح10