خبرگزاری فارس چهارمحال و بختیاری| هر شخصی دوست دارد تاریخچه‌ای از گذشته‌های شهر خود بداند و هویت خود را بیش از پیش بشناسد. بفهمد کجای این تاریخ قرار دارد و چه اتفاقاتی در این سال‌ها برای شهر و دیار و نیاکانش افتاده و اصلا ریشه‌اش به کجا برمی‌گردد. حالا ۳۱ اردیبهشت در روز شهرکرد شما را به سالیان دور می‌بریم تا کمی در تاریخ سفر کنیم و محل زندگی‌مان را بهتر بشناسیم.
اولین ساکنان در محل شهرکرد امروزی در روستایی به نام ده‌کهنه زندگی می‌کردند جایی در میرآباد شرقی امروزی. مردم این روستا آب مورد نیاز خود را از قنات گدارچشمه تهیه می‌کردند قناتی که تا به امروز زنده است و همچنان خنکای آبش عطش جان را فرومی‌نشاند.
گدارچشمه، قناتی به بلندای طول تاریخ دهکرد
بهره‌مندی از آب گوارای قنات گدارچشمه در دیگر اوقات سال در روزگاری که هنوز مردم این شهر از آب لوله‌کشی بهره‌مند نشده بودند، باعث شده بود تا نزهتگاه گدارچشمه به مرور ایام با ذهنیت پرخاطره تاریخی مردم این دیار عجین شود.
وجود انگورستان‌های گسترانیده شده همچون فرش زمردین و غرس درختان وزگ، سپیدار و کبوده سر به آسمان سوده در حاشیه آن که سایه‌شان را از مردم گذرنده از آن محل دریغ نمی‌کردند باعث شده بود تا در روزگاری که راه شهرکرد به اصفهان از پایین‌دست گدارچشمه عبور می‌کرد، همواره نام و یاد شهرکرد با طراوت و سرسبزی در اذهان متبلور گردد. وجود این فضاهای سبز در شمال و جنوب شهرکرد آن‌چنان بر اقلیم این شهر تاثیر گذارده بود که استفاده از وسایل خنک‌کننده در ماه‌های گرم سال در منازل افسانه‌ای دوردست تلقی می‌شد. این مجموعه‌های مصفا به مرور کوچک و کوچک‌تر شد تا جایی که گاه از آن‌ها چیزی جز خاطره باقی نماند.
کوچ ترک‌های قشقایی به سمت دشت شهرکرد
به بیانی می‌توان گفت اصل اساس دهکرد در این قسمت بوده است. دشت شهرکرد نیز مانند کاسه‌ای بزرگ پر از آب، با وسعت زیاد منطقه را پوشش می‌داده و یک مکان بی‌نظیر برای دامپروری بوده است به همین دلیل گروهی از ترک‌های قشقایی دره‌شوری از شیراز به این مکان کوچ می‌کنند و همزمان ده‌کهنه‌ای‌ها نیز به پایین دشت موجود که جنوب شهرکرد امروزی است، می‌روند و با هم ادغام می‌شوند. امروز دیگر اثری از دشت پر آب نیست و منازل متعددی در این مکان ساخته شده است.
قدیمی‌ترین ساکنان دهکرد چه کسانی هستند؟
کوچ ترک‌های قشقایی به این منطقه همانا و ماندگار شدن نیز همانا. آب و هوا و امکانات منطقه باعث شد ترک‌های منطقه، دیگر به کوچ فکر نکنند و قدیمی‌ترین ساکنان دهکرد امروزی شوند.
بعد از آن نیز هیچ اثری از ده‌کهنه‌ای‌ها بر جای نماند و فقط گفته می‌شود پس از ادغام با ترک‌ها زبان ترک‌ها را تغییر دادند چون پس از آن ترک‌های ساکن در دشت شهرکرد ترکی صحبت نکردند و امروزه نیز از هر کدام از دهکردی‌ها در مورد زبان بپرسی فقط می‌گویند ترک هستیم در حالی که به زبان دهکردی صحبت می‌کنند.
دهکرد به چه معناست؟
شاید برایتان سوال باشد که اگر ترک‌ها قدیمی‌ترین ساکنان این منطقه بوده‌اند پس چرا اسم اینجا دهکرد نامگذاری شده است؟ آیا ربطی به کردها دارد یا نه؟ نکته جالب توجه این است که کرد در لغت به معنی گله‌دار است و از آنجایی که ترک‌های قشقایی گله‌دار بودند محل زندگی خود را دهکرد به معنی ده گله‌داران نامیدند و بنیانگذاران اولیه دهکرد شدند.
حاتم طایی دهکرد که بود؟
قدیمی‌ترین اثری که نام دهکرد در آن ذکر شده سنگ قبرهایی از دوران صفویه است که به دیوار مسجد اتابکان چسبیده است و اگر بخواهیم به قدیمی‌ترین سند مکتوب اشاره کنیم به کتاب رستم‌التواریخ از دوران زندیه می‌رسیم. در این کتاب بیان شده که در دهکرد فردی مانند حاتم طایی به نام حاج علی‌خان دهکردی است که در مهمان‌نوازی سرآمد است.
حاج علی‌خان کاروانسرایی در بیرون از دهکرد جایی در مسیر شهرکرد به شهر کیان امروزی ساخته بود و از میهمانان راه به نیکی پذیرایی می‌کرد. وی به خدمتکاران نیز سپرده بود که هیچ نام و نشانی از مسافران نپرسند و صرف مهمان بودنشان به آن‌ها خدمت‌رسانی کنند. از قلعه کاروان‌سرا امروزه تپه‌ای خاک به جای مانده است.
نقل است محمدهاشم آصف(رستم الحکما) نویسنده کتاب «رستم التواریخ» این چنین به معرفی آن، در ذیل بیان ویژگی‌های دوره «کریم‌خان زند» پرداخته است: «ذکر ارباب جود و سخا و کرم در روزگار فرخنده آثار آن جهان‌سالار عالی‌همت متعالی نهمت«کریم خان زند» در هر شهر و ولایت و بلد و دیار و ناحیه‌ای از ایران، اغنیا و توان‌گران و متمولین صاحب سخا و جود و کرم و مروت بوده‌اند که «حاتم طایی» بر سر خوان عطایشان سائل گمنامی و معن کام‌بخش نام‌دار بر سر سفره کرمشان گدای ناکامی بوده، از آن جمله ... در قریه مسماه به «دهکرد» از قریه‌های «چهارمحل اصفاهان»، «حاجی علی» نامی کدخدای آن‌جا بوده که سراپا جامه‌اش کرباس و پشمینه کم‌بها بوده، لکن مهمان‌خانه‌اش مملو از فروش و ظروف نفیسه لطیفه پر از نعمت‌های گوناگون، مهنا بوده و علی‌الاتصال بر سبیل استمرار، هر روز و شبی در مهمان‌سرای آن عالی‌همت، فلک دستگاه نام‌دار، مانند کاه‌کشان پر نقش و نگار، سفره جود و کرم آن منعم خوش اطوار، گسترده و نعمت‌های گوناگون بی حد و شمار به یک نظم و نسق در آن مرتب و برقرار و در مهمان‌خانه‌اش از هر طایفه و قوم و قبیله مهمانان، از صد تا هزار بوده و به خدمتکاران خود غدغن نموده،که از هیچ مهمانی نپرسند که تو چه کاره‌ای و چه پیشه داری و از کجا آمده‌ای و به کجا می‌روی،که مبادا مهمان خجالت بکشد و باید مراسم خدمتگزاری از آوردن اکل و شرب و اعزاز و اکرام به جای آورند. اتفاقا یک چاکرش در این باب قدغنش را شکست، او را بسیار زد و او را از چاکری خود اخراج نمود و در بیرون «قلعه دهکرد» دکان خبازی و بقالی و قصابی و علافی قرار داده که اگر سواری یا پیاده از آن راه بگذرد و نتواند که داخل مهمان خانه‌اش بشود، مایحتاج خود را از نان و نان خورش و کاه و جو از آن دکان‌ها بگیرند.غفرالله له».
مهمان‌نوازی، ویژگی دهکردی‌ها از دیرباز تا کنون
مهمان‌نوازی یکی از ویژگی‌های اصلی مردم دهکرد از دیرباز تا به امروز بوده است و شاید همین باعث شده که از همه اقوام ساکنانی در شهرکرد وجود داشته باشد.
این عکس آخرین یادگار از قلعه برجای مانده از دهکده کوچک «علی‌آباد» در شرق «شهرکرد» است که تا روزگار«ناصری» دارای اعتبار و محل زندگی بوده است و به همین واسطه از سوی «محمدحسن خان اعتماد السلطنه در کتاب «مرآت البلدان ناصری» این چنین معرفی گردیده است: «از جمله قراء (مزارع،گردنه‌ها و آسیا پل‌های) ناحیه «رار[لارچهار محال]» که شامل پنجاه و چهار نقطه است، یکی هم قریه «علی آباد شوره بومی» در حوالی «دهکرد» [می‌باشد که] خاکش شور است. آب قنات دارد. مالیات آن جا شصت و دو تومان. جمعیت ده، دوازده خانوار. بذرافشان هر سالی دوازده خروار. قلعه مختصری دارد. بقایای خشت و گلی این قلعه - روستا،که گواه متقنی بر وجود قلعه - روستاهای [کلات‌ها] متعدد مبتنی بر شیوه تولید اقتصادی کشاورزی و دامداری محدود ساکنین آن‌ها، در نزدیکی، تابع و متاثر از یک دیگر به عنوان هسته‌های اولیه تاریخی تشکیل دهنده «دهکرد قدیم»است، تا روز پنجشنبه بیستم اسفندماه سال ۱۳۶۶ه ش باقی بود.
در این اوقات و به فاصله چند روز پس از حمله هوایی هواپیماهای عراقی به «شهرکرد»، از سوی نیروهای نظامی با تخریب و تجمیع بقایای دیوارهای خشت و گلی آن به صورت سکویی جهت استقرار یک واحد ضد هوایی در آورده شد.
آخرین یادگار از قلعه برجای مانده از دهکده کوچک «علی‌آباد»
دهکرد در آثار دوره قاجار به بعد بسیار مطرح شده؛ یکی از مواردی که در آثار موجود است اتراق کریم‌خان زند در مرغ شهرکرد است. مرغزار شهرکرد به قدری آب داشت که در برخی نقاط امکان غرق شدن بود و ارتفاع گیاهان به قدری بود که گاوها در میان علفزار ناپدید می‌شدند. اما شوربختانه برای تاسیس فرودگاه در شهرکرد ۲ سال به صورت شبانه‌روزی با پمپ‌های قوی آب این مرغزار را کشیدند و زمین را برای تبدیل به فرودگاه خشکاندند.
در حال حاضر شهرکرد دارای توان جغرافیایی مناسبی برای ساختن و رشد است. کوه‌های سر به فلک کشیده موهبت خدادادی است که شهرکرد را بی‌نظیر کرده است.
شهرکرد یکی از طولانی‌ترین شهرهای مراکز استان به طول ۱۸ کیلومتر است و هر اتفاقی را که در شهر مشاهده کنی متوجه می‌شوی که از فرهنگ طول نشات گرفته است.
راهپیمایی‌ها، تظاهرات، جشن‌ها و سایر وقایع در خیابان‌های طولی شهر برگزار می‌شود. شهرکرد شهر اقاقیا است، کافی است صبح یکی از روزها در خیابان‌های شهر قدم بزنید و عطر اقاقیا تمام مشامتان را پر کند.
احداث باغچه‌های مختلف در «باغ‌شهر» شهرکرد از سوی سبزاندیشانی مانند حاج ابراهیم‌خان رئیسی دهکردی، حاج عبدالباقی صولت دهکردی، سید حسین میرممتاز، سیدمحمد باقر امامی نجفی دهکردی و احمد مظاهری باعث شده بود تا این شهر دارای آب و هوایی بسیار مطبوع در فصول گرم و سرد و پربارش در ماه‌های انتهایی سال باشد.
باغچه‌های احداث شده در شمال این شهر و احداث باغ‌آقا (تپه آقا، باقر آباد) در دهه ۱۳۱۰ه ش و بوستان گل سرخ (ملت) و بوستان جنگلی تهلیجان که در سال‌های پایانی دهه ۱۳۵۰ ه ش احداث شدند، همه و همه موجب شد تا با قاطعیت بتوان شهرکرد جدید و دهکرد قدیم را یک باغ‌شهر به حساب آورد.
** محقق: بابک زمانی‌پور، کارشناس ارشد تاریخ
پایان پیام/ ۶۸۰۳۵
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
