باشگاه خبرنگاران توانا_ راضیه بلالی: چند ماهی بود که خبری مبنی بر کمبود شیرخشک و مشکل در نحوه توزیع آن به گوش میرسید و خانوادههای دارای فرزند شیرخوار با این مشکل مواجه بودند. شیرخشک نه یک کالای معمولی بلکه یک کالای سلامتمحور است و مسئولین باید در قبال تهیه و تأمین به موقع آن تدابیری بیاندیشند که در هیچ برهه زمانی با کمبود این کالا که قوت غالب خیلی از فرزندان کشور است مواجه نشویم.
ما جزو کشورهای تولیدکننده شیرخشک هستیم و توانایی تولید شیرخشک موردنیاز همه نوزادان را داریم. این که چرا در برهههایی به کمبود شیرخشک رسیدیم و از این ظرفیت تولید به صورت کامل بهره نبردیم و مجبور به واردات شدیم دلایل مختلفی دارد.
فروش شیرخشک با کد ملی نوزاد و ثبت آن در سامانه تی تک از ۲۰ مهرماه الزامی شد. سازمان غذا و دارو به دنبال کمیاب شدن و قاچاق این محصول تصمیم به اجرای این طرح گرفت.
برای شیرخشک به دلیل حمایت از مصرف کننده ارز ۴۲۰۰ تومانی تعلق میگرفت. بنابراین به دلیل اختلاف قیمت موجود، احتمال قاچاق معکوس شیرخشک و یا استفاده در مصارف دیگر نظیر شیرینی فروشیها وجود داشت. به همین دلیل ارائه این محصول با کد ملی و تاریخ تولد نوزاد و ثبت در سامانه تیتک الزامی شد تا طول زنجیره تأمین تا مصرف، قابل رصد باشد.
در آن شرایط تولیدکنندگان شیرخشک از نبود ارز برای تأمین مواد اولیه شیرخشک گلایه داشتند و طبق گفته رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اگر کسی میخواست واردات شیرخشک داشته باشد، راحتتر از تولیدکنندگان میتوانست ارز دریافت کند.
بانک مرکزی از ابتدای سال تا ۱۹ آبان ۱۴۰۲ جمعاً مبلغ ۹۸ میلیون و ۲۰ هزار دلار فقط برای واردات شیرخشک و ماده اولیه آن با ارز ترجیحی تأمین کرده که این رقم حاکی از رشد ۷۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است.
داروخانهها باید بعد از خرید شیرخشک از شرکتها، این شیرخشکها را با کد سه بُعدی در سامانه تی تک ثبت کنند در غیر این صورت اگر شیرخشکی با همان بارکد در یکی از کشورهای همسایه یافت شود، مسئولیت آن با مسئول فنی داروخانه مورد نظر است و اگر مشخص شود که ثبت توسط داروخانه در سامانه تی تک انجام نشده است، سهمیه شیرخشک داروخانه قطع میشود.
از اواخر آبان ارز ترجیحی یا همان یارانه شیرخشک به بیمهها منتقل شد و به شیرخشک یارانه تعلق گرفت، اما شیرخشک رژیمی مشمول یارانه نشده بود.
تا این که سخنگوی سازمان غذا و دارو از یارانهای شدن شیرخشکهای رژیمی از روز شنبه ۱۴ بهمن خبر داد. داروخانهها از این تاریخ با ثبت شناسه رهگیری شیرخشک در سامانه تیتک میتوانند شیر خشک رژیمی را بدون تغییرقیمت به مصرف کننده در سقف معین عرضه کنند.
همچنین سخنگوی سازمان غذا و دارو به وضعیت پایدار تولید خشک در کشور اشاره کرد و عنوان کرد که هم اکنون به صورت میانگین ماهانه بین ۶ تا ۷.۵ میلیون قوطی شیر خشک در کشور تولید میشود و در صورت کمبود احتمالی و نیاز به تولید بیشتر، کارخانهها برای تولید بیشتر شیر خشک شیفت بندی میشوند.
از طرفی طبق سیاستهای نظام سلامت کشور و مصوبات ستاد تدابیر ویژه غذا و دارو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام شد که از تاریخ یازدهم بهمن جاری، ثبت شیرهای خشک معمولی توسط داروخانههای طرف قرار داد بیمه سلامت برای همه مصرف کنندگان در سطح کشور، در درگاه سازمان بیمه سلامت با ثبت و کنترل بارکد اصالت، انجام میشود.
به گفته مدیرکل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت ایران بر اساس اقلام ثبت شده در درگاه مربوطه، در انتهای ماه صورت حساب باقیمانده یارانه ارزی داروخانه صادر میشود و در نهایت مبالغ مربوطه با ارائه اطلاعات، توسط سازمان هدفمندی یارانه ها، در وجه داروخانهها پرداخت خواهد شد.
همچنین علاوه بر مسیر دسترسی فوق، امکان دسترسی از طریق سامانه نسخه الکترونیک و با انتخاب گزینه «ارائه شیر خشک» نیز برقرار است و تا اطلاع ثانوی، ثبت و ارائه اقلام شیرهای خشک معمولی با ثبت در سامانه TTAC سازمان غذا و دارو نیز مانند سابق قابل انجام است.
سامانه تیتک همیشه وصل نیست
در همان زمان که مشکل کمبود شیر خشک در اوج خود بود، به یکی از داروخانههای سطح شهر رفته و با مسئول داروخانه در ارتباط با نحوه دریافت و تحویل شیرخشک پرسیدم، وی به این مسئله تأکید داشت که سامانه تیتک همیشه وصل نیست و این یکی از مشکلاتی است که با آن مواجه هستیم.
همچنین به سراغ چند تن از مراجعه کنندگان رفتم. بیشترین مشکل این افراد رفتن از یک داروخانه به داروخانه دیگر برای پیداکردن نوع شیرخشکی که پزشک برای فرزندشان نسخه کرده بود. البته گاهی نیز دست خالی از داروخانه بازمیگشتند؛ مخصوصا در مواردی که پزشک شیرخشک رژیمی برای فرزندشان نسخه کرده باشد.
یکی از والدین که دارای فرزند دوقلو بود بیشتر از این وضعیت رنج میبرد. از طرفی داروخانههای سطح شهر را برای یافتن شیرخشک موردنظر پزشکش جستجو میکرد و از طرف دیگر برای ثبت شیرخشک در سامانه توسط داروخانه گاهی معطلی بسیار زیادی داشت که البته این مشکل تا حد زیادی مرتفع شده است.
کمبودهای دورهای برندها و انواع شیرخشکهای رژیمی
طبق بررسیهای میدانی خبرنگار باشگاه خبرنگاران توانا، مشکلی که در مورد کمبود شیرخشک همچنان پابرجاست این است که برندها و انواع شیرخشک معمولا دچار کمبود دورهای میشوند و این کمبود بیشتر برای شیرخشکهای رژیمی است که بعضی برندها یا بعضی انواع آن کم میشود. این روزها به دلیل تولد نوزادهای نارس بیشتر، نیاز به شیرخشک رژیمی بیشتر است. مثل شیرخشکهای اچ آ، ای آر، پپتی، پی دی اف و غیره.
برخی برندها مخصوصا انواع شیرخشکهای رژیمی ناگهان دچار قحطی میشوند و والدین را با چالش جدی در تهیه این کالای ضروری مواجه میکنند. مثلا با تعویض برند شیرخشک برای کودک مشکلات گوارشی یا حساسیت به آن برند به وجود میآید.
به گفته یکی از داروخانهداران، توزیع شیرخشک تقریبا به حالت عادی رسیده است اما همچنان با کمبود دورهای برخی انواع شیرخشک مواجه هستیم. مثلا درحال حاضر برند نان AR موجود نیست و برند گیگز نیز مدت زیادی توزیع نشده است.
ارز ترجیحی و قاچاق معکوس باعث تصمیمگیری در ارتباط با نحوه توزیع شیرخشک شد
در این مورد در زمان اوج کمبود شیرخشک دکتر سید حسامالدین شریف نیا، عضو هیئت مدیره انجمن علمی مدیریت و اقتصاد دارویی ایران در گفتوگویی با خبرنگار باشگاه توانا به ذکر توضیحاتی در ارتباط با دلایل کمبود شیرخشک و ذکر راهکار برای حل این مشکل پرداخت.
شریف نیا در ابتدا به ارز ترجیحی اشاره کرد و گفت: با توجه به این که در حال حاضر شیرخشک تنها کالایی است که همچنان ارز ترجیحی به مواد اولیه آن تعلق میگیرد، به دلیل اختلاف شدید نرخ ارز، قاچاق معکوس در آن روال زیادی دارد. شیر خشک در ایران ده برابر ارزانتر از کشورهایی مثل ترکیه، عراق و افغانستان است که همین امر باعث قاچاق آن میشود.
وی در مورد قاچاق دارو نیز عنوان کرد: در مورد دارو هم قبل از اجرای طرح دارویار این مشکل را داشتیم که به دلیل اختلاف فاحش قیمت بین ارز دولتی و آزاد، بخش عمدهای از داروها در کشور ما قاچاق میشد. در حال حاضر هرچند در مورد دارو هم قاچاق صورت میگیرد اما بسیار کمتر از قبل از اجرای طرح دارویار. زیرا اختلاف قیمت، آنچنان فاحش نیست.
شریف نیا در ارتباط با نحوه تحویل شیرخشک به مصرف کنندهها گفت: دولت فعلا تصمیمی برای تبدیل ارز شیرخشک به نیمایی ندارد. پس برای حل مشکل قاچاق، با توجه به این که سامانههای کنترل بسیاری در این زمینه داریم، دولت تصمیم گرفت با کد ملی نوزاد و ثبت مشخصات، شیرخشک به نوزاد ایرانی برسد که احتیاج دارد.
وی ادامه داد: طبیعی است که این ماجرا مشمول گذر زمان و صرف هزینه است اما به نظر من برای این که اتلاف منابع و قاچاق نداشته باشیم، تنها راه همین است. البته راه بهتر شاید این باشد که نرخ ارز شیرخشک را نیز مثل دارو برداریم و یارانه آن را از طریقی به خانواده نوزاد بدهیم.
عضو هیئت مدیره انجمن علمی مدیریت و اقتصاد دارویی ایران در ارتباط با سایر عوامل کمبود شیر خشک اظهار کرد: کمبود شیر خشک فقط به دلیل تفاوت نرخ ارز و قاچاق کالا نیست. موضوع دیگر این است که از بهمن 1401 تا اردیبهشت 1402 در کشور، نه فقط شرکتهای تولید کننده شیر خشک، بلکه هیچ شرکتی نتوانست خرید ارز انجام دهد.
وی افزود: دلیل عدم خرید ارز این است که با اجرای طرح دارویار تفاوت و تغییر نرخ ارز و عدم همکاری سازمان توسعه تجارت که کد تعرفه کالاها را تغییر داد و یک سری مشکلاتی به وجود آمد که امکان خرید ارز برای شرکتهای تولید دارو و تجهیزات پزشکی و شیرخشک نبود و آنها نتوانستند خرید مواد اولیه انجام دهند و این زمان(4ماه) باعث شد این تاخیر اتفاق بیفتد طبیعتا تاثیر خودش را در بازار گذاشت. یک دلیل دیگر کمبود شیرخشک نیز نقدینگی شرکتها است. ترکیب این عوامل باعث ایجاد کمبود میشود.
شریف نیا در مورد آخرین وضعیت کمبود شیرخشک عنوان کرد: تا جایی که بنده در جریان هستم، با واردات و افزایش ظرفیت تولید کارخانههای بزرگ تولید شیرخشک موضوع کمبود شیرخشک جبران شد. فقط مکانیزم عرضه زمانبر است زیرا نوزادی که به شیرخشک نیاز دارد بتواند از یارانهای که دولت میدهد بهرهمند شود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه وقتی کمبود اتفاق میافتد مکانیزمهای کنترلی توزیع هم بیشتر میشود. در مورد بعضی از اقلام دارویی که با کمبود مواجه میشود، نیز سازمان غذا و دارو آن اقلام دارویی را برای نظارت بیشتر در مراکز توزیع محدود میکند که شاید سیاست خیلی دقیقی نباشد، اما این سیاست در تمام دنیا هم پیش میآید. مراکز توزیع را محدود میکنند تا بتوانند نظارت بیشتری روی زنجیره تأمین داشته باشند.
هر خانواده دارای فرزند شیرخوار چه میزان میتواند شیر خشک تحویل بگیرد؟
طبق گفته پرسنل یکی از داروخانههای سطح شهر، تحویل شیر خشک با ثبت کد ملی و تاریخ تولد نوزاد میسر است و اگر شیرخشک رژیمی باشد علاوه بر این موارد، باید کد نظام پزشکی پزشک نیز در سامانه تی تک ثبت شود.
یکی دیگر از داروخانهداران سطح شهر میگوید: اوضاع کمبود شیرخشک به طور کلی بهتر شده است. به هر نوزاد در هر ماه 10 قوطی شیرخشک یارانهای با کد ملی و تا سقف ۲۰ قوطی به صورت آزاد امکانپذیر است.
شیرخشک در داروخانه طبق قیمت مصوب که در سامانه تی تک ثبت است به فروش میرسد و قیمت آن بستگی به نوع شیر خشک دارد.
لازم به ذکر است طبق استعلام از معاونت بهداشت و ستاد ملی جمعیت میزان مصرف شیرخشک توسط هر کودک ماهانه ۴ الی ۷ قوطی برآورد شده است.
به خانوادههایی که فرزند شیرخوار دارند توصیه میشود اگر در طول یک ماه نوزادشان کمتر از 10 عدد شیرخشک مصرف کرده و برای تهیه آن داروخانهای تعرفه آزاد دریافت میکند این موضوع تخلف است و والدین چنین مواردی را از طریق شماره 190 گزارش کنند.
ظرفیت تولید شیرخشک نوزادان ایرانی را داریم
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک کودک در این باره عنوان کرده بود: ظرفیت تولید شیرخشک در کشور ۱۱۷ میلیون قوطی در سال است و در سال گذشته مصرف شیرخشک نوزاد در کشور ۶۱ میلیون قوطی بود.
به گفته وی، داخل کشور 5 کارخانه تولیدی وجود دارد که توانایی تولید این مقدار شیرخشک را دارند. یک دلیل کمبود این است که از این ظرفیت به صورت کامل استفاده نشد و تولید کنندهها بدون ارز و ماده اولیه ماندند. ما در کشور15 سال از وارد شیرخشک رگولار بینیاز بودیم حتی صادرات هم میکردیم و با توجه به سوء مدیریت، ایران در برههای از صادرکننده به وارد کننده تبدیل شد.
با وجود آن که ظرفیت تولید شیر خشک از میزان مصرف سالانه بیشتر است، در بعضی مقاطع مثل امسال خانوادههای دارای فرزند شیرخوار با کمبود شیرخشک و حتی سهمیهبندی مواجه شدند.
البته به تازگی سخنگوی سازمان غذا و دارو از وضعیت پایدار تولید شیرخشک در کشور خبر داد و عنوان کرد که 99.8 درصد بازار از طریق تولید داخلی تأمین میشود و 0.2 درصد نیز مجوز واردات از گذشته صادر شده است. ضمن این که در حال حاضر برای واردات شیر خشک هیچ مجوز جدیدی صادر نشده و با تولید داخلی به طور کامل شیرخشک لازم کشور تأمین میشود.
بدهی بیمهها به داروخانهها بابت مابهالتفاوت نرخ ارز شیرخشک
بررسیهای میدانی خبرنگار باشگاه خبرنگاران توانا نشان میدهد مشکلاتی از دید داروسازان در نحوه توزیع شیرخشک وجود دارد. مثلا به گفته یکی از داروخانهداران، شیرخشک 15 روزه یا نقدی تسویه میشود و قسمت عمده آن به عنوان یارانه قرار است به داروخانه پرداخت شود که یک الی دو ماه بعد پرداخت میشود که این باعث تحمیل فشار به داروخانه میشود.
مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران نیز از پرداخت نکردن بدهی بیمهها به داروخانهها بابت مابهالتفاوت نرخ ارز شیرخشک گلایه داشت.
در این ارتباط رئیس انجمن داروسازان ایران، در نامهای به رئیس سازمان غذاودارو، به چند پیشنهاد اصلاحی در مسیر عرضه این محصول در داروخانهها اشاره کرد.
در پایان باید به این مطلب نیز اشاره کرد که ابتدا به داروخانههای طرف قرارداد با سازمان بیمه سلامت اعلام کردند که هنگام فروش شیرخشک باید حتما در بیمه سلامت هم ثبت شود در واقع سازمان بیمه سلامت متولی شد که مبلغ شیرخشک را به داروخانههای طرف قرارداد پرداخت کند اما بعد اعلام شد که ثبت در تی تک کافی است؛ از همان جا مبلغ مشخص میشود و بعد بیمه سلامت به حساب داروخانه واریز میکند.
پایان پیام/
