باشگاه خبرنگاران توانا- راضیه بلالی: در عصر دیجیتال، فروش اینترنتی برای کالاها موضوع عجیبی نیست و در واقع این امر اجتناب ناپذیر است اما در مورد کالای حساس و استراتژیکی مثل دارو این طرح باید با آماده شدن زیر ساخت‌ها و روشن شدن مسیر عرضه دارو به مردم همراه باشد.
تیرماه سال گذشته معاونت علمی و کارگروه اقتصاد دیجیتال، مصوبه‌‌‌ای را در خصوص فروش اینترنتی دارو داشت که به تصویب هیئت وزیران هم رسید. براساس مهلت دو ماهه آن، مقرر شد وزارت بهداشت دستورالعملی را در این خصوص تدوین کند، اما با توجه به بحران دارو و تغییرات مدیران سازمان غذا و دارو در آن زمان این امر محقق نشد.
در شهریورماه سال جاری، طبق مصوبه وزارت امور اقتصاد و دارایی، قانونی بودن فروش دارو از طریق پلتفرمها اعلام و سازمان غذا و دارو مکلف شد دستورالعمل نظارت بر فرایند فعالیت و همکاری داروخانه‌ها با پلتفرمها برای رسیدن دارو از داروخانه به مصرف کننده نهایی را طی چهار ماه تدوین و ابلاغ کند.
این در حالی است که رئیس سازمان غذا و دارو همان زمان از مخالفت این سازمان با طرح فروش اینترنتی دارو گفت. زیرا وی معتقد بود پلتفرم‌های فعلی فعال در این عرصه غیر قانونی فعالیت می‌کنند و مجوزی از وزارت بهداشت ندارند.
بعد از اعتراض سازمان غذا و دارو مصوبه هیئت مقررات زدایی باطل شد و طبق ستاد تنظیم بازار مقرر شد این مسیر از کانال خود طی شود.
لازم به ذکر است این طرح به صورت پایلوت با ارسال دارو به منازل جانبازان و برخی بیماران خاص در حال انجام است و تصمیم بر این شد که سازمان و غذا و دارو دستورالعملی را برای ساماندهی فروش اینترنتی دارو تا پایان سال تدوین کند.
در طرح فعلی فروش اینترنتی دارو مسیر عرضه دارو شفاف نیست
علی‌رغم مخالفت سازمان غذا و دارو و ابطال مصوبه وزارت اقتصاد، همچنان برخی پلتفرمها به فروش اینترنتی دارو مشغول هستند. به گفته مشاور عالی انجمن داروسازان ایران داروهای سقط جنین، داروهای تحت کنترل و داروهایی که نیاز به نسخه دارند در حال حاضر از طریق پلتفرمها به فروش می‌رسند و نکته مهم و عجیب این است که مبدأ ارسال کالا هم پنهان است. طبق قانون باید مبدأ ارسال کالا و این که دارو تحت نظر دکتر داروساز ارسال شده یا خیر، مشخص باشد.
طبق بررسی‌های میدانی خبرنگار باشگاه خبرنگاران توانا این پلتفرمها در این بستر برخی داروهای قاچاق را به فروش می‌رسانند و طی ثبت یک مورد مشخص شد داروخانه‌ای که توسط آن دارو به دست مصرف کننده می‌رسد مشخص نیست. ضمن این که مانند سایر کالاها از کد تخفیف برای دارو استفاده می‌کنند.
تأیید اصالت دارو باید توسط فرد متخصص (مسئول فنی) صورت بگیرد که این امر در فروش اینترنتی در پلتفرم‌های کنونی اصلا شفاف نیست. در این پلتفرمها مشخص نیست که به عنوان مثال شرایط نگهداری و اصل بودن دارو توسط مسئول فنی بررسی می‌شود یا خیر.
بنا بر اظهارات یک داروساز و داروخانه‌دار در این ارتباط ، علی‌رغم این که فروش اینترنتی دارو یک نیاز است اما این طرح در حال حاضر بسیار نپخته و خام است و لازم است که درست طرح‌ریزی شود.
در ابتدا باید امنیت فضای مجازی برای فروش دارو تأمین شود و چون دارو در ارتباط مستقیم با سلامت مردم است باید مسیر فروش و عرضه دارو به دست بیمار کاملا شفاف باشد. چون عده‌ای در این میان قطعا دنبال سودجویی هستند و با شرایط کنونی رقابت ناسالم بین برخی داروخانه‌ها برای جلب مشتری وجود دارد.
فروش اینترنتی باید از یک پروتکل درمانی تبعیت کند زیرا هر دارو دارای شرایط نگهداری خاصی است و نظارت مسئول فنی برای تأیید اصالت دارو ضروری است و برخی از داروهایی که از این طریق به دست متقاضی می‌رسد، با اینکه تولید داخل نیستند و باید برچسب تی‌تک داشته باشند فاقد آن هستند.
ابتدا ایرادات نسخه الکترونیک را برطرف کنید سپس دارو را در بستر اینترنت به فروش برسانید
در این ارتباط با دکتر داروساز بهمن صبور، عضو هیئت عالی انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
صبور در ارتباط با مخالفت سازمان غذا و دارو با فروش اینترنتی دارو گفت: فروش و عرضه دارو یک حوزه تخصصی است. در مورد نسخه الکترونیک نیز کار کارشناسی انجام نشده بود و اجرای این طرح با اشکالات زیادی مواجه است. علت مخالفت ما نیز این است که ابتدا اشکالات طرح رفع شود و سپس اجرایی شود. در این ارتباط کمیسیون اصل 90 مجلس و هیئت مقررات زدایی و زدایی و تسهیل مجوزهای کسب و کار به وزارت بهداشت فشار می‌آورند در صورتی که یک متخصص حوزه دارو و درمان در این کمیسیون و هیئت وجود ندارد.
وی از ایرادات نسخه الکترونیک نیز گفت: ما با فعالیت حوزه اقتصاد دیجیتال به هیچ وجه مخالف نیستیم اما مشکل این است که در نسخه الکترونیک 500 میلیون سند الکترونیک در حوزه سلامت تولید شده در حالی که وزیر بهداشت عضو کمیسیون اقتصاد دیجیتال هیئت دولت نیست و این یک نقطه ضعف است.
عضو هیئت عالی انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور در ارتباط با آماده نبودن زیرساخت‌ها عنوان کرد: فروش دارو در فضای مجازی زیرساخت مناسب ندارد و هیچ کنترلی بر این پلتفرم‌هایی که از وزارت صمت مجوز گرفته‌اند نیست. سیستم کشور ما ثبت محور است و رجیستر نمی‌شود. با ثبت کد ملی هر شخص می‌توان هر جا خدمات بهداشتی و درمانی گرفت بدون اینکه خود شخص در جریان باشد. اینها از اشکالات نسخه الکترونیک است.
وی در ادامه گفت: امضای الکترونیک پزشک هنوز تعریف نشده است و باید مشخص شود نسخه خاص تجویزی توسط دکتر با امضای الکترونیک خودش است و موقعیت او مثلا در مطب یا بیمارستان است. یعنی در حال حاضر الزاماتی که برای تولید نسخه الکترونیک لازم است، رعایت نمی‌کنیم. با این شرایط چگونه 4000 قلم دارو در این فضا بیاید؟
فروش داروهای سقط جنین و مخدر در پلتفرمها
این دکتر داروساز اظهار کرد: در ارتباط با این طرح، تأمین امنیت اطلاعات بیماران هم نکته بسیار مهمی است. به اسم اشخاص نسخه ثبت می‌شود و خود از این قضیه بی خبر هستند. در این حوزه باید دولت خودش مستقیما وارد شود و این موارد ثبت و ضبط شود. یکی از مواردی که باید لحاظ شود این است که اطلاعات بیماران نشتی نداشته باشد.
وی در ارتباط با داروهای غیر مجاز که در بستر اینترنت به فروش می‌رسند گفت: در دنیا داروها تقسیم بندی شده است. یک سری دارو تحت کنترل و مخدر است که به هیچ عنوان نباید به فضای مجازی بیاید. در حالی که در کشور ما در حال حاضر دقیقا برعکس است و خط آخری که غیر مجاز است در این فضا بدون نظارت به فروش می‌رسد. داروی سقط جنین و داروهای مخدر و قاچاق بدون هیچ نظارتی، در این فضا به راحتی به فروش می‌رسد. با این شرایط حتی فرزند ما می‌تواند با یک گوشی داروی مخدر را درب منزل دریافت کند.
صبور در ادامه افزود: داروی سایتوتک که یک داروی سقط جنین است اصلا در داروخانه های کشور وجود ندارد و کسی نمی‌تواند با مراجعه به داروخانه این دارو را دریافت کند در حالی که در این بستر به راحتی این دارو به دست افراد متقاضی می‌رسد.
فروش مکمل و آرایشی و بهداشتی در بستر اینترنت
صبور با توجه به تفاوت مکمل و آرایشی و بهداشتی با دارو فروش این اقلام در فضای مجازی را مجاز دانست و تأکید کرد: برخی مکمل‌ها دارویی هستند. مثل ویتامین D که دُز 1000 و 2000 دارد اما دُز 50000 آن درمانی است. پس دارو محسوب می‌شود و نباید به قسمت مکمل‌ها برود.
فروش اینترنتی و تردید در اصالت دارو
وی در ارتباط با اهمیت اصالت دارو گفت: ما به عنوان یک مصرف کننده باید بدانیم کالا از کجا آمده است. وقتی در این اپلیکیشن‌ها مشخص نیست از کدام داروخانه این دارو ارسال می‌شود دقیقا انگار که ناصرخسرو به فضای مجازی آمده باشد. این پلتفرمها برای ارسال دارو از همان جعبه‌ای که بار یا غذا می‌برند استفاده می‌کنند. در حالی که دارو به شرایط نگهداری و دمای خاص نیاز دارد.
عضو هیئت عالی انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور در مورد راهکار فروش اینترنتی دارو عنوان کرد: اول با رسمیت دادن ورود آرایشی بهداشتی و تجهیزات و مکمل به بستر فروش اینترنتی با نظارت وزارت بهداشت اشکالات سیستم را مشخص کنیم. فاز دوم می‌توانیم داروهای OTC را بیاوریم. البته بعد از اصلاح اشکالات و با احتیاط باید وارد فروش اینترنتی دارو شد و سپس در بستر نسخه الکترونیک که از اصالت نسخه مطمئن شدیم دارو را با طبقه بندی به فضای مجازی بیاوریم. داروهای بعد هم پلکانی با اصول و با برطرف کردن ایرادات مراحل قبل به سیستم وارد شود. البته یکی دو دسته از داروها کلا برای فروش در فضای مجازی ممنوع است و نباید وارد این بستر شود.
وی در ادامه افزود: بهتر است همان طرح پایلوت که مخصوص جانبازان است را جلو ببرند و بررسی کنند. به راحتی می‌شود دارو را از داروخانه به مصرف کننده با زیر ساخت مناسب هدایت کرد. ما از سامانه‌ها خیلی می‌توانیم استفاده بکنیم. سامانه درست و همه چیز ثبت و رجیستر شود و با احتیاط و دورنگری بعد از این مراحل به این حوزه ورود کنیم.
صبور در پایان خاطر نشان کرد: برای این پلتفرم‌هایی که از وزارت صمت نماد دارند هیچ مجوزی برای فروش دارو در فضای مجازی از سمت وزارت بهداشت صادر نشده است. بعضی از هلدینگ‌های دارویی هم از این نرم افزارها حمایت می‌کنند که برند خود را به فروش برسانند. همه این موارد را باید در نظر گرفت.
ارسال پرونده مدیران دو پلتفرم به دادگاه به اتهام حمل، فروش و نگهداری داروهای قاچاق
در حالی که مسئولان سازمان غذا و دارو هشدارهایی برای تخلف و فروش بدون مجوز دارو در پلتفرمها داده و از دستگاه قضا برای ورود به این موضوع درخواست کرده بودند، آذرماه سال جاری خبری از تخلف دو پلتفرم فروش دارو به گوش رسید.
سخنگوی قوه قضائیه در 14 آذر سال جاری در نشست خبری درمورد اقدامات قضایی با تخلفات در این حوزه گفت: چند روز گذشته پیگیری در این زمینه صورت گرفت که در این مورد رئیس سازمان غذا و دارو اعلام کرد که مراتب را به دستگاه قضا اعلام خواهند کرد و مستمرا پیگیر موضوع خواهد بود تا نتیجه مشخص شود.
به گفته سخنگوی قوه قضائیه نظارت بر عرضه و فروش داروهای قاچاق و بدون نسخه بر عهده سازمان غذا و دارو است.
وی عنوان کرد: مدیران دو سکوی عمده که توزیع دارو داشته‌اند مورد تعقیب کیفری قرار گرفته‌اند که متعاقبا پس از اعلام جرم طبق قرار جلب دادرسی، مدیران این پلتفرمها و داروخانه‌های مرتبط که مبادرت به همکاری و فروش بدون نسخه دارو کرده بودند به اتهام حمل، فروش و نگهداری داروهای قاچاق قرار جلب به دادرسی آن‌ها صادر شد و پرونده به دادگاه انقلاب اسلامی ارسال شد.
ستایشی همچنین به این مطلب هم اشاره کرد که موارد دیگری نظیر مداخله در امور پزشکی، حمل و نگهداری و فروش داروهای سقط جنین و سایر داروهای غیر مجاز عناوین اتهامی بود که نسبت به متهمین اظهار شده و کیفرخواست آن با تقاضای مجازات تطبیقی صادر و به دادگاه کیفری یک تهران ارسال می‌شود.
در ارتباط با تخلف پلتفرمها، مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو نیز عنوان کرده که اگر در مورد فروش اینترنتی دارو به‌موقع ورود نشود اثر آن را در سطوح کلان نظام سلامت خواهیم دید. به عنوان مثال یکی از پلتفرمها که داروی سقط جنین فروخته بود، فقط 5 میلیون تومان جریمه شده است که بازدارنده نیست.
فروش اینترنتی دارو؛ از تخلف پلتفرمها تا انتظار برای تدوین آیین نامه
بررسی‌های میدانی خبرنگار باشگاه خبرنگاران توانا نشان می‌دهد علی‌رغم نیازی که به طرح فروش اینترنتی در کشور احساس می‌شود اکثر کارشناسان و متخصصان حوزه دارو متفق القول معتقد هستند که زیرساخت‌ها برای اجرای طرح فروش اینترنتی دارو فراهم نیست و تخلف پلتفرم‌های فعال در این زمینه نمونه بارز آن است.
دارو کالای استراتژیک و حساسی است که مستقیما با سلامت فرد و جامعه در ارتباط است و نمی‌توان بدون برنامه صحیح و کارشناسی شده آن را در بستر اینترنت به فروش رساند. هر بیمار که نیازی به دارو دارد باید بتواند با اطمینان خاطر از اصالت دارو آن را مصرف کند.
از طرفی قرار بود که تا پایان سال آیین نامه فروش اینترنتی دارو توسط سازمان غذا و دارو تدوین شود اما تا این لحظه هم چنان خبری از آیین نامه نیست و در این ارتباط به تازگی مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو عنوان کرد که نمی‌توان زمان مشخصی را برای تدوین آیین‌نامه در نظر گرفت و نظر سازمان غذا و دارو کار کارشناسی در این حوزه است.
همچنین در این راستا اوایل دی‌ماه سال جاری، سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی، از ورود کمیسیون اصل نود به موضوع فروش اینترنتی داروها خبر داد و عنوان کرد که با اعمال نظارت کمیسیون، وزارت بهداشت موظف به تعیین دستورالعمل و سازوکار قانونی برای عرضه اینترنتی دارو شده است. موضوعی که پیش‌تر بدون قانون و نظارت در حال اجرا بود.
باید منتظر بود تا سازمان غذا و دارو این آیین نامه را تدوین کند و فروش اینترنتی دارو با ساختاری منظم طبق این آیین نامه اجرایی شود تا تخلفات شکل گرفته در این زمینه حذف شود.
پایان پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
