باشگاه خبرنگاران توانا؛ اسماعیل دهقان: دیوان بین‌المللی دادگستری یا (ICJ) نقش مهمی در محکوم کردن دولت‌ها در زمانی که آنها به‌دلیل نقض قوانین بین‌المللی یا ارتکاب اعمال نادرست مجرم شناخته شوند، ایفا می‌کند. از طریق یک فرآیند جامع، طیف وسیعی از راه‌حل‌ها و دستورات را برای اصلاح تخلفات صادر می‌کند تا از انطباق با قوانین بین‌المللی اطمینان حاصل کند و به‌طرف آسیب دیده غرامت بدهد. محکومیت‌های دیوان بین‌المللی دادگستری از طریق ترویج پاسخ‌گویی عدالت و توسعه اصول حقوقی بین‌المللی، پیامدهای مهمی برای جامعه بین‌المللی دارد. با درک اقدامات انجام شده توسط دیوان بین‌المللی دادگستری در محکومیت یک دولت، می‌توانیم اهمیت حمایت از حاکمیت قانون و تقویت نظم جهانی عادلانه و صلح‌آمیز را درک کنیم. دیوان بین‌المللی دادگستری ارگان قضائی اصلی سازمان ملل متحد است که برای حل و فصل اختلافات حقوقی بین دولت‌ها و ارائه نظرات مشورتی در مورد مسائل حقوقی ارجاع شده توسط سازمان‌های بین‌المللی مجاز تأسیس شده‌است. دیوان بین‌المللی دادگستری به‌عنوان یک جزء مهم از سیستم حقوقی جهانی، نقشی حیاتی در تضمین صلح و عدالت بین‌المللی ایفا می‌کند. هنگامی که یک دولت توسط دیوان بین‌المللی دادگستری محکوم می‌شود، مجموعه‌ای از اقدامات و پیامدها را به‌دنبال دارد که هدف آن حفظ حاکمیت قانون در سطح بین‌المللی است.
رژیم صهیونیستی با محاکمه‌ای مشابه یوگسلاوی و رواندا روبه‌رو خواهد شد؟
هر شکایت نسل‌کشی در دیوان بین‌المللی دادگستری منحصربه‌فرد است و جدول زمانی و روند رسیدگی خاص می‌تواند متفاوت باشد. دیوان بین المللی دادگستری در درجه اول به حل و فصل اختلافات حقوقی بین دولت‌ها توجه دارد تا مسئولیت کیفری فردی. تعقیب کیفری برای نسل‌کشی معمولاً در دادگاه‌های کیفری بین‌المللی تخصصی مانند دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) یا دادگاه‌های موقت مانند دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی سابق (ICTY) و دادگاه کیفری بین‌المللی برای رواندا (ICTR) انجام‌می‌شود.
دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی سابق (ICTY) و دادگاه کیفری بین‌المللی برای رواندا (ICTR) به‌ترتیب توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد برای رسیدگی به نقض جدی قوانین بین‌المللی بشردوستانه در جریان درگیری‌ها در یوگسلاوی سابق و رواندا تأسیس شدند. این دادگاه‌ها نهادهای موقتی با یک مأموریت ویژه و تاریخ انقضا بودند. دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی سابق در سال ۱۹۹۳ تأسیس شد و مأموریت آن تعقیب افراد مسئول نسل‌کشی، جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت در درگیری‌هایی بود که در یوگسلاوی سابق بین سال‌های ۱۹۹۱ و ۲۰۰۱ رخ داد. دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی سابق در دسامبر ۲۰۱۷ در طول فعالیت خود، بسیاری از افراد درگیر در درگیری‌ها، از جمله رهبران سیاسی و نظامی، فرماندهان، و افراد مسئول جنایات را متهم و تحت‌تعقیب قرار داد.
در موردی دیگر دادگاه کیفری بین‌المللی برای رواندا در سال ۱۹۹۴ برای رسیدگی به نسل‌کشی که در رواندا بین آوریل و ژوئیه همان سال رخ داد، تأسیس شد. مأموریت این سازمان محاکمه افراد مسئول نسل‌کشی و دیگر موارد نقض جدی قوانین بین‌المللی بشردوستانه بود. این دادگاه در سال 2015 پس از محاکمه افراد متعددی که در نسل‌کشی رواندا دخیل بودند، کار خود را به پایان رساند. هر دو دادگاه نقش مهمی در پاسخ‌گویی افراد برای جنایات سنگینی که در جریان درگیری‌ها مرتکب شده‌اند، ایفا کردند. تکمیل کار آنها گام مهمی در پیگیری عدالت در منطقه مذکور است. برای اطمینان از پاسخ‌گویی در قبال جنایات بین‌المللی در آینده، دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) در سال ۲۰۰۲ به‌عنوان یک دادگاه دائمی تأسیس شد. دیوان کیفری بین‌المللی اکنون صلاحیت رسیدگی به افراد متهم به نسل‌کشی، جنایات جنگی، جنایات علیه بشریت و جنایت تجاوز را دارد و به‌عنوان یک نهاد دائمی برای رسیدگی به این جنایات در سطح جهانی عمل می‌کند.
فرآیند محکومیت ژنو سید یا جنایت جلوگیری از نسل‌کشی در دیوان بین‌المللی دادگستری
روند محکومیت در دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) بسته به پرونده خاص و جنایت تحت‌تعقیب، از جمله نسل‌کشی، می‌تواند متفاوت باشد. ICJ ارگان قضائی اصلی سازمان ملل متحد است و به اختلافات بین دولت‌ها رسیدگی می‌کند. این صلاحیت عمومی برای محاکمه افراد برای جرائم جنایی مانند دادگاه بین‌المللی کیفری (ICC) ندارد. بنابراین، روند محکومیت برای نسل‌کشی در دیوان بین‌المللی دادگستری در درجه اول شامل تعیین مسئولیت دولت‌ها برای ژنو سید یا عدم جلوگیری از نسل‌کشی است. برای آغاز پرونده‌ای درباره نسل‌کشی در دیوان بین‌المللی دادگستری، یک دولت عضو سازمان ملل یا دولتی با توافقنامه ویژه‌ای که صلاحیت دیوان را به رسمیت می‌شناسد باید علیه دولت دیگری که ادعا می‌شود مسئول اقدامات نسل‌کشی است شکایت کند، لازم به ذکر است که آفریقای جنوبی و رژیم صهیونیستی، کنوانسیون صلاحیت دیوان بین‌المللی دادگستری را از پیش به تایید رسانده‌اند. این فرآیند معمولاً شامل مراحل زیر است:
1. درخواست: دولتی که دعوی را مطرح می‌کند، درخواستی را به دیوان بین‌المللی دادگستری ارائه می‌کند و حقایق، شواهد، و استدلال‌های حقوقی را که دعوی خود را تأیید می‌کند، ارائه می‌کند.
2. صلاحیت: دیوان درخواست را بررسی می‌کند تا اطمینان حاصل کند که در صلاحیت خود قرار دارد. ارزیابی می‌کند که آیا پرونده شامل یک اختلاف حقوقی بین دولت‌ها می‌شود و آیا هر دو دولت به صلاحیت آن رضایت داده‌اند یا خیر.
3. اعتراضات مقدماتی: دولت خوانده ممکن است ایرادات اولیه، به چالش کشیدن صلاحیت قضائی، قابل پذیرش بودن، یا سایر نگرانی‌ها را مطرح کند. این می‌تواند منجر به مرحله جداگانه‌ای از رسیدگی برای حل چنین اعتراضاتی شود.
4. قابل پذیرش بودن: اگر دیوان بین‌المللی دادگستری تشخیص دهد که پرونده در صلاحیت خود است، به بررسی قابل پذیرش بودن آن می‌پردازد. این شامل ارزیابی اینکه آیا ادعا پذیرفتنی است و آیا الزامات قانونی خاصی را برآورده می‌کند یا خیر.
5. مرحله استحقاق: اگر پرونده مراحل مقدماتی را پشت‌سر بگذارد، دیوان به مرحله ماهیت می‌رود، جایی که هر دو طرف دلایل، شواهد و تفاسیر قانونی خود را ارائه می‌کنند. دیوان شواهد، شهود و اصول حقوقی ارائه شده برای اثبات مسئولیت دولت خوانده در قبال جنایت نسل‌کشی را ارزیابی می‌کند.
6. داوری: پس از ارائه دلایل و شواهد، دیوان حکمی صادر می‌کند و تعیین می‌کند که آیا دولت خوانده مسئول نسل‌کشی است یا خیر و وظایف قانونی خود را مشخص می‌کند. این حکم برای طرفین درگیر الزام‌آور است.
توجه به این نکته مهم است که مسئولیت کیفری فردی برای نسل‌کشی در صلاحیت دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) و دیگر دادگاه‌های کیفری بین‌المللی است. این مؤسسات به‌طور خاص با محاکمه افراد متهم به جنایات از جمله نسل‌کشی به‌جای دولت‌ها سروکار دارند.
رژیم صهیونیستی پس از محکومیت در دیوان بین‌المللی دادگستری
اگر اسرائیل توسط دیوان بین‌المللی دادگستری مجرم شناخته می‌شود به این معنی است که دادگاه اسرائیل را به‌دلیل نقض قوانین بین‌المللی یا ارتکاب اعمال نادرست مجرم شناخته‌است. فرآیند محکومیت معمولاً شامل چندین مرحله از جمله ثبت شکایت کتبی و شکایت شفاهی، بررسی شواهد و صدور حکم است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که ICJ تنها می‌تواند صلاحیت خود را در مورد دولت‌هایی اعمال کند که با پذیرش صلاحیت خود بر پایه مورد به مورد یا با عضویت در معاهده‌ای که صلاحیت قضائی را به دادگاه اعطا می‌کند، موافقت کرده‌اند. لازم به ذکر است آفریقای جنوبی و اسرائیل در معاهده صلاحیت قضائی دیوان بین‌المللی دادگستری پایبند هستند. دیوان بین‌المللی دادگستری این اختیار را دارد که طیف وسیعی از احکام و دستورات را با هدف اصلاح این تخلف صادر کند تا از رعایت قوانین بین‌المللی اطمینان حاصل کند و به‌طرف آسیب دیده یعنی غزه غرامت بدهد. این احکام و دستورات شامل موارد زیر باشد:
اعلامیه‌ها
دیوان بین‌المللی دادگستری می‌تواند اعلامیه‌هایی را برای تعیین رسمی مسئولیت‌ها و تعهدات قانونی رژیم صهیونیستی صادر خواهد کرد. این اعلامیه‌ها برای روشن شدن وضعیت حقوقی مردم غزه، تثبیت مرزهای تعیین شده و تأیید حقوق حقه شهروندان فلسطینی در غزه که متأثر از اقدامات وحشیانه رژیم صهیونیستی هستند، صادر شود.
دستورات و اقدامات موقت
در مواردی که اقدام فوری برای جلوگیری از صدمات جبران‌ناپذیر لازم است، دیوان ممکن است دستورات یا اقدامات موقت صادر کند. این دستورات، رژیم صهیونیستی را مجبور می‌کند تا فعالیت‌های خاصی مانند تجاوز و بمباران را متوقف کند یا اقدامات خاصی را تا صدور حکم نهایی انجام دهد.
استرداد و غرامت
اگر رژیم صهیونیستی به آسیب رساندن یا نقض حقوق شهروندان غزه محکوم شود، دیوان می‌تواند حکم به استرداد یا غرامت بدهد. این امر می‌تواند به اشکال مختلفی مانند استرداد غرامت اموالی که به‌اشتباه یا به‌عمد بازداشت شده‌است برای خسارات وارده یا اجرای اقداماتی برای جبران خسارت وارده باشد.
اقدامات موثر
در شرایطی که رژیم صهیونیستی از اجرای حکم دیوان کوتاهی کند، دادگاه این اختیار را دارد که اقدامات اضافی را انجام دهد. این اقدامات ممکن است شامل ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل یا اعمال تحریم‌های اقتصادی فشار دیپلماتیک یا سایر اقدامات قهری برای اطمینان از پایبندی باشد.
فشار دیپلماتیک
چنانچه رژیم صهیونیستی در دیوان بین‌المللی دادگستری محکوم شود، سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی ممکن است از کانال‌های دیپلماتیک برای اعمال فشار بر اسرائیل برای اجرای حکم دیوان بین‌المللی دادگستری استفاده‌کنند. آنها ممکن است بیانیه‌های حمایت از حکم صادر کنند، تحریم‌هایی را اعمال کنند یا اقدامات دیگری را برای تشویق به تبعیت انجام دهند. هم اکنون برزیل، اردن و روسیه از جمله کشورهای حامی طرح دعوی آفریقای جنوبی علیه رژیم صهیونیستی در دیوان بین‌المللی دادگستری هستند. چنین محکومیتی می‌تواند وجه بین‌المللی اسرائیل را خدشه‌دار کند و بر جایگاه و اعتبار آن در بسترهای مختلف جهانی تأثیر بگذارند. این به‌طور بالقوه می‌تواند بر روابط دیپلماتیک، توافق نامه‌های تجاری و دیگر تعاملات بین‌المللی تأثیر بگذارند.
کلام آخر
محکومیت رژیم صهیونیستی توسط دیوان بین‌المللی دادگستری پیامدهای مهمی برای جامعه بین‌المللی دارد. چنین طرح دعوی به‌عنوان یک بازدارنده قوی، این رژیم را از درگیر شدن در اقدامات غیرقانونی یا نادرست که می‌تواند منجر به پاسخ‌گویی قانونی شود، منصرف کند. افزون بر این، محکومیت نسل‌کشی اسرائیل به توسعه حقوق بین‌الملل عرفی کمک می‌کنند، زیرا احکام و نظرات دیوان بین‌المللی دادگستری به‌عنوان سابقه‌ای برای پرونده‌های آینده عمل می‌کند و به شکل‌دهی به تفسیر و کاربرد اصول حقوقی بین‌المللی کمک می‌کند. محکومیت اسرائیل در غزه، نقشی حیاتی در ارتقای عدالت و پاسخ‌گویی به‌ویژه در موارد مشابه‌ای که شامل نقض حقوق بشر یا اعمال تجاوزکارانه است، ایفا می‌کند. دیوان بین‌المللی دادگستری با پاسخ‌گو کردن رژیم صهیونیستی در قبال اقداماتش بر اهمیت حمایت از حقوق اساسی بشر و حاکمیت قانون در سطح بین‌المللی تأکید خواهد کرد.
پایان پیام /
