زنان، حجاب و تصویر از بدن

گروه زنان و جوانان خبرگزاری فارس؛ سحر ترابی ارشد جامعه شناسی و پژوهشگر عرصه سبک زندگی: آمار جرّاحیهای زیبایی، در ایران، بالا است؛ مصرف موادّ آرایشی و بهداشتی و مکمّل‌های ورزشی نیز، در حدود یک میلیارد دلار در سال است! استفاده از این اقلام، رفته‌رفته از انحصار زنان خارج می‌شود و مردان نیز، به سمت استفاده از برخی اقلام آرایشی، روی می‌ آورند. مصرف زیورآلات طلا نیز، در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر، قابل توجّه است. به این موضوع، باید وضعیّت خاصّ پوشش و مدگرایی در ایران را نیز، افزود تا پازل‌های اصلی بحث از مدیریّت بدن تکمیل‌گردد. این امور در کشور ما، بخشی از روند کسب هویّت و موضوعی برای رقابت، به ویژه در میان زنان و دختران است؛ به عبارت دیگر، وضعیّت پوشش و آرایش زنان، بیش از آنکه دارای دلالت‌های جنسی به معنای جلب توجّه جنسی مردان باشد، نوعی رقابت زنانه برای کسب هویّت و پِرِستیژ اجتماعی است و خانواده با انتخاب نوع پوشش، سرمایة اجتماعی خود را در پیوند با دیگران، افزایش میدهد و مقبولیّت اجتماعی کسب می‌کند.

پُراهمیت شدن موضوع بدن و کسب هویّت با سبک‌های مختلفِ ناظر به بدن، ممکن است توسّط بیگانگان مدیریّت شود؛ امّا به این معنا نیست که کنشگران، به این موضوع التفات دارند و آن را با اراده‌ای سیاسی برمی‌گزینند. البتّه، انتخاب پوشش توسّط زنان و مردان، گاه میتواند نمایانگر هویّت مقاومت در برابر شکل مقبول پوششی باشد که از تربیون‌های رسمی نظام، ترویج می‌شود؛ در اینجا، افراد و اعضای خانواده، با انتخاب پوشش‌های متفاوت، آزادی انتخاب خود و کنار زدن قرائت‌های رسمی را اعلام می‌کنند؛ این مقاومت نیز، نباید در قالب‌های سیاسی، به معنای مخالفت با نظام، تلقّی شود؛ بلکه منظور، مقاومت فرهنگی در برابر تسلّط‌یافتنِ یک قرائت رسمی فرهنگی است و به تعبیر دیگر، سازِ مخالف زدن، نوعی خودنمایی محسوب می‌شود.

توجّه به نکتة فوق، از دو جهت، مهمّ است: اوّل، نشان می‌دهد که گریز از حجاب شرعی، نه ضرورتاً به معنای عدم اعتقاد به حجاب است و نه از سرِ ناسازگاری با دین انجام می‌شود؛ بلکه به دلیل آنکه پوشش‌های خاصّ، گونه‌ای مد و ابزار کسب پِرِستیژ است، مقبولیّت می‌یابد؛ به گونه‌ای که اگر حجاب هم چنین خاصّیّتی داشت، انتخاب می‌شد. از این رو، دیدن زنان با پوشش‌های نامناسب در اتوبوس‌ها و قطارهای شهری که مشغول خواندن اذکار، ادعیه و قرآن هستند؛ یا در ایستگاه‌های بین راهی به اقامة نماز می‌پردازند، بسیار رایج است. دوم، این نکته را گوشزد می‌کند که نظام اسلامی، در ترویج حجاب نباید از روش‌های کلیشه‌ای که انگیزه‌های مقاومت را دامن می‌زند، استفاده‌کند؛ بلکه باید روش‌های غیر مستقیم و زبان هنر را به‌کارگیرد و با حمایت‌های پشت صحنه، گروه‌های مردمی را در این مهمّ، فعّال نماید.

پایان پیام/