خبرگزاری فارس- همدان، همراه با مراحل نهایی ثبت جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» در یکی از محلات قدیمی همدان قناتی تاریخی کشف و رازی دیگر از همدان کهن نمایان شد، درست زمانی که جهانیان در همدان به دنبال تاریخ و قدمت این کهن شهر بودند، بار دیگر آب شهادت داد به تاریخ و تمدن این دیار.
طرح گذر فرهنگی همدان به همت شهرداری مسبب شد احیای یک محله قدیمی در دستور کار پایتخت نشینان تاریخ و تمدن ایران قرار گیرد و قناتی از روزهای دور و دراز همدانا کشف شود.
حال حکایت گذر فرهنگی و کشف آب‌انبارهای با قدمت و احیای بخشی از تاریخ تاریخی این دیار نقل محافل شده و برای اولین بار در دست اجرا قرار گرفته؛ باشد که این اراده به دیگر نقاط قدیمی همدان سرایت کند و گوشه به گوشه این دیار گذر فرهنگی سال‌های دور شود.
شهادت آب به قدمت همدان
شهردار همدان با ذکر جزییاتی از طرح گذر فرهنگی و کشف آب انبارهایی با قدمت ۴۰۰ ساله می‌گوید: «پیاده راه‌سازی مسیر گذر تاریخی فرهنگی به عنوان یکی از طرح‌های مکمل در دستور کار شهرداری قرار گرفت پروژه‌ای که برای اولین بار در همدان آغاز شده و این مهم در محله آقای آخوند با توجه به جهانی شدن هگمتانه در صدر محله‌ها قرار گرفته است.
در این محور فرهنگی، برنامه‌های متنوعی همچون پیاده راه‌سازی و جداره‌سازی در راستای جلب گردشگر و ایجاد زیر ساخت در این حوزه انجام خواهد شد تا در آینده گردشکران زیادی را به خود جذب کند البته که بودجه قابل توجهی نیز در این بخش لحاظ شده است.»
سیدمسعود حسینی ادامه می‌دهد: «برنامه اولویت‌دار دیگر، مرمت و بازسازی خانه‌های واجد ارزش چون خانه پوستی‌زاده است، چراکه انجام این امور دست آخر منتج به جذب گردشگران داخلی و خارجی خواهد شد.
ناگفته نماند در حین انجام این پروژه که از خیابان باباطاهر تا قسمتی از بلوار علویان را شامل می‌شود به قنات‌هایی ارزشمند تاریخی با قدمت ۴۰۰ ساله برخورد کردیم.
اهمیت کشف این آثار تاریخی بر کسی پوشیده نیست؛ به ویژه که این گذر تاریخی از قدیم محل ورودی کاروان‌ها با مقصد بازار همدان بوده و به تعبیری نشانگر داد و ستد تجاری در طول تاریخ است.»
وی یادآور می‌شود: «بدون شک قنات‌های متعدد با این قدمت تاریخ بی‌نظیری را گواهی می‌دهند از سوی دیگر وجود آب انبارهای قدیمی و عمومی را در کهن شهر همدان به اثبات می‌رساند.
بعضا تعدادی از این قنات‌ها به صورت خصوصی در املاک شخصی افراد متمکن شهر وجود داشته که می‌توان در این بین به خانه مازوجی، خانه پوستی‌زاده، خانه پیریان، مسجد ابراهیم‌بیگ و حتی حمام چاله اشاره کرد.
به طوری که در گذشته آب مصرفی اهالی در این مسیر به واسطه همین قنوات تامین می‌شد؛ آب سالم و با کیفیتی که در اختیار خانواده‌ها بوده به یک آب انبار که انتهای این معبر است منتهی می‌شد و از آنجا هم آب مورد نیاز حمام چاله تأمین.
بدون تردید این آثار بیانگر پیشینه تاریخی و فرهنگی همدان در طول سالیان و دوره‌های دور و دراز و مختلف است.»
چشمه تاق‌های بی‌نظیر همدان / سیستم آب‌رسانی تاریخی کهن دیار همدانا
مدیرعامل سازمان عمران و بازآفرینی شهری شهرداری همدان در ادامه موضوع کشف آب انبار و ایجاد گذر فرهنگی می‌گوید: «کوچه آخوند یکی از طولانی‌ترین گذرهای تاریخی شهر همدان است که در دوران‌های مختلف حائز اهمیت و پر رونق بوده همچنین یکی از ورودی‌های شهر به شمار می‌رود به نحوی که از ضلع شمالی به بازار متصل بوده است.
بسیاری از کاروان‌ها در گذشته از این معبر عبور و وارد شهر و وارد محله بن بازار می‌شدند بر همین اساس و منطبق بر نقش اجتماعی و فرهنگی که این گذر در دوران‌های مختلف تاریخی ایفا کرده در اطراف آن، بناهای ارزشمندی چه شخصی و چه عام‌المنفعه ایجاد شده است.»
احسان صباغی با ذکر جزییاتی بیشتری اضافه می‌کند: «از همین رو استفاده از آب سالم و در دسترس این بناها همیشه مورد توجه بوده به تعبیری یکی از شیوه‌های رایج گذشته برای رفع دغدغه آب، احداث قنوات بوده و شهر همدان نیز از این امر مستثنی نبوده و دارای قنات‌های متعددی است.
بدون شک یکی از شاخه‌های اصلی قنوات شهر همدان از این معبر عبور کرده و به منظور استفاده ساکنین محل از آب قنات به دلایل مختلف از جمله امنیتی، اجتماعی و فرهنگی خانه‌های اطراف به وسیله یک کانال و چشمه تاق به قنات دسترسی پیدا می‌کردند.
این کانال و چشمه تاق به صورت زیرزمینی به قنات وصل می‌شد و یکی از سیستم‌های آب‌رسانی در قدیم‌الایام همدان محسوب می‌شد، البته که در محدوده‌های قنوات هر خانه‌ایی که مالک آن استطاعت مالی بالایی داشته یک چشمه تاق اختصاصی برای استفاده اهالی خانه احداث می‌کرد.»
وی در ادامه خاطرنشان می‌کند: «با این تفاسیر طی حفاری‌های انجام شده در روزهای گذشته در راستای ساماندهی و مرمت محور فرهنگی - گردشگری چند نمونه از این چشمه تاق‌ها که بر روی قنات موجود ساخته شده به دست آمد که هر چند چشمه در وضعیت سالمی هستند و حفظ آنها به عنوان یک مولفه فرهنگی در دستور کار شهرداری همدان قرار دارد.
چراکه استفاده فرهنگی و اقتصادی موثر از این میراث تاریخی و توجه به صنعت گردشگری به منزله فرصتی برای توسعه اقتصادی و گردشگری شهر است بنابراین با احیا این چشمه قنات‌ها همچنین ساماندهی محور فرهنگی -گردشگری پوستی‌زاده - باباطاهر یک مسیر گردشگری ایجاد خواهد شد.
با این اقدام نه تنها میدان باباطاهر به تپه هگمتانه با کیفیت بالایی وصل می‌شود بلکه گردشگرانی که از این مسیر عبور می‌کنند می‌توانند بخشی از سیستم آب‌رسانی تاریخی شهر را بازدید کنند.»
کشف سه آب‌انبار در اولین گذر فرهنگی همدان
مدیر منطقه چهار شهرداری همدان، نیز در این باره با ارائه اهمیت گذر فرهنگی محله‌های همدان می‌گوید: «گذر فرهنگی محله کوچه آقای آخوند که از محله‌های قدیمی و با ریشه همدان است در راستای هویت بخشی به محلات و همین طور پیوستگی بین مناطق گردشگری باباطاهر و بازار اجرا می‌شود.
از همین رو بر آن شدیم این معبر را به عنوان گذر فرهنگی در نظر بگیریم به نحوی که اقدامات عمرانی از جمله کف‌سازی و جداره‌سازی را در دستور کار قرار دادیم؛ با توجه به شخصیت‌هایی که در این محله در دهه‌ها و قرن‌های گذشته زندگی می‌کردند، هویت بخشی درخوری را می‌طلبید.»
علی طهماسبیان تاکید می‌کند: «پس به عنوان یک معبر گردشگری پروژه آغاز و ۲۰ میلیارد تومان هزینه برای اجرای این طرح در نظر گرفته شد. اگرچه خانه‌های قدیمی چون خانه پوستی‌زاده در این معبر نیز نشان از قدمت این محله دارد بنابراین اقدامات این چنینی در حوزه حفظ و جلوگیری از تخریب خانه‌های تاریخی مثمر ثمر است.
جای بسی خوشحالی دارد که پس از آغاز پروژه در مسیر کف‌سازی به چند آب‌انبار با قنات زنده و جاری قدیمی برخورد کردیم، البته که ابتدای این خیابان یعنی دور میدان باباطاهر حمام قدیمی با عنوان حمام چاله وجود دارد که از دلایل وجود این آب‌انبارها محسوب می‌شود.»
وی با ابراز امیدواری در حوزه مرمت حمام چاله این میراث کهن در سال‌های آتی می‌گوید: «کشف این آب‌انبارهای قدیمی هویت بیشتری به این محله داد و همین موضوع عزم مرمت را دو چندان کرد به ویژه که تاکنون سه آب‌انبار کشف شده و به نظر می‌رسد تعداد دیگری هم باشد.
هم اکنون مرمت این قنوات قدیمی در حال اجراست تا مردم بتوانند با عنوان میراث تاریخی از این آثار قدیمی بازدید کنند.»
مدیر منطقه چهار شهرداری همدان، یادآور می‌شود: «با شرایط موجود و پیدایش این آب‌انبارها، پروژه بیش از ۲۵ میلیارد تومان هزینه در بر خواهد داشت تا این گذر فرهنگی به شکل مطلوبی ایجاد شود خصوصا که برای اولین بار در شهر همدان رقم می‌خورد و یک محله قدیمی زنده و احیا شده را در پی دارد.
در مجموع این تصمیم یک فصل جدیدی در محله‌های شهر ایجاد خواهد کرد؛ اتفاقی که حتما جذب گردشگر با خود به همراه دارد و جلوه‌ای دیگری از شهر را به نمایش خواهد گذاشت.
در پایان از مردم درخواست صبوری داریم تا این رویداد و گذر فرهنگی میدان باباطاهر تا بلوار علویان(محله آخوند ملاعلی همدانی) به ثمر بنشیند و همه از فواید گردشگری آن بهره‌مند شوند.»
پایان پیام/89033/
