به گزارش خبرنگار پارلمانی باشگاه خبرنگاران توانای خبرگزاری فارس، ۲ سال از عمر دولت سیزدهم سپری شد. در این بازه زمانی از ۱۹ وزیر، شش عضو کابینه تغییر کردند.
اولین وزیری که کابینه را ترک کرد،حجت عبدالملکی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود.
وی که تنها ۲۶۵ روز وزیر بود در ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ به یک باره استعفاء کرد. او علت استعفای خود را «افزایش هماهنگی» در دولت عنوان کرد.
رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی دومین وزیری بود که رفتن وی نه خواست خودش بود، نه تمایل رئیس جمهور و نه اجبار مجلس.
وی نه استعفا داد، نه عزل شد و نه استیضاح. بلکه در ۱۷ آذر ۱۴۰۱ بر اثر بیماری درگذشت.
اما سیدرضا فاطمی امین وزیر صنعت، معدن و تجارت، تنها وزیر دولت سیزدهم بود که ۲ بار استیضاح شد و از تیغ تیز استیضاح نمایندگان جان سالم به در نبرد. او سرانجام با استیضاح توسط مجلس، عزل شد.
استیضاح اول وی سه شنبه دهم آبان ۱۴۰۱ در صحن مجلس مطرح شد. پس از استماع دلایل و توضیحات نمایندگان متقاضی استیضاح و همچنین توضیحات و دفاع وزیر از عملکرد خود در این وزارتخانه، با ۸۴ رأی موافق، ۱۸۲ رأی مخالف، شش رأی ممتنع و ۲ رأی باطله از مجموع ۲۷۴ نماینده حاضر در مجلس، با عزل وی مخالفت شد.
اما در تاریخ دهم اردیبهشت ۱۴۰۲ استیضاح‌کنندگان، فاطمی‌امین را بخاطر عمل نکردن به وعده‌هایش، در اولویت قرار دادن منافع ۲ شرکت عمدهٔ خودروسازی و ارائهٔ آمارهای خودساخته، با ۱۶۲ رأی موافق، ۱۰۲ رأی مخالف و ۲ رأی ممتنع، شش رأی باطله از مجموع ۲۷۲ رأی ماخوذه، با استیضاح رضا فاطمی امین موافقت کردند و او را از وزارت صمت برکنار کردند.
یوسف نوری وزیر آموزش و پرورش شرایطی همچون عبدالملکی داشت. او نیز در ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ استعفا داد. واریز نشدن حقوق اسفند ۱۴۰۱ معلمان و عدم اجرای قانون نظام رتبه بندی معلمان از اهم دلایل استعفای اجباریش بود.
بعد از نوری، سید جواد ساداتی‌نژاد وزیر جهاد و کشاورزی برکنار شد.
خبر عزل وی در روز سه‌شنبه ۲۲ فروردین ۱۴۰۲ رسانه ای شد. بهادر جهرمی سخنگوی دولت در این باره گفت: این اقدام در راستای استفاده بهتر از ظرفیت مدیران است.
در دوم مرداد ۱۴۰۲ استعفای حمید سجادی وزیر ورزش و جوانان نیز رسانه‌ای شد. او دلیل استعفای خود را آسیبی که به طحال وی در سانحه هلیکوپتر وارد شده، اعلام کرد. در اسفند ۱۴۰۱ بالگرد متعلق به جمعیت هلال احمر ایران حامل حمید سجادی وزیر ورزش و جوانان در مجموعه ورزشی شهرستان بافت در استان کرمان واژگون شد. او در این حادثه دچار خونریزی مغزی شد و به بیمارستانی در کرمان انتقال یافت.
بنابراین در ۲ سال اول دولت رئیسی، سه وزیر استعفاء داده، یک وزیر فوت شد. یک وزیر استیضاح و عزل و دیگری هم برکنار شد.
"طبق اصل ۱۳۶ قانون اساسی" چنانچه پس از رای اعتماد مجلس به کابینه، اگر نیمی از هیأت وزیران تغییر کند، باید دولت مجدداً از مجلس شورای اسلامی برای هیأت وزیران تقاضای رای اعتماد کند." این اتفاق با حذف سه وزیر دیگر کابینه، خواهد افتاد.
از آنجا که زمزمه استیضاح برخی از وزرا در مجلس شورای اسلامی شنیده می‌شود و حتی بنا به گفته سید محمد حسینی معاون پارلمانی رئیس جمهور در ۲ سال گذشته حداقل برای استیضاح ۱۲ وزیر در مجلس امضاء جمع شد، به نظر می رسد که نمایندگان باید تعامل بیشتری با دولت داشته و هماهنگی، همکاری و همراهی مجلس و دولت در اولویت باشد. تعاملی که مجالس قبل با دولت های وقت داشتند.
۲ سال اول دولت هفتم
این میزان تغییر در ۲ سال اول دولت‌های گذشته کم سابقه بود. بعنوان مثال در ۲ سال ابتدایی دولت اصلاحات (سید محمد خاتمی از ۱۲ مرداد ۷۶ تا مرداد ۷۸) ۲ وزیر تغییر کردند. یک وزیر استیضاح و برکنار شد و دیگری استعفا داد.
عبدالله نوری وزیر کشور در ۲۱ خرداد ۱۳۷۷ به وسیله مجلس پنجم استیضاح شد. او از مجموع ۲۶۵ رأی با ۱۳۷ رأی سفید، ۱۱۷ رأی کبود و ۱۱ رأی ممتنع نتوانست از مجلس رأی اعتماد بگیرد و عزل شد.
موارد استیضاح عبدالله نوری بدین شرح بود: ایجاد تشنج در جامعه بجای ایجاد امنیت و ثبات در کشور، مسایل و جریانهای شهر اصفهان و نجف آباد و فعالیت مجدد باند سیدمهدی هاشمی، صدور مجوز برای گروههای سیاسی که منجر به درگیری پارک لاله و دانشگاه تهران شد. انجام مصاحبه ها و اظهارات تحریک آمیز بعد از دستگیری شهردار تهران، عدم پاسخگویی به سوالات نمایندگان مجلس، انتصابات در وزارت کشور و لحاظ نکردن نظر وزارت اطلاعات و توصیه‌های شورای عالی امنیت ملی، انتصاب افرادی بی تجربه و کم تجربه، عملکردهای خلاف قانون تاجزاده معاون سیاسی وزارت کشور، سخنان تحریک آمیز محمدعلی غریبانی استاندار ارومیه و استاندار اصفهان و استاندار بوشهر، عملکرد نامطلوب مسوولان نجف آباد، نامناسب بودن ضریب امنیتی کشور در استانهای مرزی و معوق ماندن طرح تقسیمات کشوری.
عطاالله مهاجرانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت خاتمی در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۷۸ توسط همان مجلس استیضاح شد. از مجموع ۲۶۳ رای ماخوذه، ۱۳۵ نفر موافق ادامه فعالیت او و ۱۲۱ نفر مخالف و هشت رای ممتنع بودند. بنابراین استیضاح رای نیاورد. او سکاندار وزراتخانه باقی ماند. هر چند یک سال بعد در ۲۴ آذر ۷۹ از این سمت استعفا داد.
نمایندگان اصلی‌ترین انگیزه از استیضاح وزیر فرهنگ را «عمل به حجت شرعی، آلوده بودن فضای فرهنگی جامعه به شیطنت‌ها، کینه افشانی‌ها، ابتذال خواهی و ستیزه‌گری با محوریت نظام و نیروهای مخلص نظام، انگیزه دفاع از مطبوعات سالم و حمایت از آزادی‌های مشروع و قانونی، توهین به مقدسات، ترویج فساد و فحشا، دین ستیزی، مرزشکنی و قانون شکنی، نابسامانی در حوزه فرهنگ و هرج و مرج، احیای کانون نویسندگان و تقدیم جایزه به نویسندگان دارای آثار مبتذل و متضاد با نظام» اعلام کردند.
اما قربانعلی دری نجف‌آبادی، وزیر اطلاعات نیز در تاریخ ۲۰ بهمن ۷۷ از سمت خود استعفا داد.
۲ سال اول دولت نهم
در دولت نهم (محمود احمدی نژاد از ۱۲ مرداد ۸۴ تا مرداد ۸۶) پنج وزیر تغییر کردند. چهار وزیر عزل شدند. یک وزیر نیز درگذشت. ۲ وزیر استیضاح شدند اما موفق به کسب رای اعتماد شدند. بنابراین مجلس هفتم رای به عزل هیچ یک از وزرای دولت احمدی نژاد نداد.
پرویز کاظمی وزیر رفاه و تأمین اجتماعی در سه مهر ۱۳۸۵، محمد ناظمی اردکانی وزیر تعاون در شش آبان ۱۳۸۵، علیرضا طهماسبی وزیر صنایع و معادن در ۱۴ مرداد ۱۳۸۶ و کاظم وزیری هامانه وزیر نفت در ۲۱ مرداد ۱۳۸۶ عزل شدند.
جمال کریمی راد وزیر دادگستری نیز هفتم دی ۱۳۸۵ در اثر تصادف دار فانی را وداع گفت.
محمدرضا اسکندری، وزیر جهاد کشاورزی در ۳۰ شهریور ۱۳۸۵ توسط مجلس هفتم استیضاح شد اما رای اعتماد مجدد کسب کرد. دلایل استیضاح گرانی محصولات دامی و کشاورزی، کاهش میزان تولید گندم و خرید این محصول از کشور‌های دیگر، کاهش فروش خرما به عنوان کشور صادر کننده عنوان شد. بر اساس رأی‌گیری انجام‌شده از ۲۶۲ نماینده‌ی حاضر در صحن علنی، تعداد ۲۴۲ رأی اخذ شد که تعداد ۹۸ رای سفید (موافق استیضاح) بودند. تعداد دیگر آرا(مخالف و ممتنع) اعلام نشد. اسکندری به عنوان وزیر جهاد کشاورزی ابقا شد.
محمود فرشیدی وزیر آموزش و پرورش در ۲۶ اردیبهشت ۸۶ استیضاح شد. فرشیدی از میان ۲۳۸ کارت توزیع شده، با کسب ۸۹ رای سفید (موافق استیضاح) ، ۱۳۲ رای کبود(مخالف استیضاح) و ۱۷ رای زرد (رای ممتنع) توانست از مجلس رای اعتماد کسب کند.
دریافت شهریه ثبت‌نام از مدارس مختلف، ادعای تخلفات مالی در برخی مناطق آموزش و پرورش تهران، عدم برنامه‌ریزی راهبردی و سیاست‌گذاری در گروه سند تدوین چشم‌انداز آموزش و پرورش انتقادات فراوانی علیه وی برانگیخت.
۲ سال اول دولت یازدهم
دولت اعتدال (حسن روحانی از ۱۲ مرداد ۹۲ تا مرداد ۹۴) تنها یک وزیر تغییر کرد.
البته مجلس نهم ۲ وزیر دولت روحانی در این 2 سال را استیضاح کرد که یک نفر آنها موفق به کسب اعتماد مجلس نشد.
رضا فرجی‌دانا وزیر علوم، تحقیقات و فناوری دولت یازدهم در ۲۹ مرداد ۱۳۹۳ با ۱۴۵ رأی موافق، ۱۱۰ رأی مخالف و ۱۵ رأی ممتنع از مجموع ۲۷۰ رأی مأخوذه توسط مجلس نهم برکنار شد. مهم‌ترین محورهای استیضاح، انتصاب دانشجوهای ستاره دار و دستگیر شدگان فتنه ۸۸ در پست‌های کلیدی وزارت علوم و لغو بورسیه‌های غیر قانونی عنوان شد.
استیضاح علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش دولت روحانی نیز در سوم تیر ۱۳۹۴ توسط همان مجلس با ۷۶ رأی موافق، ۱۶۷ رأی مخالف و ۱۳ رأی ممتنع از مجموع ۲۵۶ رأی مأخوذه، رأی نیاورد. وی این سمت را حفظ کرد.
کاهش راندمان آموزشی، عدم شفافیت در صندوق ذخیره فرهنگیان، پیش رفتن وزارت آموزش و پرورش به سمت سیاسی‌کاری، عدم تغییر و تحول جدید در آموزش و پرورش، عدم توجه به خوابگاه‌های شبانه‌روزی و بی‌توجهی به رشد استعدادها در مناطق محروم، عدم رسیدگی و توجه به مدارس روستایی و حاشیه شهرها، عدم توجه به مسائل رفاهی فرهنگیان، عدم پرداخت پاداش بازنشستگان و عدم رعایت شان آنها، عدم کارایی بیمه طلایی، عدم برنامه‌ریزی در باب مسائل تربیتی و پرورشی، عدم رضایت مدیران مدارس و فرهنگیان از عملکرد وزیر از جمله دلایل استیضاح شمرده شد.
بنابراین مجلس پنجم در ۲ سال اول دولت خاتمی، یک وزیر وی را عزل کرد. اما مجلس هفتم در ۲ سال اول دولت احمدی نژاد هیچ وزیری را عزل نکرد. مجلس نهم هم یک وزیر دولت روحانی را تغییر داد و در حال حاضر مجلس یازدهم با تهیه استیضاح ۱۲ وزیر در ۲ سال اول، یک وزیر را حذف کرد.
پایان پیام/ ت 10
