ثمره‌های ملی دانش‌بنیانی، از مقابله با تحریم تا رشد اقتصادی/ تأکید رهبر انقلاب به فناور شدن صنعت نفت، موجب شکوفایی آن شد

گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس؛ تجربه‌های کشورهای مختلف نشان می‌دهد با هزینه در بخش تحقیق و توسعه (R&D) و توسعه فناوری‌های مختلف می‌توان باعث رشد اقتصادی کشور شد. در ایران، تجربه ورود فناوری به صنعت نفت و گاز، یکی از تجربه‌های موفق دانش‌بنیانی است که لازم است با سیاست‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان در صنایع بزرگ دیگر نیز تکرار شود.

دانش‌بنیانی، سلاح صنایع در جنگ اقتصادی

پس از افزایش دامنه تحریم‌های نفتی ایران از فراورده‌های نفتی به تجهیزات و اقلام صنعتی، بسیاری از فناوری‌های این صنعت به دست دانش‌بنیان‌های ایرانی و برای اولین بار در کشور بومی‌سازی و تولید شدند. تجربه‌های تولیدات بار اولی در صنعت نفت و گاز به همگان نشان داد ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به صنعت نفت و گاز می‌تواند با ارتقای فناوری و بهبود کیفیت محصولات نفتی و گازی، به بی‌اثر شدن تحریم‌ها در این صنایع کمک کند.

در واقع حضور دانش‌بنیان‌ها در صنعت و حل نیاز آن موجب شد که تأثیر تحریم تجهیزات به کمترین مقدار خود رسید. دانش‌بنیان‌های صنعت نفت و گاز توانستند در مقابل تحریم‌ها بایستند و با نقش‌آفرینی مؤثر خود آن‌ها را بی‌اثر نمایند. به همین دلیل، بومی‌سازی تجهیزات راهبردی (استراتژیک) صنایع نفت و گاز با تکیه بر شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌تواند مزایای اقتصادی و توسعه‌ای قابل توجهی برای کشور ایجاد کند.

جدای از شرایط تحریمی، استفاده از دانش و فناوری بومی برای رفع مسائل و نیازهای صنایع، تأثیرات مثبت اقتصادی را به دنبال خواهد داشت. به عبارت بهتر، سطح تأثیرگذاری فناوری در اقتصاد نه فقط در سطح خرد، بلکه در سطح کلان و ملی نیز موجب پیشرفت و توسعه کشور خواهد شد.

بومی‌سازی دستگاه گرداننده فوقانی، یکی از تجهیزات تحریمی مهم در زمینه حفاری چاه‌های نفت

فناوری یکی از ارکان رشد اقتصادی است

در علم اقتصاد، مدل‌های رشد اقتصادی و مفاهیم اقتصاد کلان بر این اساس شکل گرفتند که توضیح دهند چرا و بخاطر چه عواملی، درآمد ملی کشوری رشد می‌کند و چرا برخی از اقتصادها سریع‌تر از بقیه رشد می‌کنند. نظریات مختلف اقتصادی نشان داد عوامل تولید سرمایه، نیروی کار و فناوری تولید، به عنوان منابع تولید اقتصاد و کل درآمد آن را مشخص می‌کنند. بنابراین، تفاوت در درآمد کشورها باید ناشی از تفاوت در سرمایه، کار و فناوری باشد. به این ترتیب، نقش فناوری در رشد اقتصادی برای دهه‌ها موضوع مورد توجه اقتصاددانان بوده است.

در اواسط قرن بیستم، مدل رشد سولو (Solow) این ایده را مطرح کرد که فناوری نقش مهمی در رشد اقتصادی دارد. در سال‌های بعد از ارائه نظریات رشد اقتصادی، مدل‌های رشد درون‌زا این مفهوم را رسمیت بخشیدند و پیشنهاد کردند که خروجی‌های فعالیت‌های تحقیق و توسعه، کلید توضیح رشد اقتصادی است.

در نتیجه، بسیاری از کشورها اهمیت گسترش فعالیت‌های تحقیق و توسعه را به عنوان راهبردی مهم و مژثر برای ارتقای رشد اقتصادی در نظر گرفته‌اند. در واقع، اندازه‌گیری و ارتقای فعالیت‌های تحقیق و توسعه به ابزار مهمی در سیاست‌گذاری‌های فناوری و نوآوری تبدیل شده است.

فعالیت‌های تحقیق و توسعه، راهبرد کلیدی در رشد اقتصادی

مدل‌های رشد اقتصادی نشان می‌دهند که رشد صرفاً به عوامل خارجی مانند منابع طبیعی یا نیروی کار وابسته نیست، بلکه به عوامل داخلی مانند علم و فناوری نیز وابسته است. این بدان معنی است که کشورها می‌توانند با سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه برای تولید دانش و فناوری جدید، رشد اقتصادی را به طور فعال ارتقا دهند.

این امر منجر به افزایش تمرکز بر ترویج فعالیت‌های تحقیق و توسعه به عنوان یک راهبرد (استراتژی) کلیدی برای رشد اقتصادی شده است، تا جایی که بسیاری از کشورها به اهمیت فعالیت‌های تحقیق و توسعه پی برده‌اند و سیاست‌هایی را برای ارتقای آن‌ها به اجرا گذاشته‌اند.

به عنوان مثال، برخی از کشورها مشوق‌های مالیاتی را برای شرکت‌هایی که در فعالیت‌های تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کنند، ارائه می‌دهند. برخی دیگر از طریق کمک‌های بلاعوض یا وام‌های دولتی برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه تأمین مالی می‌کنند.

اندازه‌گیری تأثیر فعالیت‌های تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادی نیز مهم است. یکی از راه‌های اندازه‌گیری این تأثیر، استفاده از شاخص‌هایی مانند هزینه‌های تحقیق و توسعه به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی، تعداد پتنت‌های ثبت‌شده یا تعداد انتشارات علمی است. این شاخص‌ها می‌توانند به سیاست‌گذاران کمک کنند تا اثربخشی سیاست‌های خود را ارزیابی کرده و زمینه‌های بهبود را شناسایی کنند.

در نتیجه، نقش فناوری در رشد اقتصادی برای دهه‌ها شناخته شده است و اهمیت فعالیت‌های تحقیق و توسعه در ارتقای رشد اقتصادی به طور فزاینده‌ای آشکار شده است. بسیاری از کشورها سیاست‌هایی را برای ارتقای فعالیت‌های تحقیق و توسعه اجرا کرده‌اند و اندازه‌گیری تأثیر این فعالیت‌ها به ابزاری مهم در سیاست‌های فناوری و نوآوری تبدیل شده است. سیاست‌های صحیحی که منجر به توسعه محصولات و فناوری‌های جدید شود، در نهایت رشد اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.

پیگیری دانش‌بنیانی در سطح اقتصاد ملی و صنایع بزرگ

با ادامه پیشرفت فناوری، این احتمال وجود دارد که فعالیت‌های تحقیق و توسعه در پیشبرد رشد اقتصادی اهمیت بیشتری پیدا کند. از همین رو دانش‌بنیان‌شدن اقتصاد ملی و ایجاد صنایع بزرگ فناور از مهم‌ترین درخواست‌های مقام معظم رهبری از دولت‌ها بوده است که زمینه اجرای این مهم با اجرایی‌شدن کامل قانون جهش تولید دانش‌بنیان و سیاست تولید بار اول فراهم شده است. 

توصیه و تأکید رهبر انقلاب به پیگیری دانش‌بنیانی در صنایع بزرگ منجر به تشکیل کارگروه بار اول در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان شد و این کارگروه توانست با واسطه‌گری بین صنعت نفت و گاز و دانش‌بنیان‌ها، زمینه را برای بومی‌سازی فناوری‌های مهم این صنعت فراهم کند. با تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان، این امکان برای دیگر صنایع مانند صنعت فولاد، خودروسازی و... نیز فراهم می‌شود که از ظرفیت اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه برای ایجاد فناوری‌های به روز در صنعت استفاده کنند.

وحیدرضا زیدی‌فر، معاون امور مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت در خصوص پیگیری‌های رهبر انقلاب می‌گوید: یکی از دلایل انگیزه گرفتن ما در زمینه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان فرمایشات مقام معظم رهبری بود که به صورت خاص در دیدار با تولیدکنندگان و کارآفرینان در سال ١۴٠٠ داشتند. ایشان تأکید داشتند صنعت نفت به خصوص در حوزه بالادستی باید فناور شود تا به جایگاه شایسته‌ای برسد که تواند با کشورهای اطراف رقابت کند.

مصادیق ورود فناوری به صنعت بزرگ نفت و گاز

زیدی‌فر با اشاره به شروع مسیر دانش‌بنیان شدن صنعت نفت و گاز اظهار کرد: دانش‌بنیان شدن صنعت نفت با همکاری زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان حاصل خواهد شد. مسیر دانش‌بنیان شدن در صنعت نفت و گاز آغاز شده است و تولیدات بار اول در صنعت نفت کشور بیشترین نمود و موفقیت را داشته است. طی سال گذشته پروژه‌های متعدد دانش‌بنیانی را با پالایشگاه بندرعباس داشتیم که از ترکیبات سنگین آن برای کک اسفنجی و کک سوزنی استفاده کردیم که خوراک اصلی صنایع فولاد و صنایع آلومینیم است.

وی بیان کرد: همکاران ما در شرکت پالایش نفت فعالیت‌های زیادی در حوزه دانش‌بنیانی‌شدن داشتند که توجه ویژه‌ای به در مباحث مربوط به CNG و امور مربوط به فرآورده‌ها وجود داشت. 

وحیدرضا زیدی‌فر، معاون امور مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت

وی با بیان برنامه‌های آینده در تولیدات بار اولی صنعت نفت و گاز اعلام کرد: در حال حاضر دنبال برنامه‌هایی هستیم که از طریق فعالیت‌های دانش‌بنیان بتوانیم مازوت را از ترکیبات گوگردی تصفیه کنیم و امیدواریم با خبرهای خوبی که در چندماه آینده به مردم خواهیم داد، بتوانیم به توفیقات خوبی در این زمینه برسیم.

پایان پیام/