خبرگزاری فارس - فاطمه احمدی؛ یکی از اتفاقاتی که می‌تواند بسیار به اقتصاد کشور کمک کند و باید در کشور بیفتد این است که از صادرات نفتی عبور کنیم و به صادرات غیرنفتی توجه بیشتری داشته باشیم. وقتی وارد فرودگاه می‌شویم با برخی نوشته مواجه می شویم: « بیش از این مقدار دلار یا ارز ریالی را نمی‌توانید از کشور خارج کنید» یا « حمل بیش از این مقدار پسته، زعفران یا محصولات دیگر ممنوع است» شاید روزی در فرودگاه با این تابلو هم مواجه شدیم: « حمل بیش از یک کیلو زالو ممنوع! »
شاید در نگاه اول وقتی این تابلو را ببینید، لب و لوچه‌تان را کج کنید و بروید اما این جانور ریز و سیاه رنگ و شاید چندش امروز در دنیا و در جهان طب حرفی برای گفتن دارد. البته در کشورمان هم هستند کسانی که برای پرورش و استفاده از زالو شانس خود را امتحان کرده و گاهاََ موفق نیز بودند.
اصلا زالو چیست؟
زالو نوعی کرم حلقوی است. حیوانی از گروه کرم‌های آبزی و از راستهٔ آرواره‌داران است. بدن این جانور قابلیت انقباض و انبساط فراوان دارد و طول بدنش بین سه تا ۲۵ سانتی‌متر و عرض آن حدود یک سانتی‌متر است.
از زمان‌های بسیار قدیم، از زالو برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از طریق خونریزی استفاده می‌شد، روشی که در آن خون کشیده می‌شد به این امید که با از بین بردن خون ناخالص، بدن بهبود یابد. باور کنید یا نکنید، زالو درمانی گاهی بهترین گزینه در درمان بیماری‌ها است و حتی از درمان‌های دارویی نیز پیشی می‌گیرد. این روش سنتی در معالجه بیماری‌ها به دلیل اثرات درمانی برای بدن انسان، امروزه همچنان در حال رونق است.
بسیاری از کشورهای دنیا بر روی تولید زالو تمرکز کرده و نتایج بسیار خوبی را نیز چه در حوزه طبی و چه در حوزه تولید محصولات دارویی و بهداشتی کسب کرده‌اند. این جانور گونه‌های مختلفی دارد که در کشورهایی مانند روسیه، اوکراین و ترکیه گونه وربانا را پرورش داده و کشورهایی مانند انگلیستان، آلمان و ایران گونه مدیسینالیس آن را پرورش می‌دهند.
تمام دانشمندان و محققانی که در دنیا بر روی پروش، تکثیر و فواید استفاده از زالو مطالعه می‌کنند؛ تأیید می‌کنند که گونه مدیسینالیسخاصیت درمانی دارد. حتی کشور آلمان به عنوان داروسازی از این گونه زالو بهره‌برداری کرده است. کشور سوئیس با این گونه از زالو مواد اولیه آرایشی و بهداشتی را تولید می‌کند و فرانسه نیز مواد اولیه دارویی را با این گونه از زالو تهیه می‌کند.
آمریکا یکی از کشورهایی است که بالاترین حجم واردات زالو در دنیا را به خود اختصاص داده و بیشترین اصول مراقبتی با استفاده از زالو و بیشترین حجم مراودات را نیز کشور سوئیس دارد. بنابراین؛ ایران که یکی از تولیدکنندگان و پرورش دهندگان زالوی مدیسینالیس است به این بازار جهانی توجهی ندارد؟
تولید و پرورش یک زالو در کشور ما چیزی حدود زیر ۱۰ هزار تومان هزینه دارد. این در حالی است که در آلمان این هزینه به هفت یورو برای هر زالو می‌رسد و در نهایت وقتی به دست مصرف کننده برسد بین ۱۱ تا ۱۹ یورو قیمت تمام شده محصول است. آیا ایران با این ظرفیت که در تولید و پرورش زالوی درمانی دارد نباید از این بازار سهمی داشته باشد؟
«چرا ما باید به دنبال لابی‌گری برویم؟ چرا باید منت افراد را بکشیم و از آن‌ها خواهش کنیم در توسعه بازار تولید ما دستگیرمان باشند؟» این‌ها و چند سؤال و گلایه دیگرِ تولیدکننده‌ای است که سال‌هاست برای تولید، پرورش و فروش زالو در ایران زحمت می‌کشد.
علیرضا تندرو، ۳۷ ساله متولد روستای کمامردخ از توابع شهرستان فومن استان گیلان است که در تهران بزرگ شده اما بنا بر شرایطی مجدداََ به روستا بازگشته و یک شرکت تولیدی را در داخل همین روستا به راه انداخته است. به گفته خودش قریب به ۱۲ سال هست که در کمامردخ مشغول تولید زالو است.
«در تهران به یک کار دولتی می پرداختم و به خاطر مسئله پزشکی که برایم به وجود آمد منفک شدم البته نه به طور کامل اما تصمیم گرفتم کار جدیدی را شروع کنم.»
چرا پرورش زالو؟
برایم جالب بود که چرا یک جوان در حوالی ۲۵-۲۶ سالگی تصمیم می‌گیرد پایتخت را ترک کرده به یک روستای دورافتاده بیاید و به تولید مشغول باشد، آن هم تولید زالو!
«پدرم یک بیماری داشت که برایش بسیار آزاردهنده بود، برای درمانش به بیمارستان‌های مختلفی رجوع کردیم تا اینکه یک دوستی پیشنهاد کرد که اگر زالو بگذاریم مؤثر است و ما نیز این کار را انجام دادیم و تأثیرش را دیدیم.» آقای تندرو بیماری پدر را یکی از مهمترین عوامل ایجاد انگیزه برای پرورش زالو می‌داند و دو نکته را دلایل محکم برای قدم گذاشتن در این راه عنوان می‌کند: «پدرم مبتلا به نِقرِس بود. چنین افرادی نباید به هیچ وجه گوشت و حبوبات مصرف کنند و پرهیز غذایی سختی دارند. وقتی ما تصمیم گرفتیم برای درمانش از زالو استفاده کنیم با دو مسئله مواجه شدیم. ما در وهله اول زالو را به سختی پیدا کردیم و در وهله دوم اثر مطلوبش را به عینه دیدیم بنابراین؛ مشتاق شدیم که در این باره بیشتر بدانیم.»
خوشبختانه پس از استفاده از زالو برای درمان بیماری، پدر آقای تندرو بهبود یافتند و دیگر نیازمند پرهیز غذایی و حتی داروهای تجویز شده نبودند. این امر سبب شد که از حوالی سال ۹۱ آقای تندرو به تحقیق و پژوهش درباره زالو بپردازد.
به گفته این جوان گیلانی «منابع دقیقی در این خصوص وجود نداشت اما سعی کردیم مقالاتی را ترجمه کنیم و با جاهایی که می‌توانیم ارتباط بگیریم. بیشتر تجربه ما در سال‌های اول محصول آزمون و خطا بود چرا که منابع متقنی وجود نداشت تا بتوانیم از آن‌ها برای تولید و پرورش زالو استفاده کنیم.»
یک سال به همین منوال گذشت و سال ۹۲ کار جدی تر شد و آقای تندرو برای کار به روستای کمامردخ یعنی ولایت اجدادی خود آمد و در سال ۹۳ شرکت را رسماََ ثبت کرد: « از همان سال مسافرت به کشورهای دیگر آغاز شد، عمده سفرها به ترکیه و روسیه بود و توانستیم منابع خوبی را از کشورهای آلمان و انگلستان و بیشتر منابع قطعی موثق را از کشور روسیه به دست آوریم.
او می‌گوید نتایج تجارب قبلی و سفرهای خارجی برای ارتقای فعالیتش کمک‌های بسیاری به او کرد: «بعد از آن دستاوردهای بهتری دریافت کردیم. نتایج مطالعات به ما کمک کرد نسبت به تجربه قبلی که آزمون و خطا بود، شتابی در عملکردمان به وجود بیاید در سال ۹۶ تا ۹۷ شاهد رشد کیفی کارمان بودیم.»
تولید و انتشار ۷۹۰ صفحه در خصوص زالو و دستیابی به برخی داروهای شیمیایی از مواهبی بود که در پی این صبر و شکیبایی آقای تندرو و دوستانش به دست آمد، البته خودش می‌گوید این اتفاقات مرهون موجی بود که توسط تمامی افرادی که در این رسته در سطح کشور فعالیت می‌کنند.
سختی‌های مسیر تولید و صبری که باید داشت
آقای تندرو به عنوان یک تولیدکننده مانند هر جوان دیگری که اقدام به تولید و فعالیت اقتصادی می‌کند موانعی را نیز در مسیر خود داشت تا امرو به امروز به معتبرترین تولیدکننده زالوی طبی بهداشتی در کشور تبدیل شود. به قول ایشان: «تولید مسئله محوری و سختی است. شاید سخت بودن راه تولید به هموار نبودنش و شناخته نبودن آن مسیر مرتبط باشد، خصوصا رسته‌ای مانند تولید زالو»
او می‌گوید وقتی در روزهای اول برای کسب پروانه پرورش زالو به نهادهای مسؤول مراجعه می‌کرد لبخندی نثارش می‌کردند و حرفش را جدی نمی‌گرفتند: «تعداد کمی از آن‌ها بودند که برای این کار و کمک به تولیدکننده خودشان را مسؤول و همراه نشان می‌دادند. البته ما خطا هم داشتیم چرا که نسبت به کار نا آگاه بودیم وقتی خودم نقشه راه ابتدایی را با دانشِ امروز خود مقایسه می‌کنم با خود می‌گویم شاید اگر من جای رئیس شیلات وقت (در سال‌های ۹۱-۹۲ بودم و کسی چنین طرحی را روبروی من می‌گذاشت قبول نمی‌کردم.»
این جوان کارآفرین گیلانی وجود قوانین در تعارض را یکی دیگر از سختی‌های کار تولید عنوان کرد: «در اوایل کار ما نمی‌دانستیم کار ما دقیقاََ در کدام سازمان و ارگان حل می‌شود و هر کدام ما را به سازمانی دیگر ارجاع می‌دادند و همین موانع خستگی را در ما زیاد می‌کرد.»
هیچکدام از این موانع آقای تندرو را نسبت به ادامه راه منصرف نکرد با اینکه به گفته خودش با حجمی از قول و قرارهای مسؤولان تنها مانده بود اما برای تولید انگیزه داشت و امیدوار به نتایج مثبتی بود: «همین برقی که برای این مکان داریم نتیجه هفت سال دوندگی است که تازه سال گذشته نصب شد. ما برق نداشتیم گاز نداشتیم و با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کردیم. اما با تلاش و پشتکار و صبوری به اینجا رسیدیم.»
سفری علمی به مسکو
او نقطه اوج کارش را سفری غافلگیرانه می‌داند. در اواخر سال ۹۴ بود که تیم آقای تندرو به دانشگاه MGU روسیه دعوت شدند. او در این باره می‌گوید: « اینکه آن‌ها به ما توجه کردند موجب شد که در داخل کشور نیز به کار ما توجه بیشتری شود. برای مباحث آموزشی دو سفر دیگر نیز به این دانشگاه داشتیم و با و خانوم پروفسوری که ۱۵ سال مسؤول دانشکده بیولوژی دانشگاه بودند و ۳۰ سال عمر تحقیقاتی درباره زالو و شناخت گونه‌های مختلف زالو داشتند دیدار کردیم و مطالب ارزشمندی به دست آوردیم. حتی به صورت میدانی هم عمل کردیم و در ترکیه نیز دیدارهایی داشتیم که برکات زیادی برای کار تحقیقاتی ما داشت.»
بهترین گونه درمانی زالو در دل روستای کمامردخ
همان طور که قبلا اشاره کردیم بهترین نوع زالو که خاصیت درمانی دارد مدیسینالیس است و در ایران نیز این گونه زالو پرورش داده می‌شود. آقای تندرو در این باره می‌گوید: ما بهترین گونه زالو را داریم. در خانواده مدیسینالیس ما اورینتالس را داریم و نوع زالویی که ما پرورش می‌دهیم بوده و بهترین نوع زالوی درمانی است چراکه بیشترین حجم آنزیم‌های اثرگذار را به بدن میزبان منتقل می‌کند و این انتقال به صورت یکنواخت است اما برای زالوی وربانا در ماه‌های گرم سال این اتفاق می‌افتد بنابراین؛ ما بهترین گونه زالو را تولید می‌کنیم.»
این موارد باعث شده تا تیم آقای تندرو که هم اکنون بزرگترین تولیدکننده طالوی طبی بهداشتی در کشور است مشتری‌های زیادی نه تنها از داخل کشور بلکه از کشورهایی مانند زوریخ، فرانسه،انگلیس، پرتغال، نروژ، هند، افغانستان و عراق نیز داشته باشد.
مشتری‌های خارجی تعجب کردند!
آقای تندرو اواخر سال ۱۴۰۱ برای توسعه بازار فروشش سفری به عمان داشت. او می‌گوید که خرید و فروش عمده زالو در ایران بین ۲۵ تا ۳۵ هزار تومان و هر یک ریال عمان به پول ما بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار تومان است: «هر یک زالو که برای یک بیمار در مسقط استفاده می‌شود از مصرف کننده پنج ریال می‌گیرند. عدد پیشنهادی ما به آن‌ها برای فروش ۲ ریال بود که بسیار استقبال کردند و با شنیدن مبلغ چشمشان برق زد. ۲ ریال یعنی تقریبا ۶ دلار و خودشان در نهایت آن را ۱۵ دلار می‌فروشند. سهم ما در این بازار لبخند مسؤولان است!
نبود اتحادیه تولید زالو در کشور
زالو امتحان خود را پس داده و اثرگذاری خود را به جا گذاشته است اما با این اوصاف این کارآفرین گیلانی مطلب تعجب برانگیزی را عنوان کرد، نبود اتحادیه پرورش دهندگان زالو! او می‌گوید: «اگر می‌توانستیم یک شبکه‌ای از کسانی که تولیدکننده زالو هستند در کشور به وجود بیاوریم اتفاقات خوبی در این صنعت برایمان می‌افتاد چرا که ما ذیل قالب یک اتحادیه نمی نجیم چون هنوز ۱۴ عضو مجوزدار در کشور نیستیم و این امر به خاطر فرایندهای پیچیده اخذ مجوز است و تنها هشت پروانه بهره برداری در کشور در این رسته وجود دارد.»
استفاده از نیروهای بومی روستا
فکر می‌کردم آقای تندرو یک تیم تحقیقاتی از تهران با خودش به روستا آورده و مشغول کار شده اما در کمال تعجب او فقط دو نفر از نیروهای قبل را با خود داشت و می‌گفت: «با اهالی همین روستا کار می‌کنیم و تاکنون نزدیک به پنج هزار نفر را در کشور آموزش دادیم. هشت نفر با ما کار می‌کنند که بجز آن دو نفر ما بقی اینجا آموزش دیدند.»
روستاها ظرفیت‌های فراموش شده و غنی هستند که با توجه به آن‌ها می‌توان اتفاقات بزرگی را حتی در سطح کشور پدید آورد. همان طور که این جوان گیلانی می‌گوید: «در کشورهای اروپایی صنعت کشاورزی و دامداری در جامعه ارزش و احترام دارند اگر این موارد در کشور ما برای کشاورزی که حوزه مولدی است اتفاق بیفتد می‌توانیم در این صنعت به رشد قابل توجهی برسیم.»
نکاتی برای علاقه‌مندان به پرورش زالو
آقای کارآفرین ما نسبت به کسانی که علاقه‌مند به تولید و پرورش زالو هستند نکاتی را مطرح کرد که شاید سؤال بسیاری از آنان باشد: «بیشترین سؤال برای کسانی که می‌خواهند این کار را شروع کنند این است که آیا ما لارو بخریم و پرورش بدهیم و بفروشیم یا مولد بخریم تولید کنیم و بفروشیم؟
جواب درست این است که سود ما در ضریب تکثیر است چون زالوها هرمافرودیت هستند، یعنی هر زالویی که جفت‌گیری می‌کند چون دو جنسیتی واقعی است هر دو پیله می‌گذارند و در آن پیله‌ها تعدادی لارو وجود دارد که تعدادشان به سایز مولد و عوامل محیطی وابسته است اما ضریب تکثیر می‌تواند از ۱۰ تا ۳۰ باشد یعنی هر زالو به ۱۰ یا ۳۰ تا لارو تبدیل شود. یعنی کسی که با هزار مولد شروع به کار می‌کند در نهایت می تواند به ۱۰ هزار تا ۳۰ هزار تا لارو برسد.»
او صبر و حوصله را لازمه کار تولید می‌داند و درباره زمان مورد نیاز برای نتیجه گرفتن در این کار می‌گوید: «در نهایت بازه‌ای که برای تولید زالو نیاز است از شروع تولید تا رسیدن به بازار هشت الی ۹ ماه طول می‌کشد اما برای کسانی که تجربه کافی ندارند یک تا یک سال و نیم زمان می‌برد. این کار میان مدت است و هزینه‌های زیادی ندارد و تجهیزات خیلی عجبیی نمی‌خواهد بلکه صبر و حوصله دانش به روز و دقت بالا می‌طلبد.»
پایان پیام/۸۴۰۰۷
