جشنواره فجر | «پرونده باز است»؛ نوجوانی، عواطف و چالش‌ها

گروه زندگی: بگذارید همین ابتدا مسأله‌ای را روشن کنیم. ما در گروه «زندگی» قرار نیست پا در کفش منتقدان سینما کنیم و نقد فنی انجام بدهیم. پس با کارگردانی و بازی و... کاری نداریم. می‌خواهیم از دریچهٔ زندگی و کلیدواژه‌هایی که در سبک زندگی و حال خوب، برایمان حیاتی است، فیلم‌ها را بررسی کنیم و نهایتاً ببینیم فیلم‌های امسال تا چه حد هم‌جهت با ارزش‌ها و سبک زندگی ایرانی اسلامی هستند.

فکر کردیم شاید همراهان عزیزمان در گروه زندگی دوست داشته باشند آثار سینمایی جشنوارهٔ فجر را از نگاه زندگی ببینند و بعضی از آنها را برای تماشا در اکران عمومی انتخاب کنند.

راستی؛ نگران لو رفتن قصه نباشید. ما تا همان حدی قصه را باز می‌کنیم که عوامل فیلم در نشست خبری دربارهٔ قصه گفته‌اند. تلاش‌مان این است نکات را طوری بررسی کنیم که ماجرای فیلم لو نرود.با این توضیحات اجازه بدهید به سراغ سومین فیلم جشنواره برویم: «پرونده باز است».

دوران نوجوانی فرزندمان را دریابیم

این فیلم به دوران نوجوانی و فراز و نشیب‌های آن و اثر ماندگار آن بر تمام طول زندگی فرد می‌پردازد. ماجرای نوجوانان یک محله است که در عالم نوجوانی با هم کشمکش‌هایی دارند که نهایتاً منجر به یک دعوای گروهی و کشته شدن یکی از این بچه‌ها می‌شود.

گاهی بعضی از پدر و مادرها با این تصور که «ما هم این دوران را گذرانده‌ایم»، «جوانی است و جوانی‌کردن‌هایش» و «این دوران هم می‌گذرد و این کارها از سر نوجوان می‌افتد» چشم بر خطاها و رفتارهای خطرناک فرزندشان می‌بندند. اما در فیلم می‌بینیم همین چشم‌پوشی نابه‌هنگام و نابه‌جا می‌تواند مثل سختگیری نابه‌جا، به ضرر فرزندمان تمام شود و اثرات جبران‌ناپذیری بر سرنوشت و آیندهٔ او و اطرافیانش بگذارد.

تحقیر نه؛ تمجید کنید!

پدر و مادر به عنوان مربیان فرزند، باید بیاموزند چه زمانی از چه نوع خطای فرزند بگذرند و در مقابل، چه زمانی برای اصلاح کدام نوع خطای او زمین و زمان را به هم بدوزند. تشخیص اشتباه در هر دوی این موقعیت‌ها می‌تواند منجر به فاجعه شود؛ کما اینکه در فیلم هم می‌بینیم.

تحقیر نوجوان در جمع، باید خط قرمز غیرقابل عبور والدین باشد. هیچ چیز نمی‌تواند غرور در هم شکستهٔ یک نوجوان را ترمیم کند؛ حتی عذرخواهی در همان جمع. تحقیر فرزندی که در دوران حساس نوجوانی به سر می‌برد در جمع، ممکن است آیندهٔ او را دگرگون کند و رابطهٔ والدین را با فرزندشان به جایی ببرد که دیگر نتوان آن را احیا کرد. چون روحیهٔ نوجوان در این دوران، بسیار شکننده و آسیب‌پذیر است و از سمت دیگر، احساسات مختلف را با غلظت بیشتری دریافت می‌کند. پس علاوه بر اینکه تحت هیچ شرایطی از این خط قرمز سرنوشت‌ساز رد نمی‌شوید، در جمع از ویژگی‌های خوب و نقاط قوت فرزندتان تقدیر و تمجید کنید تا روحیه‌اش ارضا شود و شخصیتش استوار.

صمیمانه کنار نوجوان‌تان باشید

والدین می‌توانند بسیاری از فراز و نشیب‌های دوران نوجوانی فرزندشان را زیر چتر یک رابطهٔ دوستانه و صمیمی تحت کنترل بگیرند و فرزندشان را به سلامت از این دوران و چالش‌هایش عبور دهند. این دوران، دوران جوشش احساسات و عواطف است. چه راهکاری مطمئن‌تر از اینکه زیر نظر دلسوزترین افراد زندگی نوجوان، مدیریت شوند؟

نزدیک شدن به نوجوان، کاری سخت و شاید حتی گاهی ناممکن باشد. قرار نیست تازه در اوج چالش‌های شخصیتی و روحی فرزندتان، یادتان بیفتد که تلاش کنید به او نزدیک شوید. بلکه والدین باید ارتباط دوستانهٔ خود را از کودکی با فرزندشان حفظ کنند و از آن به عنوان سرمایه‌ای برای مراقبت و نظارت مربیانه در دوران نوجوانی او بهره بگیرند.

این گرایش طبیعی اما نگران‌کننده

تقریباً با ورود بچه‌ها به سن نوجوانی، آنها با مسأله‌ای جدید و جدی روبه‌رو می‌شوند؛ گرایش به جنس مخالف. این گرایش البته طبیعی است و نباید باعث شود به فرزندتان برچسب‌های ناجور بچسبانید. به خاطر بیاورید که خودتان در نوجوانی چه احساساتی را تجربه کردید و چه چالش‌هایی را در این زمینه از سر گذراندید. تازه زمان شما وسایل ارتباطی کمتر بود و دایرهٔ تعاملات محدودتر.

ارتباط دختر و پسر مسأله‌ای جدی و سرنوشت‌ساز برای هر دو طرف و خانواده‌هایشان است. پس باید به دقت کنترل و مدیریت شود. در چنین موقعیت‌هایی سعی کنید از مشورت یک کارشناس یا مشاور خبره که عقاید و ارزش‌های شما را درک می‌کند، بهره بگیرید و با کمک خودِ نوجوان، این گونه چالش‌ها را دوستانه و درست مدیریت کنید.

رشته‌ای از محبت به گردن نوجوان بیندازید

فرزند باید محبت بی‌قید و شرط والدین خود را دریافت کند تا بتواند به آنها اعتماد کند و مسائل و دغدغه‌هایش را با آنها در میان بگذارد. بسیاری اوقات نوجوان به خاطر نگرانی از واکنش و قضاوت والدینش دربارهٔ احساسات و عملکردش، تمام چالش‌هایی را که با آنها درگیر است از والدین مخفی نگه می‌دارد.

در نوجوانی نمی‌توانید به فرزندتان دیکته کنید که مشکلاتش را به اطلاع شما برساند! این رفتار نیاز به رفاقت و اعتمادی قوی دارد که پایه‌هایش را باید از کودکی فرزندتان، بنا کرده باشید. از سنین پایین به او بیاموزید هر مسأله یا اتفاقی را که باعث نگرانی و ناراحتی‌اش می‌شود با شما در میان بگذارد. باید در ذهن نوجوان جا افتاده باشد که مرجع مشورت و حل مشکلاتش، والدین و بزرگترهای قابل‌اعتماد خانواده هستند.

این مادر نیمه‌ایرانی!

در ابتدای فیلم می‌بینیم که مادر علیرضا (پسر نوجوان فیلم) به طور اغراق‌گونه‌ای طرف پسرش را می‌گیرد و او را لوس می‌کند. تا اینجای ماجرا شاید در خانواه‌هایی که اصطلاحاً «پسردوست» می‌نامیم، نسبتاً عادی باشد (البته در فیلم‌ها هم کمی اغراق چاشنی ماجرا می‌کنند که غلظت پسردوستی خانواده بیشتر به چشم مخاطب بیاید.).

اما لحظاتی بعد می‌بینیم که دامنهٔ این جانب‌داری گسترده‌تر می‌شود؛ طوری که مادر حتی به بوی دود و مواد مخدر که از پیراهن پسر به مشام می‌رسد، واکنش خاصی نشان نمی‌دهد و نادیده‌اش می‌گیرد. احتمالاً تأیید می‌کنید که کمتر مادری در خانواده‌های ایرانی دیده می‌شود که به چنین خلاف و خطایی از جانب فرزندش بی‌اعتنا باشد. ضمن اینکه به طور کلی بی‌اعتنایی و نادیده گرفتن رفتارهای خلاف و خطرناک بچه‌ها، با این توجیه یا بهانه که «جوان است و جوانی می‌کند!» رویکرد غلطی است.

در ادامهٔ فیلم بدون هیچ پیشینه‌ای و برای اولین بار می‌بینیم این مادر ایرانی که فرهنگی (دبیر مدرسه) هم هست، چطور مثل یک فرد سیگاریِ حرفه‌ای، سیگار دود می‌کند. آیا نشان دادن گریه و بی‌خوابی مادر برای انتقال حس عمیق غم و نگرانی کافی نبود؟ حتماً باید سیگار را هم به دستش می‌دادند؟

خودکشی، راه‌حل نیست!

در «پرونده باز است» آسیب به خویشتن و خودکشی را چندین بار و به دلایل مختلف نظاره‌گر هستیم. از خودزنی پسربچهٔ شروری که در آستانهٔ لو رفتن نیت شوم و غیراخلاقی خود قرار می‌گیرد و خودکشی پسر دیگری که قرار است اعدام شود،‌ تا تهدید به خودکشی دختری که ادعا می‌شود مجبور به ازدواج با کسی است که دوست ندارد.

کارشناسان می‌گویند افراد در سنین نوجوانی به دلیل عدم ثبات شخصیتی و توان و آگاهی کمتر برای حل مسائل، ممکن است بیشتر به خودشان آسیب بزنند. در این فیلم سه مورد از این گونه اقدامات با سه دلیل متفاوت به تصویر کشیده شده است. اما نکتهٔ مثبت ماجرا آنجاست که دست‌کم یک نفر در فیلم این مسأله را به زبان می‌آورد که «خودکشی گناهه! برای زندگیت بجنگ، نه برای مردن.».

اجازه بدهید در لزوم جلب اعتماد نوجوان و اطمینان‌بخشی به او نکتهٔ دیگری را هم بگوییم. مسئول کانون اصلاح و تربیت، اعتماد پسربچه‌ای را که در معرض نیت سوء از طرف نوجوان شرور قرار دارد، جلب می‌کند و به او می‌گوید اگر کسی برایت مزاحمت ایجاد کرد به من بگو. او با این راهکار ساده، پسر را از آسیب‌های بعدی و احتمالاً خودکشی در آینده نجات می‌دهد.

دو نکتهٔ خوب

پیش از این اشاره کردیم که در گروه زندگی، فیلم‌ها را نقد فنی نمی‌کنیم. بنابراین به کیفیت داستان و باورپذیری نقش‌ها هم کاری نداریم و صرفاً مضمون و محتوای فیلم‌ها را از نظر می‌گذرانیم. در فیلم «پرونده باز است» تلاش برای رضایت گرفتن از افرادی که خواهان قصاص قاتل هستند و درخواست گذشت از اعدام او، عملی پسندیده است.

یادآوری این نکته که «این فقط یک اتفاق و بدون برنامه‌ریزی یا نیت قبلی بوده!» در موقعیت‌هایی که یکی از شخصیت‌های خواهان قصاص، خود اتفاقی بودن ماجرا را درک کند، در اعلام رضایت او نقش عمده‌ای دارد.

پسر نوجوان حتی جایی که پای مرگ و زندگی‌اش در میان است و با دروغ می‌تواند از اعدام خلاص شود، پا روی حقیقت نمی‌گذارد و دروغ نمی‌گوید. راستگویی و صداقت ارزش است. خصوصاً در سینمایی که دروغ‌های ریز و درشت، نقل و نبات مکالمات عادی شده است.

حرف آخر؟

با توجه به نکاتی که گفته شد، تماشای فیلم «پرونده باز است» زیر نظر خانواده می‌تواند نوجوانان را از آسیب درگیری‌های گروهی و خیابانی آگاه کند و ضمناً لزوم برخورد درست با نوجوانان را به خانواده‌ها یادآور شود.

پایان پیام/