مجله فارس پلاس / روایت روز

۰۷:۴۴ ۱۴۰۱-۸-۲۴

آغاز جنگ اوکراین، آغاز نظم نوین جهانی / جنگ اوکراین چه تاثیری بر روند نظم نوین جهانی دارد؟

اتفاقی در حال وقوع است که به نظر اندیشمندان روابط بین‌الملل، نظم جهانی درحال تغییر است و نظم نوین حاکم می‌شود، این اتفاق، جنگ اوکراین است.

فارس پلاس؛ روایت روز - نظم فعلی جهانی، نظمی است که بعد از جنگ سرد از سال ۱۹۹۲ شکل گرفت. آمریکا قدرت برتر شده بود و برای حفظ این موقعیت، سعی کرد تمام کشورها طبق مبانی آمریکایی رفتار کنند و می‌خواست همه را «آمریکایی کند». «هر کس مانند ما نیست، لاجرم علیه ماست»، در این سال‌ها حاکم بر سیاست خارجی آمریکا بود. از این رو جنگ‌های مختلفی از جمله ویتنام، عراق، افغانستان، آمریکای لاتین، ایجاد جنگ داخلی سوریه، کودتا در اوکراین، جنگ اقتصادی با چین، حمایت از صدام در جنگ با ایران و تحریم اقتصادی، از اقدامات ایالات متحده بود. علاوه بر اینکه ایالات متحده در هیچ کدام از موارد مذکور موفق نشد که رویای آمریکایی شدن را محقق کند، اتفاقی در حال وقوع است که به نظر اندیشمندان روابط بین‌الملل، نظم جهانی را تغییر می‌دهد و نظم نوین حاکم می‌شود، و این اتفاق، جنگ اوکراین است.

جان میرشایمر، دانشمند بزرگ آمریکایی در حوزه روابط بین الملل در واکنش به وقوع جنگ اوکراین گفته بود «وقتی یک قدرت بزرگ به حوزه نفوذِ قدرتی دیگر تجاوز می کند، نتیجه همیشه درگیری است». میرشایمر معتقد است که نزدیکی ناتو به سمت شرق و روسیه، تجاوز به حوزه نفوذ روسیه بود و «ناتو مقصر» است.

سس جیکوبز، تاریخ شناس آمریکایی و از شاگردان میرشایمر، در مجله اینترنتی «بوستون کالج»، ناتو را به عنوان نمادی از نظم جهانی دانسته و معتقد است که «این ساختارِ پرهزینه و بیهوده، دیگر منسوخ شده». او ناتو را ابزار گسترش دموکراسی یا به عبارتی دیگر، آمریکایی کردن جهان دانسته اما معتقد است در مجارستان بعد از عضویتش در ناتو، آزادی مطبوعات و استقلال قضایی کاهش یافته و در شاخص دموکراسی، ۱۱ پله سقوط داشته تست.[1]

آنجلا استیت، متخصص روابط بین‌المللی در حوزه روسیه که در لندن به دنیا آمده و سابقه فعالیت در وزارت خارجه امریکا را دارد، معتقد است «زمانی که حوزه‌های نفوذِ قدرت‌های بزرگ پذیرفته شود، به جلوگیری از جنگ کمک می‌شود اما آمریکا در اوکراین این حوزه را تغییر داد و نظم جهانی دوران بعد از جنگ سرد، اکنون به پایان رسیده است». او می‌گوید که جورج بوش در سال ۲۰۰۸ اعلام کرده بود «اوکراین یک کشور واقعی نیست و محلی برای نزاع شرق و غرب است». آنجلا استیت معتقد است «پوتین به درستی می‌دانست که برای اولین بار، بجز کشورهای غربی، سایر جهان در جنگ اوکراین یا بی طرف‌اند و یا حامی روسیه» و این را نمادی از تغییر نظم جهانی می‌داند.[2]

مایکل دوکلوس، مشاور ویژه فرانسوی در حوزه ژئوپلتیک، معتقد است «در خلال جنگ اوکراین، کشورهای درحال توسعه از نظم فعلی جدا شده و با چین و روسیه ارتباط نزدیکی خواهند داشت». او کشورهای جنوب جهانی را خشمگین نسبت به غرب و مایل به چالش کشیدن نظم جهانی می‌داند. (کشورهای جنوب جهانی، کشورهایی غیر از آمریکا و اروپا است)

دوکلوس مواردی را به عنوان نماد تغییر نظم جهانی بیان می‌کند که عبارتند از: 1.براساس نظم فعلی، حمله روسیه به اوکراین غیر قانونی است اما اجماع جهانی علیه آن شکل نگرفته. 2.کشورهای آسیایی به راحتی به روسیه و چین نزدیک می‌شوند؛ بدون آن که از سوی آمریکا تهدید شوند. 3. ذی‌نفعان اصلی جنگ اوکراین، کشورهایی با قدرت میانی هستند که می توانند به از نظم فعلی جدا شده و قدرت خود را تثبیت کنند. 4.عربستان سعودی با حمایت از تصمیم اوپک برای کاهش سهمیه های تولید نفت، آمریکا را تحت کنترل داشت. 5.ایران تصمیم گرفته است به توافق هسته ای نا‌متوازن، احترام نگذارد. 6.ژاپن به دنبال قدرت نظامی است و بخشی از تولدی ناخالص خود را به این کار اختصاص داده. 7.جنگ اوکراین راه را برای حمله چین به تایوان باز کرده است. 8.معاملات تجاری با ارزهایی غیر از دلار انجام میشود. 9.مجموع تولید ناخالص داخلی G7 همچنان کمتر از 40 درصد جهانی است. او معتقد است جنگ اوکراین می‌تواند پایان توهم نظم لیبرال بین المللی باشد و در حال حاضر غرب را «نسبتا منزوی» است؛ زیرا سایر کشورهای جهان در جنگ اوکراین با آن‌ها همراهی نکرده اند. به گفته مکرون در سازمان ملل، «جنگ اوکراین فاصله‌ای را که بین «غرب و بقیه» ایجاد کرده و صرف نظر از اینکه پیروز جنگ کیست، باید گفت که هیچ بازگشتی به دنیای گذشته وجود نخواهد داشت».[3]

علی بنوعزیزی، استاد و پژوهشگر علوم سیاسی در منطقه غرب آسیا معتقد است علیرغم مشکلات اقتصادی و فشارهای دیپلماتیک، رهبران خاورمیانه، از محکوم کردن تجاوزات روسیه خودداری کرده اند و صرفا ابراز همدردی با کشته‌های جنگ اوکراین داشتند. امارات یکی از کشورهایی بود که از امضای قطعنامه شورای امنیت در محکومیت روسیه، خودداری کرد. مصر، اندکی پس از رای مثبت به قطعنامه، بیانیه‌ای منتشر کرد که نگرانی های مشروع امنیت ملی روسیه در رابطه با اوکراین را تایید می‌کرد و تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه را محکوم کرد. این‌ها نشان دهنده حرکت به سمت تغییر نظم جهانی است.[4]

رام مدهاو، از اعضای شورای حاکم هند گفته است «شکست غرب یعنی فرسایش نظم جهانیِ مبتنی بر لیبرال دموکراسی». او معتقد است نظم جهانی فعلی به پایان رسیده است و دیگر نمی‌شود که کشوری، مدلی واحد برای جهان ارائه دهد. مدهاو معتقد است از این پس، مراکز قدرت متعددی وجود خواهند داشت که بر سیاست جهانی تسلط دارند و بر نیروهای ناهم‌قطبی در امور جهانی اثر می‌گذارند. هیچ کس نمی‌خواهد نظم جهانی کنونی ادامه یابد، مگر آمریکا و متحدان اروپاییش.[۵]