گروه خانواده ـ دوستی تعریف می‌کرد چند روز گذشته کاملا اتفاقی در جمعی قرار گرفته بود که اهالی جمع مشغول تحلیل مسائل روز و فهم علت اغتشاشات و شلوغ کاری‌ها در کشور بودند . موشکافانه به صحبت‌ها و پرسش هایشان گوش می‌داده و خودش نیز در جاهایی که لازم بود حرف هایی می زده و در نهایت هم وقتی چند جا اظهار نظر کرده و انتقاد کرده که چرا به رسانه های غربی استناد می کنند، به او گفتند مگر تو سواد رسانه ای مناسب نداری ؟ تو چرا این حرف را می زنی؟
این دوست ادامه داد که اتفاقا در این گعده یک ساعته به این نتیجه رسیده که همه به دنبال حقیقت هستند و خوب هم می توانند درست را از غلط تشخیص دهند و به نوعی اخبار فیک و جعلی را از واقعی درست تشخیص می دهند و همه شان هم به اتفاق می گفتند که رسانه های آنسوی آبی به دنبال گرفتن کره از آب و ماهی از آب گل آلود هستند اما باز هم این رسانه ها را دنبال می کردند و مدام از اخبارشان صحبت می کردند که مثلا در چه ساعتی چه فیلم و چه مطلبی در رسانه هایی مثل BBC و اینترنشناس پخش شده و وقتی او مطرح کرده که چرا این رسانه ها را دنبال می کنند؟ آنها هم گفتند که ما به بلوغ رسانه ای رسیدیم و همه اخبار و همه رسانه ها را دنبال می کنیم تا بتوانیم درست را از غلط تشخیص دهیم!
اما آیا لازم است زمانی که تشخیص دادیم یک رسانه به فریضه اصلی خودش که همانا انتقال اخبار به واقع و حقیقی با صداقت کامل است، عمل نمی کند باز هم به مستنداتش رجوع کنیم و آنها را به عنوان مدارکی در نظر بگیریم که ممکن است ذهن ما را مشوش و تهییج کند و آیا این نوعی سواد رسانه ای محسوب می شود. پس از این صحبت های دوستم، در تحقیقاتی که کردم متوجه شدم که سواد رسانه ای به معنای گزینشگری و انتخاب گزینه های مناسب و سالم برای تفسیر کردن و تحلیل پیام های رسانه ای است. سواد رسانه ای به ما کمک می کند که بتوانیم با قوه تشخیص خود به معنای درست از پیام ها دست پیدا کنیم و تفکر منتقدانه را به ما می آموزد، چقدر در خانواده های ما این نوع تفکر حاکم است و بچه ها به گزینشگری درست دست می زنند؟
*چرا این روزها پیروی کورکورانه از برخی رسانه ها را زیاد می بینیم؟
اما با همه این مسائلی که درباره سواد رسانه مطرح می شود، باز هم شاهد هستیم که خیلی ها این روزها به دنبال یک سری اخبار فیک و جعلی کارهایی کردند که نشان داد حقیقت را در جایی اشتباه دنبال کرده اند. دکتر «بهاره نصیری»، دبیر علمی همایش بین المللی سواد رسانه ای و اطلاعات معتقد است؛ شخصی که دارای سواد رسانه ای است ماهیت نقش ها، عملکردهای رسانه ها و اطلاعات را در جامعه درک می کند. شهروندانی که سواد رسانه ای دارند، می دانند چه نمایندگانی برای خود انتخاب کنند و کدام رسانه تأمین کننده نقطه نظرهایشان است.
ما این روزها نیاز داریم که سواد رسانه ای را با راهبردهای درستش بیاموزیم و پیام های اخلاقی را در میان شهروندان ترویج دهیم. شهروندی که سواد رسانه ای دارد، توانایی لازم برای تعامل با بسترهای اطلاعاتی و رسانه ای را نیز دارد. آگاهی مناسب برای همه شهروندان لازم است و نقش مهمی برای نسل های جوان به عنوان شهروند و مشارکت کننده در اجتماع بازی می کند. عامل اینکه بفهمیم جامعه ای سواد رسانه ای قابل قبول دارد یا خیر، توجه به آموزش آن در جامعه است که باید از طریق فرهنگ سازی در جامعه مطالبه خود شهروندان باشد.
*اهمیت تولید رسانه در کنار سواد رسانه
دکتر «علیرضا رحیمی»، متخصص رسانه در گفت وگو با فارس می گوید:« تأکید روی سواد رسانه یک طرف قضیه است و اینکه ما اصرار داریم مصرف کننده رسانه باید یک بلوغی داشته باشد، مسئله مهمتری است که به نظر من مردم امروز ما دارند، بخشی از این بلوغ به شخصیت افراد باز می گردد و به ویژگی های دانش ، بینش ، اطلاعات و نوع نگاه او به مسائل و تجربیاتی که از گذشته کسب کرده تا به امروز که البته فقط مربوط به مسائل سیاسی نیست در هر زمانی هر موضوع و مسئله ای را در بر می‌گیرد.
از سوی دیگر این بلوغ برای مخاطب امروز ما به نوع جانبداری کردن او از خط و مشی های رسانه ای نیز باز می‌گردد ، اینکه برای خبر گرفتن سراغ چه رسانه هایی می رود و آیا این اعتمادسازی برایش در کجا ایجاد شده است و مسئله دیگر نیز انتقادی بودن رسانه ها است که متأسفانه مثلا ما چنین چیزی را در رسانه ملی خودمان نمی بینیم چرا که فقط حاکمیتی است و مردم در این زمینه ها به بلوغ رسیده اند و می دانند که اخبار فیک از واقعی را چطور تشخیص دهند، اما اینکه کجا دنبال حقیقت بگردند به نوع تولید رسانه ما نیز باز می گردد.»
*روح حقیقت طلبی جوان و نوجوان امروز را درک کنیم
حقیقت طلبی دقیقا مولفه ای است که جوان و نوجوان امروز ما بدنبالش هستند، اصلا ویژگی این گروه سنی است، اما اینکه درست آن را دنبال می کنند یا خیر مسئله ای است که باید بررسی شود. دکتر رحیمی می‌گوید: «اگر خانواده امروز ما و رسانه هایمان بتوانند روح حقیقت طلبی را در جوان و نوجوانمان ایجاد کنند، خواه ناخواه جوان دنبال حقیقت می رود و این کار تربیتی می طلبد . این پیدا کردن حقیقت باعث می‌شود با اخبار مختلفی که از هر جا به او می رسد، خیلی جوان و نوجوان ما را هیجانی نکند و او می تواند درست را از نادرست تشخیص دهد. به همین دلیل هم هست که من اصرار دارم فقط سواد رسانه ای امروز به درد ما نمی خورد، نیاز به تولید رسانه درست داریم.
نسل نوجوان و جوان امروز به دنبال ارتباط گیری است ، خودش می خواهد خبرساز و رسانه باشد و این هم برایش خیلی مهم است اما رسانه ای که تنها به دنبال القا افکار با نگاه تزریقی باشد و تنها بخواهد روی مخاطب اثر القایی بگذارد، ممکن است باعث انحراف نسل جوان شود. من امروز این را می دانم که دیگر متن نمی تواند اثر مهم ارتباطی روی نسل جدید بگذارد، این نسل دقیقا براساس آن مثل معروف عربی که می‌گوید هیچ رای، اندیشه و نظری مثل دیدن و ملاحظه کردن اثرگذار نیست، کاملا تجربی عمل می کند، اول استناد به آن چیزی می‌کند که می بیند و زمانی که چیزی را دید، دیگر حرف دیگری را باور نمی‌کند. درحالیکه شاید به واقع این همه حقیقت نباشد.
پدر و مادرهای امروز باید در نظر داشته باشند که هیچ واقعیتی را نمی توانند از بچه ها مخفی کنند چون بچه ها درک عمیقی دارند و اینکه برای مخفی کردن یک مسئله مدام مادر و پدر لب می‌گزند، مدام می گویند «نگو تا نشنود» اینها بدتر گوش های بچه ها را تیزتر می کند بنابراین بهتر است واقعیت ها را به بچه ها در هر بابی بگویید حال به فراخور سن و سالشان چرا که ممکن است یک قطب منفی آنها را جذب کند یا آنچیزی را که دیده و حتی اگر درست هم نباشد، فوتوشاپ یا دروغ باشد، باز هم روی او اثر می گذارد.
*اهمیت تصویر در دنیای امروز
رحیمی با تأکید بر اهمیت تصویر در دنیای رسانه ای امروز می گوید: «وقتی تصویر به کسی می دهید، دیدن کار خودش را می کند و شما خبر را داده اید. مسئله امروز ما این است که مصرف کننده رسانه را دست کم می گیریم و فکر می‌کنیم القای غرب کوچک و بی تأثیر است درحالیکه مخاطب تولیدات رسانه ها را با هم مقایسه می‌کند و سراغ آنی می رود که تصویر دارد اما چون حقیقت مشخص نیست که در مشتش چیست، می تواند دچار انحراف شود پس اینجا دیگر سواد رسانه چاره نیست، تولیدات رسانه ای اهمیت دارند. تولید رسانه یعنی من نمی توانم یقه آن رسانه ای که آن‌ور آب خوراک برای بچه من درست می کند را بگیرم تا خوراک ندهد ، این ممنوعیت کارساز نیست ، بلکه بدین معنی است که من چه چیز در اختیار دارم که فرزندم جذب آن شود.
ما صادقانه در عرصه تولیدات رسانه ضعیف هستیم تکنولوژی اش را داریم اما خوب عمل نمی کنیم و تنها تصور می‌کنیم اگر یک مفهوم را هزاران بار بگوییم اثرگذار است و طوری با نسل جوان برخورد می‌کنیم که انگار بچه هستند . بچه هشت ـ نه ساله امروز مثل بیست ساله دهه شصت خبره و بلد است و اطلاعات را دریافت می کند و مدل ها را می شناسند. اگر یک فیلم یا سریال جلویش بگذاریم که بفهمد می خواهیم یک مفهومی را به او درس دهیم ، آن را کنار می گذارد. ما هم در صدا و سیمایمان علی ماشالا از این دست آثار داریم که تکلیفش از همان اول مشخص است درحالیکه غرب سریال و انیمیشن برای کودک می سازد که علاوه بر تکنیک، هم سبک زندگی غربی را آموزش می دهد و هم او را جذب می‌کند ما چقدر از این دست کارها برای بچه ها تولید کردیم؟
رحیمی می افزاید: «بچه های ما با تولیدات مناسب می توانند توانایی ها و اعتماد به نفسشان را افزایش دهند و مدل زندگی خودمان را فرا‌بگیرند اما چرا سمت مدل زندگی غرب می روند؟ چون آنها تولیداشان قوی تر است و با جزئیات و ریزه کاری شتاب بیشتری به کارهایشان می دهند. ما هم تکنیک بلد هستیم اما سراغ یک داستان نویس خوب نمی رویم که قصه جذاب برایمان بنویسد تا هم اعتماد به نفس بچه هایمان بالا برود هم رگ غیرتشان بیرون بزند و هم رسانه خودمان را پذیرا باشند بعد انتظار داریم که مصرف کننده این تولیدات هم باشند!»
امروز یک صفحه اینستاگرامی که مدام فیلم منتشر می کند ، بازخورد خبری اش از یک رسانه که محتواهای مختلف بدون عکس و فیلم تولید می کند، جلو تر است : این یعنی تولید رسانه ای . پس ما نیاز نداریم به مردم بگوییم که به سراغ چه رسانه ها و کارهایی بروند، اگر تولید خوب داشته باشیم آنها خودشان به سمت اخبار حقیقی می آیند و فیک را از حقیقت تشخیص می دهند و متوجه می شوند که رسانه های آنسوی آبی درحال اغراق، آسمان ریسمان بافتن و فوتوشاپ کردن هستند باید بتوانیم به مردم نگاه درست بدهیم و این هم در سایه تولیدات مناسب رسانه به ویژه رسانه ملی امکان پذیر می شود.
پایان پیام/
