علوم انسانی چه نیازی از مردم را می‌تواند رفع کند؟/ به فعالان علوم انسانی چه امتیازاتی تعلق می‌گیرد

گروه دانشگاه خبرگزاری فارس؛ مرضیه حسن‌پور؛ «مسأله‌ى تولید علم فقط مربوط به علوم پایه، تجربى و … نیست، بلکه شامل همه‌ى علوم و از جمله علوم انسانى است. ما بخصوص در زمینه‌ى علوم انسانى، برخلاف آنچه که انتظار مى‌رفت و توقّع بود، حرکت متناسب و خوبى نکرده‌ایم، بلکه مفاهیم گوناگون مربوط به این علم را – چه در زمینه‌ى اقتصاد و چه در زمینه‌هاى جامعه‌شناسى، روان‌شناسى و سیاست – به شکل وحی مُنزل از مراکز و خاستگاههاى غربى گرفته‌ایم و به‌صورت فرمولهاى تغییر نکردنى در ذهنمان جا داده‌ایم و بر اساس آن مى‌خواهیم عمل و برنامه‌ى خودمان را تنظیم کنیم! گاهى که این فرمولها جواب نمى‌دهد و خراب درمى‌آید، خودمان را ملامت مى‌کنیم که ما درست به‌کار نگرفته‌ایم؛ در حالى‌که این روش، روشِ غلطى است. ما در زمینه‌ى علوم انسانى احتیاج به تحقیق و نوآورى داریم. مواد و مفاهیم اساسى‌اى هم که بر اساس آن مى‌توان حقوق، اقتصاد، سیاست و سایر بخشهاى اساسى علوم انسانى را شکل داد و تولید و فراورى کرد، به معناى حقیقى کلمه در فرهنگ عریق و عمیق اسلامى ما وجود دارد که باید از آن استفاده کنیم. البته در این قسمت، حوزه و استادان مؤمن و معتقد به اسلام مى‌توانند با جستجو و تفحّص، نقش ایفا کنند. این‌جا از آن‌جاهایى است که ما باید به تولید علم برسیم.»

این جملات، بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری درباره اهمیت و ضرورت توجه به علوم انسانی است، مقام معظم رهبری در سخنان خود بارها بر این موضوع تأکید داشته‌اند و البته مسوولان نیز در نهادهای ذیربط برای توجه به این امر برنامه‌ریزی‌هایی داشته‌اند.

می‌خواهید یکی از این برنامه‌ها را بدانید؟

اینکه محسن شریفی مدیر کل دفتر برنامه ریزی پژوهشی وزارت علوم به تازگی از تهیه پیش نویس طرح گرنت پژوهشی در حوزه علوم انسانی خبر داد، به این شکل که اگر یک طرح پژوهشی در حوزه علوم انسانی یا علوم پایه نیاز بخشی از جامعه را در قالب یک طرح تقاضا محور با جامعه و صنعت برطرف کند، در اولویت دریافت گرنت قرار می‌گیرد.

همچنین برای اثربخشی بیشتر علوم انسانی، مراکز نوآوری و کارآفرینی در دانشگاه‌های در حوزه علوم انسانی ایجاد شده است، به این صورت که شرکت‌های دانش بنیان یا شرکت‌هایی که توسط دانشجویانی که ایده خاصی دارند در این مراکز مستقر می‌شوند و مورد حمایت قرار می‌گیرند تا به بلوغ برسند و نیازی از نیازهای جامعه را برطرف کنند.

عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی نیز می‌گوید: قصد ما این است که در دانشگاه، گفتمان علوم انسانی اسلامی به گفتمان غالب تبدیل شود.

به گزارش فارس، همچنین بر اساس سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری، تحول و ارتقای علوم انسانی از مسیر اقداماتی همچون «تقویت جایگاه و منزلت این علوم»، «جذب افراد مستعد و با انگیزه»، «اصلاح و بازنگری در متون، برنامه‌ها و روش‌های آموزشی» و «ارتقاء کمی و کیفی مراکز و فعالیت‌های پژوهشی مربوط» نیز پیگیری می‌شود.

می‌خواهید بدانید علوم انسانی چه نیازهایی را می‌تواند برطرف کند؟

رهبر معظم انقلاب فرمودند که علوم انسانی روح دانش است؛ یعنی نه تنها برخی از مسائل، جنسش از علوم انسانی‌ است و با این علوم قابل حل است، در مورد برخی دیگر از مسائل که به ظاهر جنسش از علوم انسانی نیست نیز پاسخش در علوم انسانی است و بسیاری  از مشکلاتی که ما امروز در صنعت داریم در علوم انسانی نهفته است به طور مثال آنچه در صنعت خودروسازی کشور وجود دارد بیش از آنکه مشکل فنی باشد مشکلات مدیریتی است و مشکلات مدیریتی از جنس علوم انسانی است.

این مسأله را از مسوولان و کارشناسان پرسیدیم.

* علوم انسانی به چه کار مردم می‌آید؟

عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه تخصصی علوم انسانی کشور درباره کارکردهای علوم انسانی در جامعه می‌گوید: برای دانشگاه علامه طباطبایی که یک دانشگاه تخصصی در حوزه علوم انسانی است، بحث مسوولیت اجتماعی مانند تولید یک فناوری در دانشگاه‌های صنعتی است، به طور مثال همانطور که انتظار داریم دانشگاه‌های صنعتی، در صنعت ما افزوده‌ای داشته باشند یا بتوانند دستگاهی بسازند و اختراع کنند، دانشگاه علامه طباطبایی نیز در حوزه علوم انسانی بیشتر بحث خدمات مورد نیاز مردم را در نظر دارد، ما در پی آن هستیم که از طریق علوم انسانی خدمتی به مردم ارائه دهیم یا یک یا مسوولیت اجتماعی را برعهده بگیریم.

مهدی گلشنی عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف نیز با بیان اینکه علوم انسانی زمینه تفکر افراد در هر حوزه‌ای را قوی‌تر می‌کند، می‌گوید: بسیاری از دانشمندان برتر حوزه فیزیک در دنیا معتقدند نباید جهان را فقط با تخصص خودتان ببینید زیرا جهان فراتر از تصور شماست.

وی اعتقاد دارد: دانشمندان باید به علوم انسانی توجه ویژه داشته باشند،همانطور که در دانشگاه‌های برتر دنیا نیز به این حوزه اهمیت می‌دهند، به طور مثال در دانشگاه ام آی تی که بزرگ‌ترین دانشگاه مهندسی آمریکا است دوره‌های مشترک علوم انسانی و علوم پایه برگزار می‌شود.

همچنین محمدحسین یادگاری عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز علوم انسانی را یک رشته پایه‌گذار حکومتی دانسته و می‌گوید: در اصل اگر علوم انسانی ما براساس تفکرات نظام جمهوری اسلامی خارج از تفکرات لیبرالی یا نئولیبرالی باشد حتما باید رشته‌های علوم انسانی فعال شود اما در حال حاضر اندیشه دینی و مذهبی در علوم انسانی ما وجود ندارد و بیشتر به سمت تفکرات غربی است.

می‌خواهید بدانید در حال حاضر چقدر در این حوزه پیشرفت داشته‌ایم؟

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید: ما تا نقطه‌ای که منزلت علوم انسانی در جامعه ما منزلتی مورد توجه باشد، فاصله داشته و احتیاج به کار و تبیین داریم البته از نظر توانمندی فارغ التحصیلان رشته‌های علوم انسانی رشد داشته‌ایم، حتی بسیاری از افرادی که لیسانس فنی و مهندسی داشته‌اند، برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد به سمت علوم انسانی می‌آیند.

محمدحسین یادگاری عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز می‌گوید: در حال حاضر خروجی دکترای ما نمی‌تواند جامعه شناسی را در کشور پیاده کند و افرادی را نداریم که بتوانند در این حوزه پایه گذار باشند.

وی معتقد است: برنامه‌های وزارت علوم در حال حاضر خوب است و شورایعالی انقلاب فرهنگی هم کارهایی انجام داده است اما هنوز به مرحله عمل کامل نرسیده و علتش هم این است که بیشتر افرادی که جذب کردیم تفکرات دینی و مذهبی غربی داشتند و همان اندیشه را در کشور نیز پیاده می‌کنند، البته ما نمی‌گویم تفکرات دیگر به طور کل حذف یا محو شود ولی می‌گوییم تضارب آرا وجود داشته باشد.

به گزارش فارس، وزیر علوم نیز گفته علوم انسانی جدید در دانشگاه‌ها دست‌کم گرفته می‌شود، بنابراین با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر اهمیت و ضرورت پیشرفت در حوزه علوم انسانی انتظار می‌رود برنامه‌های مربوط به حوزه علوم انسانی به طور جدی‌تر در دانشگاه‌ها پیگیری شود.

مرضیه حسن پور

پایان پیام/ ت 10