گروه زندگی- فاطمه زهرا نصراللهی: «دروغ گو، دشمن خداست» این جمله معروف، جزء اولین آموزش‌هایی است که به کودکان داده می‌شود. برای نکوهش این عمل زشت و درک بهتر آن حتی برایمان شخصیت داستانی پینوکیو را مثال زده‌اند. در این داستان بینی پینوکیو به شدت مورد توجه قرار دارد. چراکه بینی پینوکیو هنگام دروغ گفتن، بزرگ و بزرگتر می‌شود.
فکر می‌کنم شما هم مثل من تا مدت‌ها بعد از مشاهده این برنامه تصور می‌کردید، اگر دروغی بگویید، بینی‌تان دراز می‌شود و دیگران متوجه دروغ تان می‌شوند! شاید برایتان عجیب باشد، اما اکنون که از دوران کودکی فاصله گرفته‌ام و بزرگتر شده‌ام، آرزو می‌کنم که کاش واقعا بینی انسان‌ها بعد از گفتن حرف دروغ دراز می‌شد تا برخی ها به این ترس هم که شده کوتاه می‌آمدند و راستش را می‌گفتند. تصورش را بکنید. اگر اینطور می‌شد دیگر کسی جرات نمی‌کرد دروغ بگوید. حتی یک دروغ کوچک.
متاسفانه با اینکه این عمل شنیع را از همان کودکی برای خود زشت و ناپسند می‌دانیم، گاهی عمدا یا سهوا این عمل را مرتکب می‌شویم و متوجه آثار بدی که بر روان دیگران دارد، نمی‌شویم. به همین خاطر با دکتر «مجید ابهری» جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی در مورد آثاری که دروغ گویی و نشر اکاذیب بر افکار عمومی می‌گذارد، به گفت‌وگو نشستیم.
دکتر «مجید ابهری» جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی
چرا دروغگو، دشمن خداست؟!
ابهری می‌گوید: «دروغ یکی از آسیب‌های اجتماعی است. که علاوه بر عوارض اخلاقی بر فرد، عوارض گسترده‌ای بر جامعه می‌گذارد. علت اینکه دین مبین اسلام دروغ را مذمت کرده و دروغگو را دشمن خدا شمرده این است که دروغ اساس اعتماد و ارکان آن را در جامعه به اختلال کشیده و اطمینان را در بین افراد از بین می‌برد.
دروغ گو، دشمن خداست؛ توجه کنید، گفته نشده که گران فروش یا گناهکاران دیگر دشمن خدا هستند، بلکه دروغ به خاطر زشتی و آثار عمیق آن دشمنی با خداوند به حساب می‌آید.»
چهار اثری که دروغ بر افکار عمومی می‌گذارد/ دروغ، موریانه‌ای که ارکان رابطه را آهسته آهسته می‌خورد
پیامبر اکرم (ص) در روایتی ریشه دروغ را در کمبودها و پستی‌های انسان چه از لحاظ روحی و یا جسمی دانسته اند و فرموده‌اند : «دروغگویی از پستی روح ریشه می‌گیرد.» اما دروغ گویی که ریشه در کمبودها و پستی‌ها دارد، آثاری دارد که گاهی جبران ناپذیر است.
آسیب‌شناس اجتماعی، چهار اثر دروغ گویی را تشریح می‌کند: «آثار رفتاری دروغ بر جامعه عبارتند از:
۱-کاهش اعتماد در روابط بین افراد؛ چه اعضای خانواده. چه افراد حاضر در جامعه. چراکه داد و ستد و روابط بر اساس دروغ به انحراف کشیده می‌شود. برخی هم بعد از هر حرفی سوگندهایی به مبانی مختلف می‌خورند، در صورتی که حرف راست و صادقانه نیاز به سوگند ندارد.
۲-دروغ باعث بدبینی افراد به یکدیگر شده است و بعد از آن که فردی به این صفت زشت شناخته شد، دیگر حتی حرف راست و صادقانه وی نیز مورد قبول قرار نمی‌گیرد.
۳- در روابط اجتماعی دروغ، موریانه‌ای است که ارکان رابطه را آهسته آهسته خورده است و بنیان ارتباطات صادقانه را فرو می‌ریزد.
۴- دروغ باعث سستی پیمان‌ها بین افراد می‌شود. در پیمان‌های والدین با فرزندان و برعکس یا در روابط زناشویی و روابط دوستانه و همچنین در کنش‌ها و واکنش‌های اقتصادی سستی به وجود می‌آورد. بنابراین به عنوان زشت‌ترین رفتار، اگر دروغ در جامعه‌ای شکل بگیرد، باعث می‌شود دروغگویان به طبقه‌ای تبدیل شوند که افکار جامعه را هدایت می‌کنند.»
محصولات دروغ
این جامعه شناس می‌گوید: «یکی از محصولات دروغ شایعه است. شایعه از از نظر آسیب شناسی اجتماعی، حرف یا خبری است که ریشه صادقانه نداشته و از دروغ ساخته شده است. شایعات معمولا به وسیله دشمنان و افرادی که از نظر روحی بیمار هستند در جامعه تولید شده و تکثیر می‌شود.
اگر شایعات در جامعه جان گرفته و رونق بگیرند، دیگر جا و مکانی برای ارتباطات صادقانه باقی نمی‌ماند. شایعه پراکن‌ها دروغ گویانی هستند که هدفشان ایجاد تزلزل در یک پارچگی و وحدت جامعه و تضعیف قدرت اجتماعی حکومت می‌شود. کسانی که شایعه می‌سازند با هدف و ماموریت ویرانگری در یک جامعه دست به این اقدام شوم و سیاه می‌زنند.»
الفبای دروغگویی که توسط والدین به فرزندان آموزش داده می‌شود
گاهی والدین بدون آن که قصد داشته باشند، کاری می‌کنند یا حرفی می‌زنند که موجب آموزش های دروغ گویی به فرزندان شان می‌شوند!
دکتر ابهری می‌گوید: «جالب است بدانید که گاهی خانواده اولین کلاس آموزش دروغ است. وقتی پدر یا مادر در خانه نشسته‌اند و به فرزندان خود یاد می‌دهند که به فردی که به منزل آن‌ها آمده یا تلفن زده است، بگویند پدر یا مادرم در خانه نیستند؛ همین اولین الفبای دروغگویی است که توسط پدر یا مادر به فرزندان آموزش داده می‌شود و سپس به منوال یاد شده رونق گرفته و رشد می‌کند.»
وعده سرخرمن ندهید!
« وعده سرخرمن دادن» هم یکی از ضرب المثل هایی است که بی ربط به دروغ گویی نیست. این ضرب المثل برای کسانی که وعده ای می‌دهند و در انجام آن هی امروز و فردا می‌کنند و به آن عمل نمی‌کنند و قصد انجام آن را هم ندارند به کار می‌رود.
آسیب شناس اجتماعی در این باره می‌گوید: « سومین شکل از دروغ هم «وعده خلاف» می‌باشد که باز کلاس آموزش آن از خانواده شروع می‌شود. پدر و مادر وقتی وعده‌ای به فرزندان خود می‌هند، اگر به آن عمل نکنند، باعث سست شدن اعتماد در بین آن‌ها می‌شوند، بنابراین هنگام دادن وعده ابتدا باید درباره امکانات اجرایی آن درست بیاندیشند.»
چطور با دروغ گویی مبارزه کنیم؟
در مورد آثار و محصولات دروغ گویی و نشر اکاذیب صحبت کردیم، اما برای اینکه از این عمل زشت و ناپسند جلوگیری کنیم باید چه کنیم؟
دکتر ابهری می‌گوید: «برای مبارزه با دروغ گویی هرکس باید از خانواده شروع کند. پدر و مادر آموزگاران صداقت و راستی هستند. سپس در جامعه آموزگاران و مربیان تکمیل کننده رفتارهای مثبت و صادقانه هستند.
مهم‌تر از همه اینکه هر فرد باید از خود شروع کند. همانطوری که هیچ کس مایل به دروغ شنیدن از دیگران نیست، باید زبان خود را کنترل کند تا به دیگران دروغ نگوید. »
پایان پیام/
