به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، در پی دستور رییس جمهور برای تشکیل سازمان مهاجرین، اکنون وزارت کشور نیز اعلام کرده برای قانون‌مند شدن حضور اتباع افغانستانی در ایران طرح سرشماری را برگزار خواهد کرد.
همزمان با موج جدید مهاجرت از سوی همسایه شرقی ایران یعنی افغانستان، مقامات جمهوری اسلامی ایران در اظهار نظرهایی به لزوم قانون‌مند کردن حضور اتباع افغانستانی در این کشور پرداختند.
بر اساس اعلام گزارش‌هایی از سوی نهادهای مربوطه نزدیک به 5 میلیون تبعه افغانستانی در حال حاضر در ایران حضور دارند که در این میان برخی مشکلات و چالش‌های موجود در این زمینه زیست این افراد وجود دارد. البته برخی آمارهای غیررسمی نیز از حضور نزدیک به 7 میلیون تبعه غیرقانونی در ایران حکایت دارند.
مسائلی از جمله اشتغال، مسکن، بیمه و غیره همگی در گرو قانون‌مند بودن و سازمانی شدن حضور این افراد در ایران است. متاسفانه با موج جدیدمهاجرت از سوی افغانستان، تعداد زیادی از راه‌های غیرقانونی وارد کشور شده‌اند که لزوم بررسی و مشکلات این موضوع از سوی دستگاه‌های مسئول از ضروریات است.
در یک گفت‌وگو با دکتر بهرام صلواتی رییس رصدخانه مهاجرت ایران به ابعاد و چرایی طرح سرشماری اتباع افغانستانی و اعطاء اقامت ۶ ماهه برای مهاجرین پرداختیم.
فارس: آیا آمار دقیقی از حضور مهاجرین افغانستان در ایران وجود دارد؟
صلواتی: مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران یک موضوع تازه نبوده و در چهار دهه اخیر ما شاهد ورود مهاجرین زیادی از این کشور به ایران بوده‌ایم، اما با تحولات اخیر در این کشور موضوع مهاجرین کمی پررنگ‌تر شده است.
افغانستان به دلیل داشتن مرز طولانی با ایران، مهاجرت‌های نامنظم و غیر رسمی از این کشور به ایران داشته و از سویی دیگر نیز ایران از داشتن یک سیستم منظم برای جمع آوری آمار دقیق از آنان برای مدت‌ها غافل بوده است.
از مهم‌ترین مسایل دیگر در این بخش مهاجرت‌های فصلی و یا مهاجرت افغان‌ها به قصد عبور از این کشور به کشور ترکیه و از آن مسیر به کشورهای اروپایی بوده که کار داشتن یک آمار دقیق را پیچیده و سخت ساخته است.
مرکز آمار ایران در سال 1395 در گزارشی تعداد مهاجرین قانونی افغانستانی در ایران را یک میلیون و 583 هزار و 979 نفر، حدود 96 درصد کل اتباع خارجی در ایران اعلام نمود. همچنین بر اساس گزارش‌های منتشر شده توسط کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR) در ایران، از مجموع جمعیت سه میلیونی اتباع افغانستانی در ایران، 780 هزار پناهنده، 2.1 تا 2.25 میلیون مهاجر فاقد مدرک و 586 هزار نفر دارای گذرنامه هستند.
عدم سرشماری دقیق هم جامعه میزبان و هم مهاجرین را آسیب‌زده می‌کند و طرح سرشمای فعلی نوع ساماندهی مهاجرین و در عین حال رسیدگی به معضلات آنها می‌باشد.
فارس: اساسا چرا جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت روند سرشماری اتباع خارجی را راه بیندازد؟ و اینکه چرا به اتباع افغانستانی اقامت ۶ ماهه می‌دهد؟
صلواتی: روند سرشماری برای این است که کشور ایران به این فهم برسد، که چه حجم از مهاجرین داخل این کشور شده و در عین حال باید بدانیم پدیده مهاجرت ابعادی زیادی دارد که داشتن یک آمار دقیق، شناخت و نوع رسیدگی به آنها را ممکن می‌سازد.
اما فلسفه طرح سرشماری در ایران پرداختن به کاری است، که باید چهار دهه قبل آن را انجام می‌دادیم و این کشور باید یکبار برای همیشه تکلیف نظام گردآوری اطلاعات از مهاجرین در ایران را مشخص نموده و به آن رسیدگی کند.
این مورد به هیچ عنوان تازگی نداشته و تمام کشورهای مهاجر پذیر حتی آمریکا و کانادا و دیگر کشورهای مهاجر پذیر سنتی هم در گام اول نظام پذیرش مهاجرشان را مشخص و بعد از آن به پذیرش آنها اقدام می‌کنند.
پس باید در نظرداشته باشیم، که سرشماری خاص ایران نبوده و ایران با تاخیر نسبت به این مورد پرداخته است.
از نکات مثبت این طرح، اعطای اقامت ۶ ماهه برای مهاجرین بوده و در عین حال این مورد بیشتر جنبه تشویقی به مهاجرین داشته تا آنها بدون هیچ مشکلی در این روند شرکت کنند.
به‌طور کلی چند دسته از مهاجرین در دنیا هستند که یکی از آنها مهاجرین تحصیلی بوده که به طول معمول به قصد تحصیل و مسایل آموزشی در یک کشور حضور می‌یابند که ایران نیز میزبان هزاران دانشجو از افغانستان می‌باشد و این نوع مهاجرت از جنس مهاجرت اختیاری است.
دسته دوم مهاجرین کاری و اقتصادی است، که آنها به‌صورت فصلی و در قالب‌های کوتاه مدت و یا دراز مدت برای انجام کار مهاجرت کرده و پس از اتمام آن به کشورشان باز می‌گردند. و دسته سوم از مهاجرین را مهاجرین اجباری شکل می‌دهند که بنا بر دلایلی مثل امنیت و مسایل شدید اقتصادی سخت کشورشان را ترک کرده که به آنها مهاجرت‌های اجباری اطلاق می‌شود.
بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی کشور میزبان می‌بایست در حد توان خود برای مهاجرین اجباری امکانات اولیه و اسکان فراهم کن و بر اساس همین قوانین باید پناهجویان در اولین ورودشان به شکل داوطلبانه نسبت به ثبت رسمی حضور خود اقدام و درخواست پناهندگی کنند اما قرار نیست این افراد برای همیشه در کشور میزبان باقی بمانند.
در طی سالیان گذشته مهاجرینی که در ایران زندگی می‌کردند این کشور را به‌صورت داوطلبانه ترک کرده و به افغانستان بازگشته‌اند و طبق آیین نامه‌های بین‌المللی برای رفتن آنها نیز از طرف ایران همکاری‌های خوب و جدی صورت گرفته است.
پروسه سرشماری اتباع افغانستانی در ایران تنها متعلق به این کشور نبوده بلکه این طرح برای ساماندهی و در عین حال برای رسیدگی بیشتر به مهاجرین و در عین حال مشخص کردن تکلیف آنها ایجاد شده و دادن اقامت ۶ ماه برای آنها از نکات مثبت این سرشماری می‌باشد.
فارس: این سر شماری اتباع و توزیع اقامت موقت چه ویژگی وخوبی های برای جمهوری اسلامی ایران دارد و آیا اتفاقاتی اخیر امنیتی شبیه حمله به حرم مطهر رضوی روی این تصمیم تاثیرگذاری داشته است؟
صلواتی: باید بطور بی‌طرفانه و علمی به این مورد پرداخت. ما در ایران تا کنون با دو رویکرد و نگاه اصلی به مهاجران (مشکل روبرو )یعنی نگاه صرفا امنیتی و نگاه صرفا احساسی روبرو بوده‌ایم.
وقتی کشوری دچار بحران می‌شود، کشورهای همسایه به عنوان کشورهای دوست و بر اساس حسن همجواری به کشور آسیب‌دیده کمک می‌کنند.
مردم افغانستان پس از روبرو شدن با تلاطم سیاسی، به اجبار کشور خود را به مقاصد جوامع دیگر ترک کردند و ایران نیز به‌عنوان همسایه و همدرد باید در حد توان خود به آنها کمک کند که تاکنون نیز این‌گونه بوده است.
مهاجرت باید همیشه به یک معادله برد برد تبدیل شود، به‌دلیل آنکه ایران در اکثر نقاط خود خصوصا در استان‌های مرزی دچار محرومیت‌های جدی می‌باشد فرستادن مهاجر در آنجا کار را دشوار و مشکلات بومی‌ها را افزایش می‌دهد.
از مهم‌ترین بخش‌های دیگر رسیدگی به مسایل بهداشتی و اسکان مهاجرین است که طرح سرشماری تمرکز مهاجرین و تقسیم و رسیدگی به آنها در استان‌های مختلف را امکان پذیر می‌کند.
اما با نگاه واقع‌گرایانه می‌توان دریافت که در کنار مشکلاتی که مهاجران با آن مواجه هستند و باید رفع شوند، باید نکات و اقدامات مثبت هم را در نظر گرفت در حالیکه متاسفانه برخی افراد و گروه ها به‌صورت یکجانبه و بدون در نظرداشتن کارهای خوب انجام شده، صرفا مشکلات را برجسته می‌کنند، در صورتی که آنها باید به پوشش واقعیت‌ها و تقویت نزدیکی‌ها و قرابتهای فرهنگی و تاریخی دو ملت بپردازند. به ویژه که همانگونه که جامعه میزبان و جامعه مهاجر سالها دو طرف در کنار هم شاهد برخوردهای مناسب و فعالیت‌های موثر و ارزشمند بوده‌اند. لذا رسانه ها و گروه های ذی نفع با فعالیت‌های سازنده خود، زمینه نگاه غالب و صرف امنیتی و احساسی قضیه را کاهش دهند.
از سویی دیگر نیز ثبت رسمی افراد در کاهش جرایم امنیتی موثر است و بعضا جرم از سویی کسی شکل می‌گیرد که ما از آنها هیچ اطلاعاتی در دست نداریم و این مورد سر شماری در کنترل این وضعیت به کشور کمک می‌کند.
در این میان ناامنی افغانستان نباید باعث نا امنی ایران شود چراکه این موضوع بر آسیب پذیری دو کشور می‌افزاید.
جامعه میزبان و مهاجرین باید وضعیت را طوری تبیین کنند که هم زمینه رسیدگی به حقوق مهاجرین فراهم شود و هم جامعه میزبان از این حضور نفع کافی ببرد و آسیب نبیند و ایران باید بعد از مدت‌ها این تکلیف نوع پذیرش مهاجرین را نیز مشخص کند.
فارس: در جهت دیگر توزیع اقامت چه گره‌ای از کار و مشکلات مهاجرین بخصوص مهاجرین افغانستانی باز می‌کند؟
صلواتی: این نوع اعطای اقامت به مهاجرین شرایط رسیدگی به پرونده آنها را فراهم می‌کند اما باید یاد آور شد که با این اقامت امکان گرفتن گواهینامه رانندگی و کارت بانکی وجود ندارد، به‌دلیل آنکه در هیچ کشور مهاجر پذیری رسم بر این نیست که بعد از ورود مهاجرین به ویژه پناهجویان، فورا این دسترسی ها حاصل شود.
از سوی دیگر نیز باید تفاوت میان مهاجرین قدیمی و تازه وارد در ایران وجود باشد که مسلما بعضی از این حقوق به مهاجرینی که چندین سال از حضور آنها در ایران می‌گذرد باید از این حقوق برخوردار شود.
این مورد به این سادگی نیست زیرا ما با ورود مهاجرین جدید در حد صد هزار نه بلکه بیشتر از یک میلیون می‌باشند روبرو هستیم که این خودش نوعی بحران است.
در این سرشماری شناخت دقیقی از مهاجرین صورت خواهد گرفت که چه تعداد زن، کودک، نوجوان و نیروی کار وارد این کشور شده تا موقعیت‌های بهتری برای آنها فراهم شود.
باید به دانشجویان، اساتید و افرادی که در ایران حضور یافته اند نظر به نیازها تقسیم بندی شوند و به‌این ترتیب زمینه رسیدگی به مشکلات مهاجرین فراهم شده و از سویی دیگر نیز بحران و سردرگمی نیز از بین خواهد رفت.
اینکه استقبال خوبی از این سرشماری‌ها شکل گرفته است نشان از اطلاع رسانی نسبتا خوب و در عین حال درک عمیق مهاجرین به نسبت فراهم شدن ذهنیت آنان توسط رسانه‌ها از این سرشماری است که منجر به یک نتیجه مثبت برای دو طرف خواهد شد. در عین حال امیدوارم مسائل و مشکلات ادار ی مربوط به این فرآیند سریعتر رفع گردد و حتی المقدور میزان انتظار افراد در صف‌های طولانی و روند رسیدگی تسریع شود.
فارس: مهاجرینی که در این سرشماری شرکت نکنند چه ضررهای شامل حال آنها خواهد شد؟ آیا تصمیم دولت بر اخراج قاطعانه آنها اعلام شده است؟
صلواتی: اگر جامعه مهاجرینی که سابقه طولانی بودن در ایران را دارند می‌دانستند که رسمی شدن حضور آنها بیشتر باعث دیده شدن آنها خواهد شد و حقوق اساسی آنها مثل حق تحصیل، گواهینامه رانندگی، کارت بانکی و دیگر سریعتر محقق می‌شود، از این طرح دفاع می‌کردند و بدون هیچ ترس و هراسی از این جریان استقبال می‌کردند.
با اینکه سابقه خدمات رسانی به مهاجرین در ایران بسیار زیاد است اما با تاسف هنوز عناصر اعتماد ساز کم بوده و این مسئله در طول زمان حل خواهد شد.
افراد غیر رسمی باید بدانند، نه تنها در ایران بلکه در هیچ‌کجای دنیا بدون طی نمودن مراحل قانونی، امکان رسیدگی قانونی به وضعیت آنها و برخورداری از حقوق و حمایت قانونی بسیار سخت و دشوار خواهد بود.
آنها باید بدانند، که افراد مهاجر در هر کجای دنیا باید خودشان را رسمی کنند، تا از مزایای مهاجرتی و پناهجویی بهره‌مند شوند و از طرفی دیگر نیز غیر رسمی بودن یعنی در دام قاچاقچیان افتادن و محرومیت از حقوق اساسی مهاجرتی و بسیاری از موارد دیگر.
پس مهاجرین افغانستانی باید بدون هیچ ترسی در این طرح شرکت کنند و با رسمی شدن از امکانات و تسهیلات لازم برخوردار شوند.
چراکه با رسمیت بخشیدن به حضور خود از حقوقی برخوردار خواهند شد و اطمینانی به جامعه میزبان می‌دهند که موجودیت‌شان به معنی ناامنی و نابرابری نیست.
با سرشماری دقیق اتباع خارجی ایران نیز در بخش رساندن خدمات به آنها بیشتر کار خواهند کرد و نمونه خوب آن را در اجرای واکسیناسیون کرونا می‌توان مثال زد.
فارس: بر اساس گزارش سازمان‌های بین‌المللی میزبانی ایران از مهاجرین افغانستان در طول 40 سال گذشته چگونه بوده است؟
صلواتی: شواهد نشان می‌دهد که کشور ایران با فراز و فرودهای بسیار زیادی در بخش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مواجه بوده است. اما در موضوع پذیرایی از مهاجرین افغانستانی ایران تمام توان خود را به‌خرج داده و در میان وجود مشکلات نیز انکار ناپذیر است. اما اگر این موارد کوچک را کنار بگذاریم، ایران تاکنون تلاش کرده که این همزیستی تا جای ممکن ایجاد شود.
بیشتر از چهار دهه مهاجرین افغانستانی در کنار مردم ایران زندگی می‌کنند و این مداومت حضور و پذیرش مهاجرین نشان از اتفاق خوب زندگی مسالمت آمیز دارد.
در طول 40 سال میزبانی ایران از مهاجرین افغانستانی مشکل اساسی این بوده که ایران در این سالها در این بخش به‌صورت نظام‌مند و هدفمند کار نکرده اما این طرح با آنکه زمان بیشتری خواهد برد، اما اقدامی مثبت و رو به جلوست که هم حفظ حقوق مهاجرین و کم شدن آسیب‌های جامعه میزبان را در پی دارد.
ایران حتی طرح‌هایی را در نظر دارد که کارگرهای فصلی را ساماندهی و نظر به نیاز به محلات و استان‌های مشخص بفرستد.
از آن طرف نیز نباید فواید حضور مهاجرین را در ایران نادیده گرفت چراکه آنها سهم قابل توجهی در بخش‌های مختلف اقتصادی داشته‌اند.
از سوی دیگر جامعه جهانی نیز نباید نسبت به مهاجرین رویکرد سیاسی داشته باشند و به نسبت ارایه خدمات با کشورهای میزبان همکاری داشته باشند.
آرزوی ما این است که از حضور مهاجرین اجباری استفاده سیاسی نشود، کاری که ترکیه سالها از آن بهره گرفته و بدنبال موجودیت مهاجرین میلیاردها یورو دریافت می‌کنند.
امیدواریم که سازمان‌های بین‌المللی از طرح سرشماری اتباع در ایران حمایت کرده و با این کشور همکاری جدی کنند، تا رسیدگی‌های لازم برای مهاجرین افغانستان در این کشور صورت گیرد.
همچنین طالبان به‌عنوان حکومت سرپرست در افغانستان نیز باید نسبت به مهاجرین و اتباع خود در ایران توجه داشته باشد و زمینه بازگشت آنها را به کشورشان فراهم کند.
این تکته را نباید فراموش کرد که بازگشت مهاجرین تنها به معنی رفتن به کشورشان نیست و طالبان باید در راستای امنیت جانی، امنیت غذایی آنها، فراهم کردن زمینه آموزش و تحصیلات افغان‌ها تلاش کرده و نیازهای اولیه را فراهم کند. چراکه آوارگی حق مردم نجیب افغانستان نیست.
این در حالی است که حدود ۵ میلیون مهاجر افغانستانی در ایران ساکن بوده و اکثر آنان از مسیرهای غیر فانونی وارد این کشور شده و بدون در دست داشتن مدارک قانونی در اینجا زندگی می‌کنند.
جمهوری اسلامی ایران بدنبال اعلام طرح سر شماری و شکل گیری صف‌های طولانی مهاجرین برای شرکت در این سرشماری و اخذ اقامت ۶ ماهه ختم آن را از ۱۷ خرداد تا تاریخ اول تیر تمدید کرده است.
انتهای پیام/ ر/ ت 320
