سرویس علم و پیشرفت خبرگزاری فارس؛ برگه ثبت اختراع مانند سند دانشی افراد است و همانند اسناد صادر شده برای املاک و دارایی‌های فیزیکی، باید در دادگاه‌های حقوقی و کیفری رسمیت داشته باشد؛ اما اگر مروری بر پرونده‌های ثبت اختراعات و احکام صادر شده در سال‌های اخیر داشته باشیم، متوجه می‌شویم که گواهی‌های ثبت اختراع صادر شده به دلیل عدم بررسی‌های دقیق در مرحله ارزیابی، اعتبار لازم را نزد دادگاه‌ها و مخترعین نداشته که نیازمند بررسی ریشه‌های این چالش اساسی است. یکی از ریشه های اساسی این چالش، عدم تناسب هزینه های دریافتی از سوی مخترعین است که درنهایت منجر به بررسی درستی از اظهارنامه های آن‌ها نمی شود. اما پیش از ورود به بحث میزان هزینه های دریافتی، لازم است مروری بر انواع بررسی هایی که از سوی اداره ثبت اختراعات صورت می گیرد، داشته باشیم.
اظهارنامه اختراع چیست و چگونه بررسی می شود؟
«امیرمحمد احمدی»، کارشناس علم و فناوری درخصوص نحوه بررسی اظهارنامه‌های ثبت اختراع می‌گوید: جهت ارزیابی اختراع، متقاضیان ثبت اختراع می‌بایست اختراع خود را در یک قالب استاندارد، موسوم به اظهارنامه‌ی ثبت اختراع، جهت ارائه به دفاتر ثبت اختراع آماده کنند. بر اساس ماده ۶ آیین‌نامه‌ی اجرایی قانون ثبت اختراعات (مصوب ۱۳۸۷) اظهارنامه‌ی ثبت اختراع باید شامل موارد زیر باشد:
• ادعاها یا ادعانامه
• توصیف اختراع
• نقشه یا نقشه‌های مرتبط
مهم‌ترین بخش اظهارنامه اختراع، ادعاهای مخترع است. تمامی‌ویژگی‌های سه‌گانه‌ای که برای احراز شرایط ثبت اختراع در قانون مطرح است بر اساس ادعاهایی است که مخترع در اظهارنامه‌ی ارسالی به اداره ثبت اختراعات مطرح کرده است؛ لذا ادعای یک اختراع هم دارای جنبه‌های فنی و هم جنبه‌های حقوقی است که نگارش آن نیازمند دانش کافی در این زمینه است و بهتر است با کمک یک فرد خبره در این زمینه انجام شود.
وی در ادامه افزود: ارزیابی اظهارنامه‌های ثبت اختراع در اداره ثبت اختراعات تحت دو مرحله‌ی ارزیابی شکلی و ارزیابی ماهوی انجام می‌شود. در ارزیابی شکلی، اظهارنامه‌ی اختراع از حیث رعایت اصول ساختار اظهارنامه در نگارش ادعانامه، توصیفات و نقشه‌ها، کامل بودن مستندات لازم جهت بررسی، تکراری نبودن عنوان اختراع و ... مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از بررسی شکلی نوبت به بررسی موارد مطرح‌شده در ادعانامه و انطباق آن با شرایط سه‌گانه‌ی ثبت اختراع می‌رسد. این نوع بررسی که نیازمند در نظر گرفتن جنبه‌های فنی و حقوقی و همراه با پیچیدگی‌هایی فراوانی است بررسی ماهوی اختراع نامیده می‌شود.
مطابق اصلاحیه ماده ۲۸ آیین‌نامه اجرایی ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، پس از بررسی شکلی اظهارنامه و سوابق موجود ثبت‌شده توسط کارشناسان اداره اختراعات، اظهارنامه جهت بررسی ماهوی به مراجع ذیصلاح ارسال می‌شود.
ثبت اختراع چقدر برای مخترع آب می خورد؟
اگر مخترعی بخواهد خودش فرایند ثبت اختراع را انجام دهد، باید هزینه های بررسی شکلی و ماهوی را پرداخت کند. در ضمیمه آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات مصوب سال ۱۳۸۷، به هزینه‌های ثبت و تمدید اختراع اشاره شده است. به عنوان مثال هزینه حق ثبت اظهارنامه و اظهارنامه تقسیمی ده هزار تومان و هزینه تمدید سالانه هـر سـال معـادل صدهزار تومان برای اشخاص حقوقی است و این میزان برای افراد حقیقی، یک دهم مبالغ ذکر شده است.
هزینه بررسی ماهوی نیز توسط مراجع استعلام به صورت جداگانه اعلام شده و در حال حاضر مراجع استعلام مبالغی در حدود بازه‌ی ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان از افراد حقیقی و حدود ۲ برابر این مبلغ را از افراد حقوقی اخذ می‌کنند که طبق بررسی‌های انجام‌شده در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از این مبلغ به داور یا ارزیاب اختراع پرداخت می‌شود. این مبالغ در مقایسه با میزان حقوق اعضای هیئت‌علمی‌و یا دیگر پژوهشگران و کارشناسانی که به کار ارزیابی اختراع می‌پردازند بسیار ناچیز است.
این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا برحسب کمیت و کیفیت ادعاهای آن اختراع از چند صد دلار تا چندین هزار دلار هزینه دارد. به عنوان مثال در کشور آمریکا، هزینه ثبت اختراع برای اشخاص حقوقی حدود ۱۶۰۰۰ دلار (حدود ۴۰۰ میلیون تومان) و برای اشخاص حقیقی حدود ۴۰۰۰ دلار (حدود ۱۰۰ میلیون تومان) هزینه دارد.اگر مخترع بخواهد فرایند تنظیم اظهارنامه و ثبت اختراع را به کارگزاری ها و شرکت های حقوقی که به مخترعین در ثبت اختراع کمک می کنند واگذار کند، طبق بررسی های به عمل آمده حدود ۴ تا ۵ میلیون تومان برای مخترع آب می خورد.
آیا ارزان بودن ثبت اختراع به نفع نظام علم و فناوری است؟
احمدی با اشاره به معایب ارزان بودن ثبت اختراع در ایران توضیح داد: بدیهی است که پس از گذشت بیش از یک دهه از تصویب آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، هزینه‌های ثبت و بررسی اختراعات ارزش کمتری پیدا کرده به طوری که این موضوع، دو پدیده را در پی خواهد داشت؛ اول میزان پایین هزینه‌های ثبت این تصور را در میان دانشجویان، اساتید دانشگاه‌ها و یا حتی نوآوران ایجاد می‌کند که هر محصول یا فرایندی که به نظرشان جدید است، قابلیت ثبت اختراع را دارد. هزینه‌های پایین ثبت اختراع در ایران، سبب می‌شود تا افراد زیادی با انگیزه‌های غیرتجاری نظیر رزومه‌سازی متقاضی ثبت اختراع باشند و این فرایند کمکی به توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور نخواهد کرد.
دوم اینکه انگیزه اداره ثبت اختراع و مراجع استعلام را از بررسی دقیق ماهوی اظهارنامه از بین می‌برد. هر دوی این پدیده‌ها باعث ایجاد تصوری نادرست از ثبت اختراعات می‌شود که به سادگی و با صرف هزینه‌ای اندک، امکان ثبت اختراع و ایجاد رزومه برای افراد وجود دارد و از سوی دیگر، بعد از مدتی انبوهی از اختراعاتی ثبت‌شده‌اند که ارزش چندانی نداشته و از کیفیت بالایی برخوردار نیستند.
برای بهبود وضعیت چه باید کرد؟
این کارشناس علم و فناوری خاطر نشان کرد: پیشنهاد می شود تا مرکز مالکیت معنوی هزینه های بررسی اظهارنامه و سایر هزینه های مرتبط با ثبت اختراع را به صورت سالیانه و با درنظر گرفتن نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی به روز رسانی و به اطلاع مخترعین برساند. هم چنین هزینه ها در دو گروه حقیقی و حقوقی تقسیم شده و به صورت پلکانی هزینه های درنظر گرفته شده افزایش یابد. هزینه های ثبت به ترتیب از کمترین به بیشترین شامل حقوقی های کوچک (تعداد کارمندان زیر ۵۰ نفر)، حقوقی های متوسط (تعداد کارمندان ۵۰ تا ۲۵۰ نفر)، حقوقی های بزرگ (تعداد کارمندان بالای ۲۵۰ نفر) و در نهایت افراد حقیقی در نظر گرفته شود. هم چنین از محل هزینه های دریافت شده، صندوقی جهت کمک هزینه ثبت اختراع به مخترعینی که توانایی پرداخت هزینه ثبت را نداشته ولی اختراع ایشان قابلیت تجاری سازی و خلق ارزش افزوده دارد، در نظر گرفته شود.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
