یک گام مهم برای تقویت زیست‌بوم دانش‌بنیان/ معاونت نوآوری و فناوری وزارت علوم چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

سرویس علم و پیشرفت خبرگزاری فارس؛ پاییز سال گذشته بود که وزیر علوم از تأسیس معاونت فناوری و نوآوری خبر داد و آن را حلقه‌ای مغفول در توالی علم، پژوهش به سمت صنعت، جامعه و پیشرفت معرفی کرد. به این ترتیب، معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم طبق گفته زلفی‌گلی، با هدایت شایسته و پارک‌های علم فناوری، مراکز رشد، دانشگاه‌ها و موسسات موجب افزایش و زایش شرکت‌های دانش‌بنیان خواهد شد. در ادامه برای آشنایی بیشتر با این معاونت تازه تأسیس، اهداف و برنامه‌های آن با «امید رضایی‌فر» سرپرست دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به گفتگو پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

فارس: درباره ساختار معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم کمی توضیح دهید و اینکه  فعالیت‌های این معاونت چگونه به تولید فناوری و حل مسائل کشور کمک خواهد کرد؟

رضایی‌فر: مجموعه معاونت فناوری و نوآوری به‌عنوان یکی از ماموریت‌های اصلی تصریح شده در قانون به سال 1383 و به عنوان یکی از اصلی‌ترین بازوهای ماموریتی وزارتخانه تبیین شده بود و در برهه ای از زمان نیز بصورت عملیاتی تشکیل شد، اما به مرور، این مجموعه با معاونت پژوهشی ترکیب و با نام معاونت پژوهشی و فناوری موجودیت یافت. با روی کار آمدن دولت مردمی و توجه ویژه ریاست محترم جمهور و مقام عالی وزاررت، جناب دکتر زلفی‌گل به امر فناوری و نوآوری، این معاونت احیاء گردید. اکنون قریب به 3 ماه از ایجاد این معاونت با خط مشی، ارتقای زیست بوم فناوری و نقش‌آفرینی در نظام ملی نوآوری می‌گذرد و به یاری خداوند به زودی شاهد حضور موثر فناوری‌ و نوآوری در عرصه اقتصاد و اجتماع خواهیم دید.

در معاونت فناوری و نوآوری دو اداره کل وجود دارد؛ یکی دفتر سیاست گذاری، برنامه ریزی و توسعه فناوری و نوآوری و دیگری دفتر پشتیبانی امور فناوری ونوآوری. با توجه به اهداف و ماموریت‌ها در این دو دفتر گروه های مختلفی در حال فعالیت هستند. برای نمونه در دفتر پشتیبانی امور فناوری ونوآوری 5 گروه وجود دارد که شامل: گروه تجاری سازی، تامین مالی و جذب مشارک، گروه نوآوری، مالکیت فکری و ارزش‌گذاری فناوری، گروه پشتیبانی امور واحدهای فناور و دانش‌بنیان، گروه ایده‌ها، نیازها و اتاق فکر، گروه فرهنگ سازی، تعاملات ملی و بین المللی می‌شود.

یکی از اقدامات اولیه معاونت فناوری و نوآوری در راستای حل‌المسائلی کردن پژوهش‌ها و ایجاد ارتباط میان صنعت و دانشگاه، تدوین برنامه «ایده‌ها و نیازها» بوده است. در این چارچوب، نیازهایی که در سطوح مختلف جامعه و صنعت وجود دارد دسته بندی و اولویت بندی شده و در محل دید دانشگاهیان و پژوهشگران قرار خواهد گرفت. مهم‌ترین هدف این سازوکار، کاربردی‌کردن و تقاضا محور شدن تحقیقات دانشگاهی است.

فارس:پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد در ساختار معاونت فناوری و نوآوری به چه شکل خواهند بود و چه برنامه‌ای برای آن در نظر گرفته شده است؟

رضایی‌فر: پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد به عنوان بازوهای اجرایی و بخشی از بدنه اصلی زیست بوم فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند. تلاش می‌شود کارکرد پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد به نحوی ارتقا داده شود که بتوانند با صنعت و دانشگاه تعامل مطلوب و همبسته‌ای داشته باشند.

در حال حاضر 49 پارک علم و فناوری در کشور وجود دارد که یک سوم از شرکت‌های دانش‌بنیان در آنها مستقر هستند. همچنین 7500 واحد فناور در این زیست بوم حضور دارند. همچنین مجموعه‌ای از مراکز رشد فناوری و کارآفرینی در دانشگاه‌ها فعال هستند که پس از سیر مراحل و واجد شرایط شدن، به پارک‌های علم و فناوری راه می‌یابند و از تسهیلات مربوطه بهره خواهد برد. البته این واحدها می‌توانند در صورت توانایی از پارک خارج و در قالب سهامی خاص و یا سهامی عام ادامه حیات بدهند. ساختار این زیست بوم در معاونت فناوری و نوآوری برنامه‌ریزی شده و در حال پیاده‌سازی است.

فارس: در موضوع تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان و فناوری‌های تولید شده، چه خط مشی‌هایی از سوی معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم اتخاذ شده است؟

رضایی‌فر: در این زمینه ظرفیت هایی مطلوب و مناسبی در صندوق نوآوری و شکوفایی وجود دارد، از جمله «صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی»؛ قسمتی از منابع این صندوق از بخش خصوصی دریافت می‌شود و مقداری هم از صندوق نوآوری و شکوفایی. در یک سال اخیر «صندوق‌های جسورانه» نیز شکل گرفته‌اند ولی تفاوت‌های بسیاری با نمونه‌های بین المللی دارد؛ زیرا توان ریسک پذیری زیادی برای ورود به مراحل بالاتر ندارند. معاونت فناوری و نوآوری سعی دارد از یک سو با فرهنگ‌سازی مالکیت فکری، مجموعه‌های دانشگاهی و پارکی را به سمتی سوق دهد که بتوانند با شرکت‌های توسعه یافته‌تر و رشد یافته‌تر همکاری کنند و از سوی دیگر این منابع را جذب و ارتقا دهیم و به تبع آن تاثیر حوزه دانش‌بنیان در اقتصاد کلان کشورمان را بیشتر نماییم.

فارس: ارتباط معاونت فناوری و نوآوری با دفتر ارتباط صنعت و دانشگاه در خود وزارتخانه به چه شکل خواهد بود؟

رضایی‌فر: هدایت‌های شغلی مربوط به حوزه‌های کارآفرینی و دانش‌بنیان را در قسمت معاونت فناوری و نوآوری پیگیری خواهیم نمود، ولی هدایت شغل‌های مربوط به صنایع موجود، برعهده دفتر ارتباط صنعت و دانشگاه است. یکی از مسائل مهمی که در پارک‌ها بر آن تاکید داریم، بحث کارگزاری‌های تخصصی و جامع در ارتباط میان صنعت و دانشگاه است. جامع بودن کارگزاری به این معنا است که باید حوزه‌های مالکیت فکری، صنایع مرتبط، تامین مالی، دانشگاه و ابزار و امکانات مرتبط با آن را به خوبی بشناسد. نبود این فضای کارگزاری یک کسری مهم است که می بایست در ایجاد و تقویت آن دوچندان اقدام نماییم.

فارس: اخیرا رهبرانقلاب یک راهبرد مهم را مورد تأکید قرار دادند و آن این بود که صنایع بزرگ می‌بایست دانش‌بنیان شوند. خط‌مشی‌ها و برنامه های معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم در این زمینه چیست؟

رضایی‌فر: این مهم در معاونت فناوری و نوآوری وزارت عتف به صورت ویژه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. در چند سال گذشته اصرار بر حمایت از کسب و کارهای کوچک دانش‌بنیان بوده است. اکنون برای اتصال مجموعه‌های بزرگ به فضای دانش‌بنیان، نیاز به برنامه‌ریزی میان مدت و بلندمدت است. یکی از برنامه های معاونت فناوری و نوآوری حمایت از تحقیق و توسعه (R&D) صنایع بزرگ است که تلاش می‌شود افرادی که در دانشگاه خلاقیت دارند، تجاری‌سازی ایده‌های خود را به شرکت‌های بزرگ‌تر بسپارند. به این صورت، کسی که اختراعی را ثبت می‌کند دیگر اجباری به راه اندازی کارخانه ندارد و در این قالب همه فعالیت‌های مرتبط نظام مند انجام خواهد شد.

در حال حاضر عمر فناوری 45 دقیقه است و اگر ثبت نشود فرد دیگری آن را ثبت خواهد کرد. از این نظر، دیگر منطقی نخواهد بود که یک موضوع را از ابتدای ایده‌پردازی تا مرحله نهایی اجرای آن به یک نفر بسپاریم. در این زمینه آموزش و ادبیات خاصی را شکل خواهیم داد و کسانی که خلاقیت دارند را در این زمینه حمایت می‌کنیم.

از طرف دیگر واقعیتی که وجود دارد این است که صنایع بزرگ وابستگی زیادی به واردات دارند و در واقع به نوآوری و فناوری ملی وابستگی ذاتی ندارند، زیراکه در حمایت و سرمایه‌گذاری حوزه فناوری و نوآوری، منافعی نمی بینند. در این راستا، ما می‌توانیم مردمی‌سازی و به نحوی ایجاد مشارکت مالی و عمومی را به عنوان یک اهرم حمایتی استفاده کنیم. برای نمونه، اخیرا قرار شد با شرکت سایپا، پردیس خودرویی ایجاد کنیم، و نیز طرح‌های جریان ساز و کلان حوزه‌های موضوعی مختلفی را درگیر این موضوع نماییم، به گونه ای که از طرف صنایع بزرگ حمایت و پشتیبانی شوند.

فارس: معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم برای حوزه‌های ثبت اختراع (پتنت) و تحقیق و توسعه چه برنامه‌هایی مد نظر دارد؟

رضایی‌فر: موضوعات مرتبط با مالکیت فکری و تحقیق و توسعه (R&D) با جدیت در این معاونت دنبال می‌شوند؛ اصولا مفهوم تحقیق و توسعه از سنخ نوآوری است. در بحث مالکیت فکری، ثبت ایده بسیار مهم است. ما برای ارتقا شاخص هایی که در سطح دنیا به آن احتیاج داریم، یک «گرنت مالکیت فکری» را برنامه ریزی کرده‌ایم و بنا داریم ظرفیت دانشگاه‌ها را در این حوزه فعال کنیم.

معاونت فناوری و نوآوری وزارت عتف، گروه‌های مهمی را در این حوزه تعریف کرده که مشغول فعالیت هستند و سعی داریم نظام جامع مالکیت فکری در وزارت خانه فعال‌تر از قبل گردد. البته نیاز به فرهنگ‌سازی در صنایع بزرگ هم داریم. یک آسیب‌شناسی که در این حوزه انجام پذیرفته نشان می‌دهد که پتنت‌ها ماهیت حقیقی دارند در صورتی که باید وزن حقوقی بیشتری داشته باشند. در طرح گرنت مالکیت فکری، تلاش شده به سمتی برویم که حقوقی‌ها بیشتر به سمت ثبت اختراع بروند.

 علاوه بر مالکیت فکری، تامین مالی صادرات هم بسیار مهم است که باید سهم مهمی از تولید ناخالص داخلی را برای حوزه دانش‌بنیان ایجاد نماییم که البته بدون صادرات صرفا یک حرکت و چرخش داخلی خواهد بود. در این راستا شروع به همکاری با پارک‌های علم و فناوری بین المللی کرده‌ایم و به نقاط خوبی از مذاکرات رسیده‌ایم که انشاله بتوانیم این فرآیند را تسهیل کنیم.

فارس: نظرتان درباره قانون جهش تولید دانش‌بنیان چیست و ارتباط  معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با توجه به حوزه مأموریت در هم تنیده این دو مجموعه چگونه خواهد بود؟

 رضایی‌فر:کلیت قانون جهش تولید دانش‌بنیان ظرفیت خوب و مطلوبی ایجاد کرده است. موارد مرتبط با این موضوع به صورت مکتوب به تصمیم‌گیران و کمسیون‌های مجلس منعکس شده است. باید یک سری تضاد منافع که در فضای گروه‌بندی‌ها وجود دارد در نظر گرفته شود و ضمانت اجرای مناسبی داشته باشد. اگر این امر رخ دهد قطعا اتفاق مهمی در حوزه دانش‌بنیان‌ها شکل خواهد گرفت.

در خصوص ارتباط با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در حال تدوین برنامه‌ها هستیم و از امکانات یکدیگر برای ارتقا زیست بوم فناوری و نوآوری استفاده خواهیم نمود. تعاملات سازنده ای میان دو معاونت وجود دارد و امیدوار هستیم بتوانیم فرایند تکمیل کننده موثری در بالا بردن شان و جایگاه کشورمان داشته باشیم.

انتهای پیام/