نشست «عشق آباد»‌ جانی تازه در روابط آسیای مرکزی و ایران

«حسین اسوبعلی اف» کارشناس مسائل سیاسی منطقه در یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، به بررسی نتایج سومین نشست سران کشورهای آسیای مرکزی پرداخت.

در این یادداشت آمده است: سومین نشست مشورتی سران کشورهای آسیای مرکزی که به میزبانی ترکمنستان برگزار شد، ادامه روندهای مثبت در تقویت روابط درون منطقه‌ای با هدف فراهم کردن فضای همکاری و تعامل بین این کشورها است.

قابل ذکر است که علیرغم مشکلات ناشی از همه گیری کرونا و همچنین درگیری‌های مرزی بین قرقیزستان و تاجیکستان که در 3 ماه پیش تعداد زیادی کشته و زخمی بر جای گذاشت، نشست سران منطقه با ترکیب کامل دایر شد که از تمایل آنها نسبت به ایجاد فضای اعتماد در منطقه حکایت می‌کند.

قابل ذکر است که در این نشست همچنین «ناتالیا ژرمن» نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در آسیای مرکزی و رئیس مرکز منطقه ای دیپلماسی پیشگیرانه این سازمان نیز حضور داشت.

علاوه بر موارد یادشده، البته وضعیت پیچیده و رو به وخامت افغانستان و افزایش میزان خشونت‌ها در این کشور که تهدیدات امنیتی قابل توجهی را برای کشورهای آسیای مرکزی به همراه دارد، ایجاب می‌کرد تا سران منطقه نشست خود را به صورت حضوری برگزار کنند و فرصت کافی برای تبادل نظر جزئی روی موضوعات مورد علاقه را داشته باشند.

بنابراین، مسائل امنیت منطقه‌ای و اقدامات مشترک دولت‌ها در زمینه مقابله با چالش‌ها و تهدیدات موجود در این زمینه، در حال تبدیل شدن به یکی از موضوعات مهم برای تعاملات در قالب چندجانبه و دوجانبه است.

باید گفت که در چارچوب این نشست همچنین مجمع اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی، نخستین گفت و گوی زنان مدیر کشورهای منطقه، نمایشگاه بین المللی محصولات ملی و جشنواره غذاهای ملی این کشورها برگزار شد.

«قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان به عنوان میزبان این نشست، هدف اصلی آن را «کمک به گسترش روابط و مشارکت موثر بین کشورهای منطقه» عنوان کرد.

در حقیقت مشارکت موثر منطقه‌ای یکی از اهداف جدی است که کشورهای منطقه طی 3 دهه استقلال خود نتوانستند به طور مطلوب به آن دست پیدا کنند. چنانچه سران کشورها و دولت‌های آسیای مرکزی بتوانند از خود اراده سیاسی لازم نشان دهند، شکل گیری فضای مشارکت منطقه‌ای می‌تواند به یک دستاورد مهم در مسیر همگرایی و اتحاد آنها تبدیل شود.

تحقق چنین هدفی می‌تواند آسیای مرکزی را نه تنها به یکی از مناطق مهم ژئوپلیتیکی مبدل کند، بلکه در چشم انداز بلندمدت بازیگران منطقه‌ای و بین المللی را وادار می‌کند که روی آن به عنوان یک کنشگر فعال و دارای مواضع خاص خود حساب کند.

در این راستا تقویت روابط میان کشورهای منطقه در عرصه‌های تجاری، اقتصادی و حمل و نقل می‌تواند مبنای مشارکت موثری را شکل دهد، به ویژه اینکه در حال حاضر اجرای تعدادی از پروژه‌ها در زمینه همکاری و همگرایی اقتصادی در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا (روسیه)، «یک کمربند - یک جاده» (چین)، «دهلیز میانی» (ترکیه) و سایر کشورها و اتحادیه اروپا که از نخستین نشست سران آسیای مرکزی در سال 2018 به شدت حمایت کرده بود، دنبال می‌شود.

قابل ذکر است که سران کشورهای منطقه در نشست خود در ترکمنستان به صورت خاص روی موضوع توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی و تدارکاتی، دسترسی به بازارهای جدید از طریق دهلیزهای جنوب آسیا و قفقاز جنوبی، از جمله ایجاد دهلیز بین المللی حمل و نقلی و ترانزیتی بر مبنای «توافقنامه عشق آباد» بحث و تبادل نظر کردند.

به نظر می‌رسد کشورهای منطقه متوجه این نکته هستند که در شرایط تشدید سیاست‌های قدرت‌های بزرگ جهانی و منطقه‌ای، این امکان وجود دارد تا آسیای مرکزی در زمینه‌های حمل و نقل، ارتباطات، تجارت و روابط اقتصادی از توسعه سریع برخوردار شود که در چنین شرایطی هماهنگی تلاش‌ها و تشریک مساعی منطقه‌ای بیش از هر زمان دیگری اهمیت خواهد داشت.

با این وجود که آسیای مرکزی هنوز به طور کامل در ردیف مناطق اولویت سطح بالای ایران قرار نگرفته اما می‌توان این پیش بینی را داشت که در آینده به میزان تقویت تعامل بین ایران، روسیه و چین در اوراسیا، جایگاه آسیای مرکزی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی به طور قابل توجهی ارتقا خواهد یافت.

همان گونه که «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران در سخنرانی مراسم تحلیف خود تاکید کرد، اولویت سیاست خارجی ایران افزایش سطح روابط با کشورهای همسایه خواهد بود.

به نظر می‌رسد افزایش سطح گفت و گو با ترکمنستان می‌تواند در توسعه سیاست ایران نسبت به آسیای مرکزی به نقطه عطفی تبدیل شود. این اتفاق در شرایطی تحقق می‌یابد که عملا بین جمهوری اسلامی و کشورهای آسیای مرکزی هیچ مشکل جدی و غیر قابل حل وجود ندارد.

انتهای پیام/ح