خبرگزاری فارس - بوشهر، سینا ناجی: بوشهری که بعد از دوران طلایی ایلام باستان توانست در دوران هخامنشیان و ساسانیان موقعیت سوق‌الجیشی خود را حفظ کند پس از حمله اعراب مسلمان به شکلی متروک در آمد و باز در دوران نادرشاه و توانست آرام آرام به موقعیت قبلی خود برگردد و در دوران قاجار مهم‌ترین بندر تجاری ایران لقب گیرد.
حضور انگلیسی‌ها، گمرک و تجارت‌خانه‌های کشورهای اروپایی، تاسیس مدرسه سعادت و ... همه‌وهمه باعث شد که فضای سیاسی بوشهر در دوران قاجار شکی پویا به خود گیرد و در کنار این عوامل سفر علما و چهره‌های آزادی‌خواه هم از عوامل دیگر این سرزندگی سیاسی بود.
با تکیه بر نوشتار سدیدالسلطنه کبابی که اصل مقاله در زمان حیات ایشان با عنوان ''سیدجمال‌الدین اسدآبادی در بوشهر'' در مجله کاوه به چاپ رسید، سید دوبار در عصر ناصرالدین‌شاه قاجار به بوشهر آمده و در سفر دوم قریب چهار ماه در بوشهر اقامت کرده و با شخصیت‌هایی چون ملک‌المتکلمین، فرصت الدوله شیرازی، میرزاحسین معتقد اهرمی و حاجی احمدخان پدر سدیدالسلطنه ملاقات داشت. (۱)
روزنامه مظفری
از دیگر مشروطه‌خواهان بوشهر میرزا آقا لبیب‌الملک شیرازی بود که در دفاع از مشروطیت روزنامه‌ای با عنوان مظفری به چاپ رسانید؛ لبیب‌الملک مردی آگاه و مبارز بود که در کنار فعالیت‌های مطبوعاتی با دیگر محافل فکری و فرهنگی بوشهر از جمله مدرسه سعادت همکاری داشت و از اعضای فعال هیئت مدیره مدرسه سعادت بوشهر بود. (۲)
از فرمان مشروطه تا استبداد صغیر
فرمان مشروطه در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ هش توسط مظفرالدین‌شاه قاجار صادر شد و پس از آن کشور شاهد تحولاتی بود که در نوع خود منحصفر به‌فرد به‌‌شمار می‌رفت اما این شور و شعف مردم دوامی نداشت و محمدعلی شاه که به دنبال مرگ پدر به تخت سلطنت نشسته بود (دی ۱۲۸۵) از همان آغاز بنای ناسازگاری را با مجلس شورای ملی گذاشت.
در این میان روسیه آشکارا از شاه جدید جانب داری کرد علاوه بر آن برخوردهای تند برخی از مشروطه‌خواهان و روزنامه‌نگاران افراطی با شاه و خانواده او، روابط دربار و مجلس را خصمانه‌تر کرد به صورتی که امکان سازش میان دو طرف را از میان برد.
جشن اولین سال پیروزی مشروطیت در بوشهر
روزنامه مظفری در شماره ۲۱ به تاریخ ۶ جمادی‌الثانی ۱۳۲۵ مطلبی با عنوان "جشن عید سعید ملی در بوشهر" آورده که در این گزارش به برگزاری جشن اولین سال پیروزی انقلاب مشروطیت در بوشهر پرداخته و در این راستا نقش هیئت انجمن اتحادیه به‌ویژه حاج محمدشفیع صاحب‌تاجر کازرونی و حاج سید محمدرضا صاحب‌تاجر کازرونی را بسیار موثر دانسته است.
روزنامه مظفری در این باره گزارش می‌دهد: دو روز قبل در انجمن اتحادیه من باب جشن و چراغانی شب ۱۴ (مرداد) که جشن اول سال تاسیس دولت عادله مشروطه و تشکیل شورای کبری ملی است گفت‌وگو به میان آمد و آقایان با کمال رضا و رغبت اول مرتبه خود اقدام به تزئین منازل و تجارت خانه‌های محترم خود کردند و سپس به اهل بازارخبر دادند که بازارها و تمام دکاکین را آیین‌بندی نموده و سه شب چراغانی نمایند.
اولین سالگرد مشروطه در بوشهر
با اینکه فرجه (وقت) برای تدارک اسباب نبود و محض شدت گرما زحمت فوق‌العاده‌ای می‌بود مع هذا عموم اهالی یک شوق طبیعی و به کمال عجله از دیروز اسباب مجلس بسیار با شکوهی تدارک نموده و از دیشب مشغول چراغانی شده‌اند. اول مرتبه هیئت انجمن اتحادیه خاصه جنابان حاج محمدشفیع صاحب‌تاجر کازرونی و حاج سیدمحمدرضا تاجر کازرونی و حاج میرزا غلامحسین صاحب‌تاجر کازرونی و حاج عبدالرسول صاحب‌تاجر بوشهری و حاج غلامعلی و حاج محمدباقر تاجر بهبهانی و سایرین که خداوند در این اتحاد و اتفاق موفق و مویدشان دارد منازل خود را به طرزهای دلربا با آیین بسته و چراغانی باشکوهی نموده‌اند و عموم اهالی و کسبه و بازار خاصه آقایان تجار در منازل خود بزل‌پایی و شربت به واردین می‌نمایند. (۳)
محمدعلی شاه سرانجام سو قصد نافرجام به جان خود را بهانه قرار داد و با برقراری حکومت نظامی، توقیف روزنامه‌ها و منع تجمع‌ها فرمان حمله به مجلس را صادر کرد؛ با انحلال مسجد شورای ملی توسط محدعلی شاه بار دیگر استبداد برقرار شد؛ این دوره حدود یک ساله به دوره استبداد صغیر معروف است.
با به توپ بستن مجلس شورای ملی استبداد بار دیگر در ایران حکم فرما شد و محمدعلی شاه از همان آغازین روزهای سلطنت مخالفت خود را با مشروطیت و مشروطه‌طلبان آشکار ساخته بود حکمران مطلق‌العنان ایران شد؛ در بوشهر نیز پس از وقوع کودتا بار دیگر حکمران مستبد بر اوضاع مسلط شد و ضمن انحلال انجمن ملی شروع به بازداشت و تبعید انقلابیون نمود.
جمعی از مشروطه‌خواهان بوشهر به زندان افتادند و گروهی مخفیانه از شهر گریختند و به خارج از کشور مهاجرت کردند عده‌ای نیز به جزیره دور افتاده تبعید گردیدند اما هنوز چند ماهی از دوران استبداد صغیر سپری نشده بود که به دنبال قیام مردم آذربایجان در شمال کشور برخی از روحانیون متنفذ و هواداران مشروطیت در جنوب ایران نیز در برابر محمدعلی شاه قیام کرده و شروع به مبارزه و مخالفت با او نمودند که یکی از این روحانیون برجسته آیت‌الله سیدمرتضی علم‌الهدی اهرمی بود. (۴)
جنوب و گمرک ایران در جنوب برای دولت نقش استراتژیک و حساسی را داشت و سالانه از طریق مالیات برگمرک و عوارض گمرکی هزاران تومان پول به خزانه شاه تزریق می‌گشت؛ آیت‌الله اهرمی برای قطع این منبع درآمد و ضربه زدن بر پیکر استبداد درصدد بر آمد بوشهر را از وجود مستبدین پاک‌سازی کرده و مهام اداره امور را خود به دست گیرد. به دنبال همین تصمیم شروع به تماس با سران دشتی و تنگستان نمود و رای خود را با برخی از رؤسا و خوانین تنگستان و دشتی در میان گذاشت.
علی مراد فراشبندی در این باره چنین نوشته است: سیدمرتضی علم‌الهدی اهرمی مردی مبارز به شمار می‌رفت و به خاطر داشتن تمایلات شدید آزادی‌خواهی مورد توجه ملیون واقع شد؛ این روحانی متعهد و برجسته در زمان استبداد صغیر پس از وصول فتوای آخوند ملا محمدکاظم خراسانی بر آن شد که بوشهر را از تصرف مستبدین خارج و طرفداران محمدعلی شاه قاجار را از آن بندر بیرون کند به همین جهت ابتدا موضوع را با علما و تجار بوشهر در میان گذاشت و پس از جلب موافقت آن‌ها رئیسعلی دلواری، زایرخضرخان اهرمی، میرزاحسین خان برازجانی، خالوحسین بردخونی، رئیس عبدالحسین دشتی و احمدخان انگالی را در حیطه نفوذ وی بودند بر انگیخت تا برای تحقق هدفش به همراهی تفنگچیان ابوابجمعی خود در وقت مقرر به طور دسته جمعی به بوشهر عزیمت نمایند، رئیسعلی در این مبارزه پیش قدم شد. (۵)
انقلاب بوشهر
سر جورج بارکلی در گزارشی که به تاریخ ۲۲ آوریل ۱۹۰۹م / اول ربیع الاول ۱۳۲۷ هق برای سر ادوارد گری وزیر امورخارجه انگلستان ارسال داشته در باره نقش سید اهرمی در آزادسازی بوشهر چنین نوشته است: ... در حقیقت وضعیت و رفتار سیدمرتضی موسس این جنبش بود، واضح است که بدون پیش‌قدمی او و استعداد متعصبانه تفنگچی که او توانسته تهیه نماید برای دسته ملیون امکان نداشت که بتوانند به این سهولت بر قوای شاه فائق بیایند ... سید مزبور با تهور بسیار اتحاد خود را با مقصود ملیون مشهود داشت. (۶)
سیدمرتضی علم الهدی اهرمی
آیت‌الله اهرمی پس از هماهنگی با رؤسا و خوانین دشتی و دشتستان و تنگستان سرانجام در شب اول ربیع الاول ۱۳۲۷ هق در یک حرکت سریع و تقریبا بدون خون‌ریزی بوشهر را به تصرف خود در آورد. (۷)
سرانجام بوشهر به دست ملیون می‌افتد و این شهر و مردمان با غیرت آن مثل دیگر شهرهای ایران وطن پرستی خود را به رخ بیگانگان کشیدند؛ وطن پرستی که بعد از اتفاق‌های انقلاب مشروطه و رفتن محمدعلی شاه بار دیگر مردم در خرداد ۱۳۴۲ و همین‌طور در انقلاب ۱۳۵۷ از خود نشان دادند.
با مرور کردن وقایع گذشته به این نتیجه می‌رسیم که این کشور فرزندانی را در دامان خود پرورانده که ورق به ورق تاریخ آن بوی حماسه و آزادگی آنان می‌دهد.
۱- محمدعلی سدیدالسلطنه کبابی؛ مجله کاوه
۲- صد سال مطبوعات بوشهر؛ سیدقاسم یاحسینی
۳- روزنامه مظفری ششم جمادی‌الثانی ۱۳۲۵ شماره ۲۱
۴- تجاوز نظامی بریتانیا و مقامت جنوب؛ سیدقاسم یاحسینی
۵- جنوب ایران در مبارزات ضد استعماری؛ علیمراد فراشنبدی
۶- کتاب آبی: گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس
۷- محمد ترکمان؛ اسنادی درباره هجوم انگلیس و روس به ایران
انتهای پیام/ی
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
