پاسخ به سوالات پرتکرار درباره ربات جراحی از راه دور ایرانی/ چقدر می‌توان روی تاییدیه‌های استاندارد محصولات فناورانه سلامت ایرانی حساب کرد؟

به گزارش علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، همین چند وقت پیش بود که نخستین جراحی از راه دور با ربات ایرانی در بیمارستانی در تهران انجام شد.

در این عمل، جراحی از راه دور و به وسیله یک ربات جراح، روی یک سگ انجام شد. جراح و مورد جراحی با فاصله ۷ کیلومتر از هم قرار گرفته بودند و جراح در بیمارستان سینا و سگ در بیمارستان امام خمینی (ره) حضور داشتند.

این عمل جراحی از این نظر مهم و در خور توجه بود که با موفقیت آمیز بودن این جراحی، ایران دومین کشور جهان شد که توانایی ساخت ربات جراح از راه دور را دارد. قبل از این فقط یک نمونه آمریکایی از ربات جراح در جهان وجود داشت. 

اکنون این دستگاه کاملا ایرانی در ۳ بیمارستان امام خمینی، سینا و شریعتی تهران نصب شده و برای بهبود هر چه بیشتر سیستم، با هدف آموزش و تست های حیوانی توسط جراحان ایرانی در حال استفاده است.

در پیگیری سرانجام این دستگاه با سعید سرکار، رئیس پژوهشکده فناوری های و تجهیزات پیشرفته پزشکی و دبیر ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت وگو کرده ایم.

از او درباره لزوم ساخت این دستگاه پیشرفته، میزان داخلی سازی، اطمینان از استانداردهایش، توجیه اقتصادی و هزینه های مادی و معنوی پشت آن سوال کرده ایم.

چقدر می توان روی تاییدیه های استاندارد محصولات فناورانه سلامت ایرانی حساب کرد؟

فارس: یکی از سوالاتی که مردم درباره فناوری‌ های بومی و به ویژه فناوری هایی که در بخش سلامت کاربرد دارد می پرسند، این است که آیا محصولات ایرانی تاییدیه های جهانی را اخذ می‌کنند یا به استانداردهای داخلی بسنده می کنند؟ این سوال اشاره به مقایسه کیفیت محصولات داخلی در بخش سلامت با محصولات خارجی دارد.

سرکار: می توانم بگویم که تاییدیه هایی که در ایران مد نظر قرار گرفته است، در بسیاری از موارد از تاییدیه های جهانی سخت گیرانه تر است؛ زیرا در ایران، غالب تاییدیه ها از جمله تاییدیه های کشورهای آمریکا، انگلیسی و ژاپن را با هم ترکیب می کنند و تاییدیه ایرانی می سازند.

بنابراین مردم درباره تاییدیه و استانداردهای تجهیزات سلامت نگران نباشند، زیرا در حوزه ابزار و تجهیزات در بخش پزشکی به یقین می گویم که تجهیزاتی که تاییدیه ایران را با موفقیت بگذرانند، انگار بالاترین سطح تاییدیه ها را دریافت کرده اند.

فقط نمونه خارجی را تولید داخل کرده ایم؟

فارس: وقتی صحبت از تولید داخلی یک محصول خارجی می شود، یکی از ذهنیت های غالبی که بین مردم درباره محصولات بومی سازی شده وجود دارد، این است که در بهترین حالت مشابه همان محصول خارجی داخل کشور تولید شده است؛ به ویژه اگر پیشرفتی را در قابلیت های محصول تولید داخل نسبت به محصول خارجی نبینند. در نتیجه ارزش و اهمیت کار در نظر آنها آن طور که هست مشخص نمی شود. آیا این محصول علاوه بر اینکه توان ساخت داخل را به نمایش می گذارد در قابلیت های دستگاه هم نسبت به نمونه خارجی پیشرفتی داشته است؟

سرکار: بله؛ این نمونه ایرانی قابلیت هایی دارد که در نمونه خارجی نیست.

از جمله پیشرفت های نمونه داخلی نسبت به نمونه خارجی، انتقال میزان نیرو حس نیرو در حین عمل جراحی است. به این معنی که ربات می تواند نیرو را به دست جراح منتقل کند. اگر جراح در حال قیچی کردن یا بخیه زدن بافت است، نیرویی که به ابزار جراحی وارد می شود، به گونه ای است که انگار جراح با دست خود برش یا بخیه را انجام می دهد. در صورتی که دستگاه های رباتی که در بازار موجود هستند این ویژگی را ندارند و جراحی فقط به صورت تصویری محل جراحی را می بیند و هیچ حسی از نیرو ندارد. این تفاوت یکی از ویژگی های مهم دستگاه ایرانی است.

ویژگی دیگر این ربات این است که به تخت بیمار متصل می‌شود و به سادگی تغییر وضعیت می دهد. گاهی نیاز است که موقیعت بدن بیمار در حین جراحی تغییر کند یا بدن به گونه ای حرکت داده شود که اندام های بدن به سمتی تمایل شوند که فضای کار برای جراح بازتر شود. در چنین مواقعی اگر در حین جراحی بدن بیمار حرکت کند ربات به تخت متصل است و حرکت می کند و نیاز به جابه جایی ربات نیست. اما در نمونه های خارجی فعلی که در بازار موجود است ربات در کنار تخت بیمار قرار می  گیرد و اگر نیاز باشد که بدن بیمار حرکت داده شود دوباره باید ربات را تنظیم کرد و متناسب با موقیعت جدید بدن بیمار در موقعیت مناسب قرار داد.

همچنین میزان دقت عمل در دستگاه ایرانی نسبت به نمونه خارجی افزایش یافته است. میزان دقت در جراحی رباتیک دقت قابل تنظیم است و برای مثال می توان تنظیم کرد که اگر دست جراح یک سانتی متر حرکت کرد ربات هر ابزار را یک میلی متر حرکت دهد که دقت در دستگاه ایرانی از نمونه خارجی بیشتر شده است.

ربات جراح ایرانی داخلی سازی شده همان نمونه خارجی نیست؛ بلکه پیشرفته داشته است

ربات جراحی از راه دور واقعا چقدر کاربردی است؟

فارس: موضوع گفت وگوی امروز ربات جراحی از راه دور ایرانی است. این در حالی است که برای برخی از مردم موضوع جراحی رباتیک هنوز جدید است و در نتیجه در شرایطی که اغلب جراحی ها با شیوه های مرسوم در حال انجام هستند، شاید تصور کنند که موضوع جراحی رباتیک از راه دور کاربرد خاص داشته باشد و بیشتر جنبه علمی و آموزشی داشته باشد تا عملی. این طور است؟

سرکار: اساسا جراحی های رباتیک، امکان انجام جراحی های با دقت های فوق العاده بالا را فراهم می کند. اینکه می توان دقت عمل جراحی و میزان حرکت ابزار را تنظیم کرد، دقت جراحی هایی که توسط ربات انجام می شود را نسبت به شیوه های معمول افزایش می دهد.

علاوه بر این، در عمل جراحی با استفاده از این ربات میزان آسیب به بافت های سالم کاهش پیدا می کند و کمترین میزان خونریزی در جراحی ایجاد می شود و در نتیجه دوران نقاهت بیماری کاهش می یابد. 

این دستگاه برای عمل جراحی ناحیه شکمی مورد استفاده قرار می گیرد و در دنیا یکی از متداول ترین زمینه های استفاده از آن جراحی پروستات است.

باید این نکته را مدنظر داشت در برخی از جراحی ها، شرایط به گونه ای است که اصلا نمی توان بیمار را جابه جا کرد و اینجاست که اهمیت جراحی از راه دور بیشتر مشخص می شود.

ربات جراح ایرانی چند است؟

فارس: موضوع صرفه جویی ارزی یکی از مواردی است که در ساخت داخلی محصولات فناورانه به عنوان مزیت از آن یاد می شود، در مقابل برخی هم عقیده متفاوتی دارند و می گویند هزینه و پیچیدگی های ساخت محصولات خاص و کم بازار نسبت به هزینه های خرید آنها توجیه ندارد. اکنون برای مثال این دستگاه چند قیمت گذاری شده و نسبت به نمونه خارجی چقدر برای کشور ارزان تر تمام شده است؟

سرکار: قیمت گذاری تابع پارامترهای مختلفی است. مسئله اول در تعیین قیمت این است که این دستگاه یک قیمت اولیه پایه دارد و ویژگی های اضافه جانبی دستگاه، به قیمت دستگاه اضافه می‌کند که این ویژگی ها بسته به سفارش و نظر مشتری به دستگاه اضافه می شوند. بنابراین پایه اولیه دستگاه یک قیمت دارد و آنچه که به دستگاه اضافه می شود به قیمت دستگاه اضافه می کند.

موضوع دوم در قیمت گذاری محصولات این چنینی، در نظر گرفتن شرایط منطقه‌ای است که محصول در آن عرضه شده است. برای مثال در برخی مناطق ریسک فروش و خدمات پس از فروش بالا است و در برخی مناطق این ریسک ها پایین تر است که روی تعیین قیمت محصول در آن منطقه اثرگذار می شود.

تعرفه گذاری رقابتی نسبت به سایر رقبا از دیگر موضوعات تاثیرگذار در تعیین قیمت است. یعنی باید رقبا در آن منطقه را رصد کرد و مزایای دستگاه خودمان را نسبت به محصول رقبا سنجید. باید ببینیم که رقیب در بازار چگونه عمل می کند و دستگاه ما از نظر کیفیت و کارایی چه مزیت هایی نسبت به دستگاه های موجود در بازار دارد و در نهایت قیمت رقابتی و متناسب با کیفیت و کارایی سیستم تعیین کنیم. 

بنابراین می توان این طور گفت که پارامترهای مختلفی در قیمت گذاری موثر هستند و مقوله قیمت‌گذاری بسیار پیچیده است و بسته به شرایط و زمان روز دارد؛ پس اکنون نمی‌توانم به این سوال که امروز قیمت این دستگاه چند است جواب داد.

نمونه خارجی همین دستگاه چند تمام می شد؟

فارس: اکنون نمونه‌ های خارجی همین دستگاه در بازار به فروش می رسند، اگر بخواهیم دستگاه خارجی بخریم برای ما چه قیمتی دارد؟

سرکار: قیمت نمونه های خارجی هم متنوع است و بسته به مدل های مختلف و در کشورهای مختلف، قیمت متفاوت است. 

فعلاً ربات جراح داوینچی که محصول آمریکا است در بازار است و انشاالله ما هم دومین کشوری باشیم که ربات مان وارد بازار می شود.

دستگاه ایرانی مشتری خارجی هم دارد؟

فارس: یکی از سوالات پرتکراری که همیشه درباره این مدل محصولات فناورانه داخلی وجود دارد، این است که آیا مشتری های خارجی هم متقاضی استفاده از این محصول می شوند یا کاربرد آنها به داخل کشور محدود می شود؟ زیرا حضور در بازار جهانی به منزله اعتبار و تایید بیشتر محصول است.

سرکار: مذاکراتی را برای فروش این محصول فناورانه آغاز کرده‌ ایم. مشتری هایی هم برای خرید آن اظهار علاقمندی کرده اند. آنها این ربات را برای آموزش جراحی رباتیک به جراحان خود می خواهند و آنها هم فعلا نمی خواهد برای کار بالینی از این دستگاه استفاده کنند.

ما خودمان هم فعلا در این مرحله باید آموزش و تست های حیوانی از دستگاه استفاده کنیم تا دستگاه پس از پشت سر گذاشتن موفق این مراحله، وارد مرحله تست بالینی شود.

چقدر برای اولین ربات جراح از راه دور ایرانی هزینه کردیم؟

فارس: آن طور که اعلام شده پروژه طی چند سال از حمایت های مستقیم معاونت علمی و فناوری برخوردار شده است، می توانید بگویید اعتبار این پروژه تاکنون چقدر بوده است؟

سرکار: در حال حاضر رقمی برای اعتبار پروژه ندارم.

12 سال برای ساخت اولین ربات جراح از راه دور ایرانی صرف شد

فارس: پروژه چندین سال تا رسیدن به نتیجه زمان برد؟

سرکار: این پروژه از سال ۸۹ کلید زده شد و از ۹۲ به صورت جدی تحت حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و به ویژه آقای ستاری قرار گرفته است.

12 سال تحقیق و کار پشت پروژه موفق ربات جراح ایرانی پنهان است

50 ایرانی که اولین ربات جراح را ساختند

فارس: چند نفر درگیر ساخت تا به موفقیت رساندن اولین ربات جراح از راه دور ایرانی شدند؟

سرکار: در مجموع یک تیم حدود ۵۰ نفره از ابتدا تا به سرانجام رسیدن پروژه درگیر این کار بودند.

انتهای پیام/