گروه حقوقی خبرگزاری فارس- دادستانی از جمله نهادهای تعیین‌کننده در تحقق عدالت و نظم اجتماعی است. دادستان یا مدعی‌العموم نماینده‌ای است که به شکل همه جانبه از حقوق عموم مردم دفاع می‌کند. بنابر قانون پیگیری جرایم و نظارت بر عملکرد ضابطان قضایی از اختیارات این دادستان به حساب می آید و بنابر همین وظیفه خطیر کار دادستانی امکان حتی لحظه‌ای تعطیلی را نیز ندارد.
ماده ۴۹ قانون آیین دادرسی کیفری تصریح کرده است: «به محض آنکه متهم تحت نظر قرار گرفت، حداکثر ظرف یک ساعت، مشخصات سجلی، شغل، نشانی و علت تحت نظر قرار گرفتن وی، به هر طریق ممکن، به دادسرای محل اعلام می شود.» به علاوه براساس ماده ۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری «دادستان مکلف است شکایت کتبی و شفاهی را همه وقت قبول کند. شکایت شفاهی در صورتمجلس قید و به امضاء یا اثر انگشت شاکی می رسد. هرگاه شاکی سواد نداشته باشد، مراتب در صورتمجلس قید و انطباق شکایت با مندرجات صورتمجلس تصدیق می‌شود.» بنابراین نیاز به فعالیت شبانه‌روزی دادسراها وجود دارد، تا این وظیفه قانونی توسط ضابطان و قضات دادسراها انجام گیرد. به همین منظور طی یک سال گذشته شیفت شب دادستانی تهران در دادسرای ناحیه ۱۲ امام خمینی فعالیت خود را آغاز کرده است و هر شب از ساعت ۱۰ شب تا ۵ صبح دو قاضی کشیک به همراه دو کارمند در محل دادسرای ناحیه ۱۲ وضعیت متهمان دستگیرشده توسط ضابطین را تعیین تکلیف می‌کنند.
پنج شنبه ۲۶ فروردین در حاشیه کشیک شب دادسرای ناحیه ۱۲ امام خمینی تهران واقع در خیابان خیام، ضلع شمالی پارک شهر با رحیم گلزاده معاون دادستان تهران و سرپرست دادسرای ناحیه ۱۲ تهران به گفت‌وگو نشستیم.
گلزاده که از آبان ۹۸ سرپرستی دادسرای ناحیه ۱۲ امام خمینی را به عهده دارد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس به تشریح برخی فعالیت‌های دادستانی پرداخت که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
*بسیاری از ما تصور می‌کنیم که دادستانی شبیه سایر ادارات تنها در ساعات اداری فعالیت می‌کند؛ لکن حالا که ساعت تقریبا ۱۲ شب است هنوز شاهد فعالیت دادسرا و مراجعه نیروهای انتظامی و متهمین به دادسرا هستیم. فلسفه این فعالیت شبانه‌روزی چیست؟
کار دادستانی وقت مشخصی ندارد، هر وقت در طول شبانه روز ما در دادستانی موظف هستیم که بنا بر قانون حتی شکایات شفاهی مردم را بپذیریم و باید پاسخگوی مراجعات مردمی باشیم؛ به همین علت دادسرای ناحیه ۱۲ به عنوان تنها دادسرای تهران به صورت شبانه روزی فعال است و مردم حضورا به دادسرا می‌آیند و شکایت‌های خود را بیان می‌کنند.
از طرفی نیز بنابر قانون در مواقعی که متهمی به علت جرایم مشهود توسط نیروی انتظامی دستگیر می‌شود، لزوما باید به فوریت و ظرف یک ساعت به موجب مقررات قانونی تعیین تکلیف شود. پس پرونده و متهم باید به دادسرا آورده شوند و متهم تفهیم اتهام گردد که در اغلب موارد متهم آزاد می‌شود و اگر بنا بر قانون ضرورتی برای بازداشت وجود داشته باشد یا متهم نتواند تأمینی ارائه دهد، قرار بازداشت موقت صادر می‌شود و متهم زندان می‌رود. لکن در هر حال پرونده تعیین تکلیف می‌شود و ما در کلانتری‌ها متهم بلاتکلیف نخواهیم داشت.
*پس از شبانه‌روزی شدن فعالیت دادسراها و کشیک شب دادسرای ناحیه ۱۲ آیا تغییری هم در فرایند دادرسی ایجاد شده است؟
بله در یک سال گذشته که در نتیجه دوره تحول شیفت شب دادسرای ناحیه ۱۲ راه افتاده اتفاقات بسیار خوبی افتاده و قوانین بسیار بهتر از قبل اجرا می‌شوند و دادرسی عادلانه‌تری را شاهد هستیم. من همین چند دقیقه پیش کلانتری ۱۱۶ مولوی بودم که یکی از شلوغ‌ترین کلانتری‌های ماست. با این حال در طول یک سال اخیر که فعالیت دادسرا شبانه روزی شده است در کلانتری‌ها متهم تعیین تکلیف نشده به ندرت یافت می‌شود در حالی که پیشتر که فعالیت دادسرا شبانه روزی نبود وقتی به کلانتری‌ها می‌رفتیم، می‌دیدیم که بسیاری از پرونده‌ها بلاتکلیف مانده‌اند و متهمان تعیین تکلیف نشده‌اند و این موضوع به هرحال ایراد قانونی داشت تا اینکه در دوره تحول فعالیت دادسرای تهران شبانه روزی شد. البته فعالیت شبانه‌روزی دادسراها فقط مختص تهران نیست و با توجه به اینکه ما به پرونده‌های نیابت هم رسیدگی می‌کنیم، معمولا از کل ایران پرونده داریم و نیابت‌هایی داده می‌شود که براساس آیین دادرسی رسیدگی می‌شوند.
*در هر کشیک شب چند قاضی حاضر هستند و فعالیت آن‌ها به چه صورت است؟
هر شب حداقل دو نفر از قضات تحقیق به همراه دو کارمند در دادسرا حضور دارند و علاوه بر این سه معاون دادستان تهران نیز به صورت شبانه حضور دارند که یکی به عنوان کشیک بامدادی در دادسرای ناحیه ۱۲ تا صبح مستقر می‌شود و دو نفر از معاونان دادستان نیز گشت شبانه دارند و به کلانتری‌ها سرکشی می‌کنند و در خیابان‌ها به گشت‌زنی می‌پردازند و این موضوع هرشب اتفاق می‌افتد و شعار نیست.
به عنوان مثال الان که از ساعت ۱۲ نیمه شب گذشته است اگر به اتاق کشیک معاون دادستان مراجعه کنیم، حتما معاون دادستان آنجا هست و دو نفر معاونان دادستان در داخل شهر گشت می‌زنند و هم بر کار ضابطین نظارت می‌کنند و هم وضعیت امنیتی شهر را رصد می‌کنند. اگر هم ضرورتی باشد پشتیبانی قضایی را انجام می‌دهند و دستورات لازم را صادر می‌کنند.
همه نواحی تهران، خارج از وقت اداری از ساعت ۴ بعد از ظهر تا ۱۰ شب قاضی کشیک دارند و به پرونده‌های مناطق خودشان رسیدگی می‌کنند ولی از ساعت ۱۰ تا ۵ صبح، پرونده تمام نواحی تهران و شکایت‌ها به ناحیه ۱۲ می‌آید؛ چراکه کشیک شب ما در اینجا مستقر است. پس ما یک واحد کشیک نواحی داریم که در خود نواحی مستقرند و یک واحد کشیک شبانه داریم که در ناحیه ۱۲ مستقر است و برای کل تهران است.
*اغلب چه جرایمی به دادستانی ارجاع می‌شود؟
جرایم خشنی مانند سرقت و ضرب و جرح و مواردی از این قبیل بسیار اتفاق می‌افتند و موارد متعددی از این دست اتفاقات به دادسرا فرستاده می‌شوند. البته برای ارائه آمار مستند نیاز به بررسی داریم اما جرائم سرقت و ضرب و جرح و جرائم مالی تقریبا جرائم اول جامعه ماست و میزان ارجاع آن‌ها به دادستانی از بقیه جرایم بسیار بیشتر است.
برای کنترل سرقت در منطقه چندی پیش طرح امنیت محله محور برگزار شد که در راستای آن نیروی انتظامی و دستگاه قضایی با تلاش شبانه روزی در راستای تامین امنیت جامعه تلاش‌های قابل توجهی انجام دادند و اولویت اصلی ما جبران خسارت و بازگرداندن اموال مسروقه به شهروندان است و با توجه به بازدیدهای میدانی که از منطقه داریم، زمین‌ها و خانه‌های رها شده نیز مورد توجه است تا به پاتوق معتادین تبدیل نشود.
برخورد با مالخران نیز اولویت مهم ما است و هیچ فرصتی برای تخلف به آن ها نخواهیم داد. دستورات قضایی لازم جهت تفتیش نیز صادر خواهد شد و به جد به دنبال کشف اموال مسروقه هستیم. در راستای مقابله با جرم هر فعل و ترک فعلی که به جرم ختم شود مورد رصد ما قرار خواهد گرفت.
در راستای مقابله با سرقت دادسرای ناحیه ۱۲ تهران شبانه روزی تلاش خواهد کرد و تمام توان خود را به رسیدگی به سرقت ها معطوف کرده است. به مردم قول خواهیم داد که با تمامی جرائم به خوبی برخورد کنیم.
با توجه به ابلاغیه ترک فعل مسئولین و مدیران نیز به گونه‌ای اقدام خواهیم کرد که تا تمامی نهادها به وظایف خود در خصوص حقوق عامه رسیدگی کنند. در همین راستا اگر دستگاهی در خصوص خانه ها و زمین های رها شده کوتاهی کند برخورد خواهد شد و به مسئولین و مالکین تذکر داده خواهد شد تا سامان دهی شوند و مجرمین از این فضاها سواستفاده نکنند.
*مردم چگونه می‌توانند از جرائمی که رخ می‌دهد جلوگیری کنند؟ به عبارتی مردم چه‌کار کنند که درگیر جرم نشوند؟
آگاهی مردم را یکی از عوامل اثرگذار در پیشگیری از جرم است. یکی از مسائلی هم که درباره جرم بررسی می‌شود، تقصیر بزده‌دیده است. درست است که نیروی انتظامی و دولت وظایفی دارند و قصور در این وظایف و همچنین شرایط اقتصادی و اجتماعی در تحقق جرم موثر است و این تأثیر باید در سطح کلان بررسی شود و حاکمیت باید آن را مدیریت کند. اما در بحث مبارزه با جرم نیروی انتظامی و قوه قضاییه به تنهایی نمی‌توانند به موفقیت دست یابند و خود بزه‌دیده هم در بسیاری از موارد مقصر است و باید بنابر آموزش‌هایی که از طرف ضابطین و فرماندهی نیروی انتظامی به شهروندان داده می‌شود، شهروندان مراقبت‌های لازم برای حفظ اموال خود را داشته باشند. البته موارد خیلی روشن است و مردم نیز خود آگاهی لازم را تقریبا کسب کرده‌اند.
برای مثال روزانه بیش از ۲۰ پرونده سرقت تلفن همراه به ما ارجاع می‌شود و این جمله پرتکرار اغلب پرونده‌های سرقت گوشی است. با این حال اگر مردم چند نکته ساده را در رفت‌وآمدهای خود رعایت کنند، بسیار کمتر مورد سرقت قرار می‌گیرند. مثلا همین که شیشه ماشین‌شان را آنقدر پایین ندهند که سارقان بتوانند دستشان را داخل ماشین کنند یا اینکه هنگام رفت‌وآمد در خیابان حدالمقدور از کارکردن با گوشی اجتناب کنند و اگر مجبور به کار کردن با گوشی تلفن همراهشان هستند مراقب اطرافشان باشند، می‌تواند به امنیت آن‌ها بسیار کمک کند.
*در این ایام با توجه به شیوع کرونا آیا این مسئله بر عملکرد دادسرا اثری داشته است؟ آیا دادسرا هم مشمول تعطیلی‌های ناشی از کرونا یا تعدیل نیروها شده‌اند؟
علی الاصول دادسرا حالت اورژانس دارد و مثلا حالا که ساعت از ۱۲ شب گذشته است، هنوز می‌بینید که مردم به دادسرا مراجعه می‌کنند، متهمین به دادسرا ارجاع می‌شوند و قضات و کارمندهای ما نیز فعال هستند. بنابراین اصلا برای ما امکان‌پذیر نیست که دادسرا را تعطیل کنیم. اما در یک سال اخیر تا یک سوم هم نیروهای خودمان را تعدیل داده‌ایم و بعضی از قضات ما به صورت نوبتی دورکاری داشته‌اند و پرونده‌ها را برای رسیدگی به منزل می‌بردند.
در ایام فراگیری کرونا بعضا قضات ما در خارج از ساعت اداری به پرونده‌ها رسیدگی می‌کردند و ما سعی می‌کردیم تجمع نیروی انسانی در دادسرا اتفاق نیافتاد. اما وضعیتی که می‌بینید یک وضعیت اورژانسی است و باید به فوریت دستوراتی صادر شود و اگر ما فوری اقدام نکنیم دلایل ارتکاب جرم را از دست خواهیم داد، متهم متواری خواهد شد و شاکی نیز به حقش نخواهد رسید.
*آیا محدودیت‌های کرونا وقفه‌ای در کار دادسرا ایجاد کرده است؟
خیر. در سال گذشته علیرغم شیوع کرونا و سختی فعالیت در شرایط کرونایی انصافا نه تنها وقفه‌ای در کار دادستانی رخ نداد، بلکه ما در طول یکسال اخیر توانستیم حداقل ۴۰ درصد موجودی دادسرا را کاهش دهیم و من واقعا لازم می‌دانم که از تلاش همکارانم در بازپرسی، دادیاری، اجرای احکام و کارمندان تشکر کنم.
در سال گذشته ۷۰ درصد پرونده‌های مسن و پرونده‌های مانده و رسوبی در دادسرا تعیین تکلیف شدند و علیرغم اینهمه مسائل اجتماعی و اقتصادی ما توانستیم پرونده‌های دادسرا را مدیریت کنیم.
*آیا کسی از کارکنان و قضات دادسرا در سال گذشته درگیر ویروس کرونا هم شد؟
متأسفانه یک نفر از کارمندان ما در سال گذشته بر اثر کرونا فوت شدند و در حال حاضر نیز یک نفر از قضات ما در بخش مراقبت‌های ویژه بستری است که امیدواریم به زودی حالشان بهتر شود. از بقیه دوستان نیز نزدیک ۱۰ تا ۱۵ نفر از قضات و کارمندان ما در سال گذشته به این بیماری مبتلا شدند که بحمدالله بهبود یافتند.
بعضا زحمات همکاران ما دیده نمی‌شود، اما همین آرامش و امنیتی که در جامعه هست و شما می‌توانید خیلی راحت در شهر تردد کنید و احساس امنیت کنید، همه مدیون تلاش عزیزان ما در قوه قضاییه و نیروی انتظامی است.
این واقعیتی است که همکاران ما به صورت گمنام شبانه‌روزی تلاش می‌کنند و قضات ما اغلب در خانه‌شان نیز مشغول کارند و نمی‌شود فقط در دادسرا نشست و کار کرد و قضات حتما باید در خارج از وقت اداری برای انجام کارهایشان زمان بگذارند و عملا از وقت خانواده‌های خود برای این کار اختصاص دهند وگرنه کارها پیش نمی‌رود. برای همین کار دادسرا نیز بنابر مقررات دادستانی هم شبانه‌روزی است و شبی نیست که دادسرا تعطیل باشد.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
