گروه سواد رسانه خبرگزاری فارس؛ گاهی اوقات در فضای مجازی، از سوی کاربران و حتی رسانه‌های حرفه‌ای مطالبی مبنی بر علل وقوع یک اتفاق منتشر می‌شود. اما آیا این دلایل واقعی هستند؟ اگر بله، آیا همه دلایلِ موثر می‌باشند؟ در ادامه به بررسی موردی ماجرای فوت بازیکن محبوب کشورمان، «مهرداد میناوند» و حواشی کرونایی پیرامون آن می‌پردازیم.
مهرداد میناوند بازیکن سابق تیم پرسپولیس، در شامگاه هشتم بهمن‌ماه به علت ابتلا به ویروس کرونا در گذشت. بدنبال این ضایعه تاسف‌بار، برخی از رسانه‌ها و کاربران واکنشهایی نشان دادند با این مضمون که :«جان مردم را با خریدن واکسن کرونا نجات دهید!». به نمونه‌هایی از این واکنش‌ها دقت نمایید:
سوفسطائی‌گری رسانه‌ای
نوع بیان این کاربران و دیگر رسانه‌هایی چون «ایران‌اینترنشتال» و ... بگونه‌ای است که علت فوت افرادی چون مهرداد میناوند و همچنین دیگر شهروندان ایرانی عدم خرید واکسن‌های کرونا از سوی دولت ایران است. اما آیا این دلیل برای شنونده باید کافی جلوه کند؟
عواطف مردم راه نفوذ مغالطات(استوری اینستاگرام ایران اینترنشنال)
در این واکنش‌ها فریبی خودآگاه یا ناخودآگاه نهفته‌است که منجر به خطای در فهم و تصمیم‌گیری می‌شود. در زبان علمی به این گفتارهای خطاآمیز، «مغالطه» می‌گویند. معروف است که «مغالطه» شیوه‌ی سوفسطائیان(سخنوران یونانی) یونان باستان برای به کرسی نشاندن صحبت‌های خود و تحت تاثیرقراردادن افکار عمومی جامعه یونان بوده‌است. معروف است که ارسطو بعنوان معلم اول علم منطق را برای جلوگیری از خطای فکری ناشی از مغالطه تدوین کرد.
مغالطه‌ای که در فضاسازی رسانه حول درگذشت مهرداد میناوند شاهد آن بودیم، «علت جعلی» نام دارد؛ مغالطه‌ای که سخت‌تر قابل تشخیص است.
مغالطه علت جعلی چیست؟ بطور کلی مغالطه علت جعلی یعنی استفاده‌ی عمدی یا سهوی از علت یا علل ناقص یا اشتباه برای رسیدن به مطلوب خود. علت جعلی دو نوع دارد که در ادامه آمده است.
مغالطه علت جعلی نوع اول
نوع اول هنگامی است که شخص با اینکه علت اصلی را می‌داند اما علتی دیگر را بعنوان علت واقعی نشان می‌دهد و سعی می‌کند با استفاده از شیوه‌های دیگر مغالطه، مانند دست گذاشتن روی عواطف یا بی اطلاعی مخاطب، بر نظر وی تاثیر بگذارد. البته باید گفت برخی اوقات، افراد بخاطر جهل و بی‌اطلاعی از واقعیات دچار این مغالطه می‌شوند و چنین مغالطه‌ای صرفاً عامدانه نیست.
برای رهگیری این نوع در اتفاق اخیر ابتدائاً باید روند تزریق کرونا در جهان را مورد بررسی قرار دهیم. در انگلستان ، یعنی اولین کشوری که تزریق عمومی واکسن فایزر را تایید کرد؛ شروع تزریق از دهم دسامبر ۲۰۲۰ بوده است. همچنین، ایالات متحده ده روز بعد از انگلستان واکسن مذکور را تایید کرد و شروع تزریق همگانی آن نیز یک هفته بعد از شروع آن در انگلستان، یعنی در روزهای پایانی دسامبر ۲۰۲۰ بود. هنوز دوز دوم واکسن های تزریق شده در انگلیس و امریکا به مردمی که دوز اول را دریافت کرده اند تزریق نشده و بنابر اظهار شرکت های سازنده واکسن، تاثیر واکسن پس از تزریق دوز دوم نمایان خواهد شد؛ بنابراین کسانی که حدود یکماه پیش دوز اول را دریافت کرده اند و دوز دوم به آن ها تزریق نشده هنوز ایمنی پیدا نکرده اند. این بدین معنی است که هنوز نمی‌توان به عملکرد این واکسن‌ها اعتماد کرد که بخواهیم این واکسن‌ها را در سبد خرید دارویی دولت ایران قرار دهیم. در حقیقت واکسن کرونا نه تنها علت بهبودی بیماران کرونایی نبوده بلکه در برخی موارد علت مرگ افراد نیز بوده‌است.
بنابراین آنچه که مشخص است این است که طبق مغالطه‌ی نوع اول، اساساً شرایط پیدایش علت اصلی پیش نیامده‌است و ما نمی‌توانیم علت وقوع اتفاقی را به آن مرتبط کنیم. درنتیجه تا وقتیکه مقدمات خرید واکسن از جمله اعتماد بین‌المللی به این واکسن‌ها، شرایط خرید بی‌خطر و ... فراهم نشده‌است، نمی‌توان علت درگذشت مهرداد میناوند و یا افراد دیگری را نخریدن واکسن از سوی دولت ایران بیان کرد.
مغالطه علت جعلی نوع دوم
نوع دوم وقتی اتفاق می‌افتد که ما عامدانه یا بصورت سهوی، از سلسله عللی که برای یک رخداد موجود است، تنها یک یا تعداد محدودی از آن علل را بعنوان علت اصلی جا می‌زنیم. بهترین زمان برای استفاده از این نوعه مغالطه در جامعه بخصوص در فضای رسانه‌ای، زمانی‌است که مسئله‌ای برای اجرا از سوی افراد به تعویق می‌افتد بنابراین علت هر اتفاق ناگواری را میتوان به آن کار تعویق افتاده برگرداند.
بنابراین در پرتوی بیان نوع دوم مغالطه‌ی علت جعلی، علت مرگ و فوت افراد در هر زمانی حتی در زمان شیوع یک بیماری، می‌تواند دلایل مختلفی باشد، از جمله آن دلایل میتوان وجود بیماری‌های زمینه‌ای، عدم رعایت از سوی افراد، تصادف، ضعف قوای جسمانی شدید و ... را نام برد.
در خصوص درگذشت میناوند نیز باید گفت، با توجه به گفته‌های دوستان ایشان، مهرداد میناوند مشکلی زمینه‌ای و هفت‌ساله بابت استفاده کورتون با دوز بالا داشتند و همان زمینه می‌تواند یکی از دیگر دلایل فوت ایشان باشد.
انتهای پیام/
