به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، حوزه تحقیقات و فناوری یکی از تعیین کننده‌ترین بخش‌ها در رشد شاخص‌های اقتصادی یک نهاد به حساب می‌آید، مسئله‌ای که در کشور ما عموما نادیده گرفته می‌شود و همچنان در سطح محورهای کلی باقی مانده است.
بحث‌هایی از قبیل، توجه به شرکت‌های دانش بنیان، مسئله ارتباط صنعت و دانشگاه و حتی ساختارسازی‌های حرفه‌ای مدیریت از مواردی است که همچنان مورد مناقشه نهادهای حاکمیتی مستقر در کشور است.
در چنین شرایطی توجه به مدل‌های مترقی مورد استفاده در دنیا مشخص کننده آن است که در نظر گرفتن نوآوری می‌تواند زمینه‌ساز بهبود بسیاری از شاخص‌های مدیریتی و اجرایی در کشور شود.
در همین راستا و با در نظر داشتن موارد مطرح شده به سراغ معاون تحقیقات و منابع انسانی وزارت نیرو رفتیم تا پاسخ سوالات خود را نزد محمدصالح اولیاء، معاون تازه منصوب شده وزیر نیرو مطرح نماییم.
مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
*اکوسیستم نوآوری وزارت نیرو شروع به کار می‌کند
فارس: ساختار معاونت تحقیقات و منابع انسانی و نقس آن در وزارت نیرو به چه نحو است؟
اولیاء: به طور کلی معاونت تحقیقات و منابع انسانی یک معاونت توسعه‌ای به حساب می‌آید. یعنی هر منبعی که ما نیازمند به توسعه آن بوده و به هر نحوی متولی آن هستیم، مانند تحقیقات و فناوری در این بخش وزارت نیرو مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ما کمک کنیم در مجموعه وزارت نیرو مفهوم جدید نوآوری توسعه پیدا کند. از سوی دیگر در حوزه منابع انسانی باید تلاش کنیم ،کارکنان بهتری داشته باشیم و این هم یکی از ماموریت‌های این معاونت هست. یک سری ماموریت هم در ارتباط با توسعه مدیریت داریم که از منابع انسانی جدا کردیم، چراکه هم به لحاظ ساختار و هم به لحاظ نوع برخوردی که با مدیران می‌شود، باید برنامه‌های مستقلی داشته باشیم و نهایتاً فناوری اطلاعات به عنوان زیرساختی که امروزه بسیار کلیدی شده است. این چهار حوزه تقریبا، چهار دفتر ما را تشکیل می‌دهد که زیرمجموعه معاونت تحقیقات و منابع انسانی است و وظایف ما را تشکیل می‌دهد.
*فارس: با توجه به اینکه از زمان انتصاب شما زمان زیادی نمی‌گذرد، چه برنامه‌هایی برای ارتقا عملکرد معاونت منابع انسانی در نظر گرفته‌اید؟
اولیاء: ما یک سری برنامه‌های عملیاتی برای این دفاتر داریم و آن را دنبال می‌کنیم، منتها چیزی که بنده آماده کردم که به شما توضیح دهم، برنامه کلیدی هست که با هدف ایجاد تحرک و تغییری در سیستم مهیا شده است.
در حوزه تحقیقات و فناوری اگر بخواهم توضیح بدهم، مفهومی اخیرا مرسوم شده است که شاید شما شنیده باشید و آن بحث اکوسیستم نوآوری یا زیست‌بوم نوآوری است و مفاهیم این حوزه را متحول کرده است؛ از این جهت، پیش از این ما یک نگاه کلاسیک به تحقیقات داشتیم و یک بودجه پژوهشی و چند طرح تعریف می‌کردیم و به اساتید دانشگاه یا افراد دیگر می‌دادیم که انجام بدهند. الان نگاه دنیا تغییر کرده و به این صورت است که پای عناصر مختلف در بحث‌های تحقیقات فناوری باز شده است مثل شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌ها و عناصری که باید به کمک هم‌دیگر و تعاملاتی که با هم برقرار می‌کنند، کمک کنند که بروز و ظهور نوآوری در صنعت اتفاق بیفتد. به این معنی که همه فعالیت‌های ما مبتنی بر نوآوری باشد و معاونت علمی ریاست جمهوری هم متولی این کار شده است.
تحقیقات به صورت کلاسیک دیگر ارزشمند نیست، مگر اینکه در خدمت نوآوری باشد. پس دمیدن روح نوآوری در صنعت کار ساده‌ای نیست و در راستای تحقق این هدف ما فعالیت‌هایی انجام می‌دهیم. شرکت‌ها و زیرمجموعه‌های وزارت نیرو الان به نحوی درگیر این موضوع هستند و هم تعاملی که ما باید برقرار کنیم با عناصر بیرون از صنعت، در حال انجام است.
*پارک فناوری وزارت نیرو به زودی راه‌اندازی می‌شود
فارس: ممکن است جزئیات بیشتری از طرح اکوسیستم نوآوری را تشریح نمایید؟
اولیاء: ذیل این طرح کلی اکوسیستم نوآوری، یک سری برنامه‌های فرعی داریم؛ مثل راه‌اندازی پارک فناوری وزارت نیرو که مدتی هست خدمات آن انجام شده است و کمک می‌کند که زنجیره مورد نظر در این زمینه تکمیل بشود. وزارت نیرو یک مزیتی که دارد این هست که هم عرضه و هم تقاضا در یک محل وجود دارد، یعنی هم شرکت‌هایی هستند که خود مصرف‌کننده فناوری هستند و هم واحدهای پژوهشی داریم که خود تولیدکننده فناوری هستند. پس شرایطی فراهم هست که بتوانیم عناصر این اکوسیستم را کم کم بچینیم و تکمیل کنیم. از این جهت محل استقرار شرکت‌های رشد یافته فناور در پارک فناوری وزارت نیرو خواهد بود.
برنامه دیگر اکوسیستم نوآوری بحث صندوق پژوهش فناوری است که خوشبختانه الان در این اکوسیستم هست، ولی نیازمند تقویت بوده، زیرا بحث‌های مالی در تامین فعالیت‌های فناورانه بسیار کلیدی هست.
کارخانه نوآوری آب و فاضلاب واقع در موسسه تحقیقات آب نیز تا آخر سال راه‌اندازی می‌شود. همچنین برای اولین بار یک بخش به نام مرکز نوآوری اجتماعی مرتبط با فعالیت‌های وزارت نیرو در قالب تکمیل اکوسیستم نوآوری راه‌اندازی خواهد شد. در مرکز نوآوری اجتماعی وزارت نیرو مسائلی مانند اینکه با چه روش‌هایی می‌توانیم مردم را در مسائل آب درگیر کنیم و مسائلی از این دست با نگاه نوآورانه پیگیری می‌شود.
فارس: سایر برنامه‌های شما به منظور تکمیل پازل اکوسیستم نوآوری وزارت نیرو به چه ترتیب خواهد بود؟
اولیاء: درواقع این مکانیزم‌ها را کنار هم می‌چینیم و با تعاملی که هریک از این بخش‌ها با مجموعه شرکت‌هاب وزارت نیرو برقرار می‌کنند، کمک می‌کند که هدف کلی که ارتقای نوآوری در مجموعه وزارت‌خانه محقق خواهد شد.
پس از تشکیل هریک از این بخش‌ها، فن‌بازاری با هدف شکل‌گیری عرضه و تقاضای فناوری شکل گرفته و تبادلات در این حوزه را برعهده می‌گیرد. شیوه‌نامه خاصی نیز در جهت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در دست تهیه است که ورود این شرکت‌ها را به صنعت تسهیل خواهد کرد.
*وزارت نیرو مدافع شرکت‌های دانش‌بنیان است
فارس: ارتقا و بومی‌سازی تکنولوژی عموما زمینه تحدید منافع بخش را فراهم می‌کند، برنامه شما برای مدیریت این حوزه چیست؟
اولیاء: در ارتباط با این حوزه، عمده مباحث مرتبط با تضاد منافع مرتبط با بحث‌های اقتصادی هست، اما ما مدافع شرکت‌های دانش‌بنیان هستیم. ما بررسی کردیم بحث ورود به لیست خرید تامین‌کنندگان که کلید قضیه است یکی با مانع استانداردها مواجه می‌شود، چون بعضی از محصولات ما حساس است و بحث ایمنی در آن هست. یکی از مقاومت‌ها هم همین است که گاهی اوقات به رانت تعبیر می‌شود که ما به بهانه ایمنی می‌گوییم که محصولات حتماً خارجی باشد و اگر نباشد ما نمی‌توانیم ضمانت کنیم و عواقب اتفاقات بر عهده خودتان است، پس همیشه این تنش را داریم که بین بخش‌های تحقیقات فناوری و بخش‌های تولیدی، مسئولیت‌ها را به گردن یکدیگر می‌اندازند پس یکی بحث‌های فنی است که بتوانیم استانداردهای لازم را برای این‌ها تهیه کنیم و این کار ساده‌ای نیست، چراکه هم آزمایشگاه‌ها باید تجهیز بشود تا تایید کند که این محصول از نظر ما اشکالی ندارد و تضمین کند که این محصول می‌تواند وارد عرصه رقابت بشود.
فارس:یکی دیگر از محدودیت‌های شرکت‌های دانش بنیان، مسئله منابع مالی است، در این زمینه چه تمهیداتی برای حمایت صنایع دانش بنیان اندیشیده‌اید؟
اولیاء: شرکت‌های کوچک معمولاً بنیه مالی کمتری دارند و قدرت شرکت‌های بزرگ را ندارند و همین نکته زمینه حضور موثر این شرکت‌ها را محدود می‌کند. تلاش ما این هست که با تسهیل قانونی آیین‌نامه‌ای که انجام می‌دهیم تکلیف بکنیم که این‌ها بتوانند وارد این جریان بشوند. مثلاً برای حمایت مالی ضمانت خرید می‌کنیم که نهادهایی مثل صندوق ما حمایت می‌کند. در حقیقت اگر این محصول مشکلی داشت ما ضمانت می‌کنیم و جبران می‌کنیم.
پس هم به لحاظ فنی باید استانداردسازی انجام بدهیم و هم به لحاظ مالی نهادهای واسطه ما کمک کند تا این‌ها به جریان بیفتد و تجربه نشان داده است که می‌توانند از عهده آن بربیایند. لازم به تاکید است، وزارت نیرو از آن وزارت‌خانه‌هایی است که تا 90 درصد ساخت قطعات آن در داخل انجام می‌شود.
*اساتید و دانشجویان دکتری تحت حمایت وزارت نیرو هستند
فارس: در زمینه تکنولوژی حوزه نیرو، عده‌ای عقیده دارند که از مرز علم و تکنولوژی عقب افتادیم، برنامه‌های شما پیرامون نزدیک شدن به مرز علم و تکنولوژی در این حوزه چیست؟
اولیاء: ممکن است در تکنولوژی سنتی ما خودکفا شده باشیم، ولی این کافی نیست و اتفاقاً نوآوری در همین بحث است. وقتی می‌گوییم نوآوری هر حرکتی که یک پله سطح تکنولوژی را ارتقا بدهد شامل می‌شود، پس در اکوسیستم سعی می‌کنیم، این عناصر را دنبال و تقویت کنیم.
فارس: یکی از تاکیدات این روزها در زمینه تحقیقات، برقراری ارتباط بین صنعت و دانشگاه است، برنامه وزارت نیرو برای ثمر بخشیدن به ارتباط چیست؟
اولیاء: در ارتباط با دانشگاه‌ها هم حرکت‌هایی را شروع کردیم. در راستای کاربردی کردن تحقیقات دانشگاهی دو فعالیت مشخص انجام شد. یکی فرصت مطالعاتی اساتید بود که به طور ویژه اعلام کردیم اساتیدی که به صنعت بیایند حمایت مالی می‌شوند.
همچنین از اساتید علاقه‌مند خواستیم، مقاله محور عمل نکنند. در حقیقت از این توان علمی خواسته شد، اگر 6 ماه به صنعت می‌آیید باید تعریف مسئله بکنید و عناوینی مطرح کنید که بتواند موضوع پایان‌نامه‌های دانشجویان باشد. این حرکت حدود یک سالی هست که شروع شده و باید توسعه پیدا کند. مشابه همین موضوع را جدیدا برای دانشجویان دکترا نیز دنبال می‌کنیم و دانشجویان دکترا تحت حمایت مالی قرار گرفته و حقوقی دریافت می‌کند و در قبال این پرداخت مالی در صنعت مستقر می‌شود.
*جوان گرایی وزارت نیرو با طرح بازنشستگی زودتر از موعد
فارس: در حوزه منابع انسانی چه برنامه‌هایی را برای اجرا در نظر دارید؟
اولیاء: در حوزه منابع انسانی چند سیاست دنبال شد که بخش مهم آن سیاست‌های شخص وزیر نیرو است. در این ارتباط استفاده از بازنشستگی پیش از موعد با اختیار دستگاه به منظور چابک‌سازی نیروی انسانی مورد تاکید قرار گرفت. در همین راستا همیشه این دغدغه هست که نیروهایی قدیمی‌تر هستند، به راحتی خود را بازنشسته نمی‌کنند، چون مزایا در سال‌های آخر بیشتر هست و پست‌های مدیریتی دارند. بخش‌نامه‌های متعددی تدوین شد و تا حدودی هم اجرا شده است که در 3 سال اخیر حدود 1000 نفر از شاغلان از این طریق بازنشسته شدند. در این سیستم ممکن است، افراد ناراضی و منافع خود را از دست می‌دهند، ولی برآیند آن که یک‌سری نیروهای جدید جایگزین بوده و در نهایت سازمان چابک‌تر می‌شود.
به همین ترتیب در ارتباط با مدیران هم، بحث جوان‌گرایی و استفاده از زنان مطرح است. در آیین‌نامه‌ای که از طرف وزیر در ارتباط با انتصاب مدیران ابلاغ شد، ما گفتیم که یک فرد حداکثر 2 دوره می‌تواند در جایی مدیر باشد، یعنی 4 سال و اگر برای دفعه بعد بخواهد بیاید، باید برای پستی دیگر در جایی دیگر در فراخوان ارسال رزومه شرکت کند. به نظر ما 4 سال نقطه بهینه عمر مدیریت است، چراکه بیشتر از این اگر باشد، هم نوآوری کم می‌شود، هم ارتباطات شکل نمی‌گیرد.
فارس: در زمینه نحوه انتخاب مدیران به شیوه مدنظر وزارت نیرو یعنی ارسال رزومه (سابقه) و انتخاب، نقدی مبنی بر اینکه مکانیزم انتخاب مدیر غیرشفاف است، وارد می‌شود. آیا برنامه‌ای هست که محورها مشخص بشود و امتیازبندی به طور شفاف صورت بگیرد و انتخاب در اتاق شیشه‌ای انجام بشود؟
اولیاء: در شرایطی که ما هستیم هر حرکتی، تبعاتی دارد. از یک طرف معیارها مشخص است که تیم ارزیاب در چندین مرحله افراد را انتخاب می‌کنند، اما فرآیند فعلا محرمانه طراحی شده است. دلیل این محرمانه بودن نیز فضای غیرشفافی است که با آن مواجه هستیم. زیرا در این روند تخریب ممکن است صورت بگیرد و از طرفی شکل‌گیری لابی‌های نیز امکان پذیر است که از مشکلات اساسی در انتخاب مدیران به حساب می‌آید.
فارس: در مسیر انتخاب مدیر به این شیوه با چه مشکلاتی مواجه شدید؟
اولیاء: یکی از موانع فرهنگی این هست که خیلی‌ها حاضر نیستند، در فراخوان شرکت کنند و توقع دارند که کسی به آن‌ها بگوید شما باید مدیر بشوید. برخی می‌گویند، افراد خوب وارد این سیستم نمی‌شوند و شان خود را بالاتر از این می‌دانند که بگویند من دنبال پست هستم. پس این سیر باید کم‌کم اصلاح بشود تا کسی هم نتواند سلب مسئولیت کرده و هرکاری کند و بگوید من دنبال پست نبودم، شما از من خواستید مدیر بشوم. پس این حرکت در فضای شفاف باید گام به گام و با احتیاط رشد پیدا کند.
گفت‌وگو از : محمد عنایتی نجف آبادی
انتهای پیام/ب
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
